تاریخ اسلام و ایران

در بررسی تاریخ سیاسی حکومت بنی اردلان در کردستان، خاندان های متعددی در دستگاه قدرت آنان صاحب نفوذ بودند که طبق گزارش منابع محلی، در برخی برهه ها، دایرة نفوذ کسانی از این خاندانها چنان افزایش ... بیشتر

علمی- پژوهشی

اردشیر بابکان و خدابانو آناهیتا

شهرام جلیلیان

دوره 28، شماره 37 ، خرداد 1397، صفحه 35-56

https://doi.org/10.22051/hii.2017.14894.1333

چکیده

در دورة ساسانیان که دین و پادشاهی همچون دو برادر همزاد انگاشته می‌شدند، پادشاهان ساسانی به‌ویژه پس از تاج‌گذاری و یا پیروزی در نبردها، پیشکش‌های شاهانه‌ای به آتشکده‌ها و پرستشگاه‌های زردشتی می‌بخشیدند ... بیشتر در دورة ساسانیان که دین و پادشاهی همچون دو برادر همزاد انگاشته می‌شدند، پادشاهان ساسانی به‌ویژه پس از تاج‌گذاری و یا پیروزی در نبردها، پیشکش‌های شاهانه‌ای به آتشکده‌ها و پرستشگاه‌های زردشتی می‌بخشیدند و این خود گواه نگرشِ نیک آنها به دینِ کهنِ زردشتی همچون دین ملّی ایرانیان هم بود. شگفت این‌که اردشیر بابکان (224-240 م.)، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان، پس از نبردهایی پیروزمندانه سرهای بریدة هماوردان خود در شهر مرو خراسان را به آتشکدة خدابانو آناهیتا در اصطخر پارس فرستاد. پژوهندگان تاریخ و فرهنگ ساسانیان چندان به این رخداد نپرداخته‌اند و آگاهی‌های کنونی ما دربارة این‌که چرا اردشیر سرهای بریدة هماوردان خود را به آناهیتا پیشکش می‌دهد، بسیار ناچیز است. در این پژوهش پیوند اردشیر بابکان و خدابانو آناهیتا در یک بافت گسترده‌تر نگریسته خواهد شد و خواهیم دید که بخشیدن چنین پیشکش‌هایی به آناهیتا با ویژگی‌های جنگجویانة این خدابانو پیوستگی داشته است، چراکه در آبان‌یشت اوستا، آناهیتا نه تنها خدای آب‌ها و باروری، که خدای جنگ و جنگاوری است و پادشاهان و پهلوانان ایرانی را در نبردها کامیابی می‌بخشد. اردشیر بابکان، سرهای بریدة هماوردان خود را به آناهیتا پیشکش داده بود تا ستایندة راستین این خدابانوی جنگ و جنگاوری باشد؛ خدایی که دوشادوش اهورامزدا، شهریاری را به تخمة ساسانیان بخشیده بود.

علمی- پژوهشی

بررسی جنسیت و پایگاه اجتماعی نویسندگان در نشریه عالم نسوان

زرین شریفیان پور؛ سهیلا ترابی فارسانی؛ علیرضا ابطحی

دوره 28، شماره 37 ، خرداد 1397، صفحه 57-81

https://doi.org/10.22051/hii.2018.15027.1344

چکیده

با پیروزی جنبش مشروطه، زمینه برای حضور زنان در فعالیتهای جدید فرهنگی از جمله انتشار نشریات زنان مهیا شد. «عالم نسوان« یکی از نشریاتی بود که در فاصلة سالهای 1299 تا 1312ش. منتشر میشد. این نشریه ... بیشتر با پیروزی جنبش مشروطه، زمینه برای حضور زنان در فعالیتهای جدید فرهنگی از جمله انتشار نشریات زنان مهیا شد. «عالم نسوان« یکی از نشریاتی بود که در فاصلة سالهای 1299 تا 1312ش. منتشر میشد. این نشریه فرصتی برای نویسندگان فراهم کرد تا با ارسال مقاله و نوشته‌ به بیان دیدگاهها و ایدههای خویش بپردازند. از این رو نویسندگان شناخته شده یا گمنام با قلم خود با این نشریه همکاری نمودند. این پژوهش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که به‌‌رغم این که در آن دوره هنوز بسترِ فرهنگیِ لازم برای رشد زنان باسواد چندان مهیا نبود، مطالب این نشریات توسط چه کسانی نوشته میشده است؟این پژوهش با روش تحلیل محتوایی و آماری، با تمرکز بر مقالات این نشریه در قالب تألیف و ترجمه و با کمک ارقام و ترسیم جداول مشخص، در صدد است نشان دهد که مشارکت مردان و زنان در بخشهای گوناگون این نشریه به چه میزان بوده و این نویسندگان از چه پایگاه فرهنگی و اجتماعی برخوردار بوده‌اند. ماحصل پژوهش نشان میدهد که از حیث آماری، تعداد نویسندگان زن، که در قالب مقاله و به‌شکلی جدی با نشریة همکاری میکردند، بیشتر از نویسندگان مرد بوده است. این آمار شامل 4/45 درصد زنان، 3/43 درصد مردان و3/11 درصد نیز با جنسیت نامشخص میباشد. اغلب نویسندگان که در بین آنان اهل سیاست و اقلیت‌های مذهبی نیز به چشم می‌خورند،‌ افراد تحصیل‌کرده از رده‌های بالای اجتماعی، فارغالتحصیلان مدارس آمریکایی و نویسندگان خارجی، به‌ویژه از آمریکا، بودند که میکوشیدند زنان را با فرهنگ و ارزشهای نوین آشنا کنند.

