تاریخ اسلام و ایران

منابع روایی انقلاب مشروطه چوب‌زدن تجّار قند از سوی حاکم تهران را اقدامی ناهنجار و ظالمانه تلقی کرده‌اند که به دنبال بحران گرانی قند کیفر شدند و اسباب شورش مردم فراهم گشت. نوشتار حاضر فارغ از این پیش‌فرض ... بیشتر

علمی- پژوهشی

بررسی کارکردِ اقتصادی بنیاد پهلوی

حمید آزاد؛ داریوش رحمانیان

دوره 28، شماره 39 ، آذر 1397، صفحه 21-42

https://doi.org/10.22051/hii.2018.17315.1475

چکیده

محمدرضاشاه پهلوی در سال 1337ش بنیاد پهلوی را تأسیس کرد. این بنیاد در مدت بیست سال فعالیت خود(1337-1357) در ظاهر سازمانی خیریه بود که تنها برای تأمین مالی اهداف خیریۀ شاه به فعالیت اقتصادی می پرداخت، اما در ... بیشتر محمدرضاشاه پهلوی در سال 1337ش بنیاد پهلوی را تأسیس کرد. این بنیاد در مدت بیست سال فعالیت خود(1337-1357) در ظاهر سازمانی خیریه بود که تنها برای تأمین مالی اهداف خیریۀ شاه به فعالیت اقتصادی می پرداخت، اما در واقع سازمان اقتصادی ای بود که در حوزههای مختلف اقتصادی سرمایه‌گذاری‌های گستردهای انجام می داد. تاکنون پژوهش های انجام شده دلیلِ این سرمایه گذاری های گسترده را ثروت اندوزی شاه از طریق پوشش خیریۀ این بنیاد دانسته اند. اما این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه‌ای نشان داده است که شاه به‌جز انگیزة مزبور، از طریق بنیاد پهلوی قصد مداخله، هدایت و تقویت جریان توسعة اقتصادی و صنعتی را داشته است. جریان مزبور جریانی در بین شاه و سیاستگذاران اقتصادی حکومت پهلوی از نیمۀ دوم دهه 1330ش به بعد بود که بر توسعۀ سریعِ اقتصادی و صنعتی تأکید داشت. پژوهش حاضر به بررسی چگونگی و چرایی مداخلۀ شاه در این جریان از طریق بنیاد پهلوی، که در این پژوهش «کارکرد اقتصادی» بنیاد پهلوی نام گرفته است، پرداخته است. سؤال اصلی مقالۀ حاضر این است که به جز عامل مالی(ثروت اندوزی)، چه عاملی مبیّن سرمایه‌گذاری ها و فعالیت های گستردۀ بنیاد پهلوی در حوزۀ اقتصادی است؟ براساس یافته های این پژوهش، شاه با این سرمایه گذاری ها، از بنیادِ در واقع اقتصادیِ پهلوی به‌مثابه ابزاری برای تحقق هرچه سریع‌ترِ برنامه های بلندپروازانۀ اقتصادی و صنعتی خود و تقویت و پشتیبانی از سیاست‏ های اقتصادی حکومت خود در حوزه های بانکداری، صنعت و معدن، بازرگانی دریایی، توریسم و مسکن در دو دهۀ 1340 و 1350ش بهره ‏برداری کرده است.

علمی- پژوهشی

مطالعة انتقادی سیاست خارجی محمدرضاشاه پهلوی در آینه نوشته ها و بیانات او

هما اسدی؛ فرهاد ساسانی

دوره 28، شماره 39 ، آذر 1397، صفحه 43-64

https://doi.org/10.22051/hii.2018.6530.

چکیده

گفتمان مجموعه ای از نشانه هاست که به‌صورت فراگیر به شکل دهی رفتارهای فردی و اجتماعی جامعه می‌پردازد. در هر نظم گفتمانی مجموعه ای از قوانین و قراردادها وضع می شود که به ساختاربندی اصول گفتمانی ... بیشتر گفتمان مجموعه ای از نشانه هاست که به‌صورت فراگیر به شکل دهی رفتارهای فردی و اجتماعی جامعه می‌پردازد. در هر نظم گفتمانی مجموعه ای از قوانین و قراردادها وضع می شود که به ساختاربندی اصول گفتمانی می پردازد. کنشگران اجتماعی با هدفهای ایدئولوژیکِ مدنظر خود اقدام به واردکردن نشانه ها در چارچوب گفتمانی خود می کنند و اینجاست که زبان به ‌عنوان بخش مهمِ سازندة گفتمان وارد عرصه می‌شود و به ‌صورت نرمافزاری به تثبیت معناهای مدنظر کنشگران می‌پردازد. محمدرضا پهلوی نیز با استفاده از سازوکارهای زبانی در سطح روابط بین الملل، واقعیت‌های سیاسی را