علمی- پژوهشی

بررسی کهن‌الگوها در حوزه تمدنی هلیل‌رود بر پایه نظریه یونگ

رضا صحت منش؛ یوسف فاریابی؛ معصومه برسم

دوره 28، شماره 37 ، خرداد 1397، صفحه 83-104

https://doi.org/10.22051/hii.2018.14802.1328

چکیده

براساس نظر یونگ، کهن الگوها محتویات ناخودآگاه جمعی هستند که از گذشته به ما به ارث رسیده اند. کهن الگو یک ایدة انتزاعی و باستانی و ویژگی بارز مشترک بین گروهی از امور، اشیاء و موجودات است. یونگ به ... بیشتر براساس نظر یونگ، کهن الگوها محتویات ناخودآگاه جمعی هستند که از گذشته به ما به ارث رسیده اند. کهن الگو یک ایدة انتزاعی و باستانی و ویژگی بارز مشترک بین گروهی از امور، اشیاء و موجودات است. یونگ به آن صور بدوی و اولیه گفته است که طرح و الگوی کلی و باستانی رفتارها و پندارهای ما را به‌وجود میآورد. این صُوَر جهانی که میراث نیاکان انسان هاست، همه زمانی و همه مکانی هستند، یعنی در همة زمانها و در همه جا به یک شکل عمل میکنند و پدیدار می شوند. هدف اصلی این نوشتار، بررسی کهن الگوها در باورهای عامیانه حوزة تمدن هلیل رود است و در یک مطالعة میان رشته ای، براساس نظریه یونگ و با استفاده از منابع در دسترس به دنبال پاسخِ این پرسش است که کهن الگوهای شاخص در فرهنگ حوزه هلیل رود کدامند و موجد چه باورهایی شده اند؟ ابزار گردآوری اطلاعات در این مقاله، مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی از طریق مشاهدة عینی است. به نظر میرسد که اساس شکل گیری کهن الگوها، نقش ارزشی آنها در زندگی مردم حوزه هلیل رود باشد که موجد آداب و رسوم خاصی در منطقه شدهاند. برجستهترین نمادها و کهنالگوهایی که باعث شکل‌گیری باورهای عامیانه در حوزه تمدنی هلیل رود شده است، کهن الگوهای جمعی و فردی، آتش، درختت باری، پیر دانا و مانا هستند.

علمی- پژوهشی

زمینه‌های تداوم خاصه سازی درعهد شاه عباس دوم صفوی

مریم عابدینی مغانکی

دوره 28، شماره 37 ، خرداد 1397، صفحه 105-124

https://doi.org/10.22051/hii.2018.14094.1292

چکیده

شاه عباس اول سیاست خاصه‌سازیِ ممالک را که به شکل محدودی از زمان اسلافش شروع شده بود برای بهبود وضع مملکت و تمرکز‌گرایی به کار گرفت. جانشینانش نیز به‌رغم برخی آثار زیانبار آن، این شیوه را ادامه دادند ... بیشتر

علمی- پژوهشی

انجمن ایالتی تبریز، تغییرِ الگوی مدیریت شهری

عباس قدیمی قیداری؛ مرتضی شهسواری

دوره 28، شماره 37 ، خرداد 1397، صفحه 125-147

https://doi.org/10.22051/hii.2018.20107.1635

چکیده

تقابل شیوة ادارة سنتی، انتصابی، غیردموکراتیک و ناکارآمدِ امور شهرها در دورة قاجار با شیوه‌های مدرن اداره امور شهری و کشوری، که ایرانیان عصر مشروطه به تازگی با آن آشنا شده بودند، موجب گردید ... بیشتر تقابل شیوة ادارة سنتی، انتصابی، غیردموکراتیک و ناکارآمدِ امور شهرها در دورة قاجار با شیوه‌های مدرن اداره امور شهری و کشوری، که ایرانیان عصر مشروطه به تازگی با آن آشنا شده بودند، موجب گردید تا یکی از اساسی‌ترین خواسته‌های نیروهای اجتماعی مؤثر در انقلاب مشروطیت، شکل‌گیری نهادهای مدنیِ مدرن و دموکراتیکی باشد که متضمنِ نقش‌آفرینی شهروندان، خارج‌ساختن اداره امور از یدِ اختیار نیروهای سنتی طرفدار شیوه‌های تمرکزگرایانه در ادارة امور کشور، گردش نخبگان و تجلّی اراده و هویت اهالی شهری بود. تدوین قوانین مربوط به «انجمن‌های ایالتی و ولایتی» و «انجمن بلدیه» در مجلس اول شورای ملی و شکل‌گیری این انجمن‌ها در برخی ایالات و ولایات، در واقع برای پاسخ‌گویی به همین خواستِ این نیروها صورت گرفت. پژوهش حاضر با محور قرار دادن شهر تبریز، با روشی توصیفی‌ـ تحلیلی درصدد بررسی میزان موفقیت «انجمن ایالتی تبریز» در تحقق خواسته‌های این نیروهاست. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که انجمن تبریز با به‌خدمت‌گرفتن نوعی از الگوی مدیریتی شبه «دولت محلی» شهری مدرن توانست، برنامه‌ها و اقداماتی را تدارک ببیند که حافظ منافع شهروندان و حفظ هویت تبریز به عنوان پایتخت دوم کشور باشد.

علمی- پژوهشی

کاربرد اصطلاحات مالی در نظام دیوانی عصر صفویه

جواد موسوی دالینی؛ لیدا مودت؛ اکبر حکیمی پور

دوره 28، شماره 37 ، خرداد 1397، صفحه 149-173

https://doi.org/10.22051/hii.2018.16638.1436

چکیده

پژوهش در امور مالی و اداری در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی کمتر مورد توجه محققان مسائل دوره صفویه قرار گرفته است. شمار چنین تحقیقاتی نیز به مراتب کمتر ... بیشتر پژوهش در امور مالی و اداری در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی کمتر مورد توجه محققان مسائل دوره صفویه قرار گرفته است. شمار چنین تحقیقاتی نیز به مراتب کمتر از بررسی ها در زمینه تشکیلات اداری و مالی می‌باشد. مسئله پژوهش حاضر فهم کاربرد و جایگاه اقتصادی اصطلاحات مالی ایران عصر صفویه است. در این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی موجود و با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، اصطلاحات مالی عصر صفوی در سطوح مختلف اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دستگاه مالیاتیِ ایران عصر صفوی با برخورداری از یک نظام سلسله مراتبی، بر قریب به اکثریت زمینه های اقتصادی و درآمدزای جامعه عصر خود نظارت داشته است. چنین نظارتی به‌وسیله حضور و فعالیت کارکنان و عمّال حکومتی در مراتب و درجات مختلف دیوان‌سالاری ممکن میشد. همچنین بخش زیادی از اصطلاحات مالیْ مختص نظام اقتصادی شهری بود. حوزه هایی چون مشاغل و مواجب دیوان‌سالاری، هزینه های تشریفات درباری، پیشه های بازاری و اصناف، امور نظامی و لشکری و راهداری و گمرک از مهمترین حوزه های اقتصادیِ شهری آن عصر بودند که اصطلاحات مالی و مالیاتی آنها به همراه میزان مخارج یا دیگر هزینه هایشان در دفترهای دیوان استیفا به ثبت میرسید. دو جامعة روستایی و کوچنشین نیز با توجه به کارکرد اقتصادی خود، بخشی از اصطلاحات مالی را که شامل مالیات های مربوط به کشاورزی، دامداری و تأمین نیروی نظامی بود به خود اختصاص میدادند.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

دوره و شماره: دوره 28، شماره 37 - شماره پیاپی 127، خرداد 1397، صفحه 9-177 (بهار 1397)

رابطه‌ی دو خاندان کُردی «وکیل» و «اردلان» در سال‌های 1193 تا 1217ق.

چکیده

اردشیر بابکان و خدابانو آناهیتا

چکیده

بررسی جنسیت و پایگاه اجتماعی نویسندگان در نشریه عالم نسوان

چکیده

بررسی کهن‌الگوها در حوزه تمدنی هلیل‌رود بر پایه نظریه یونگ

چکیده

زمینه‌های تداوم خاصه سازی درعهد شاه عباس دوم صفوی

چکیده

انجمن ایالتی تبریز، تغییرِ الگوی مدیریت شهری

چکیده

کاربرد اصطلاحات مالی در نظام دیوانی عصر صفویه

چکیده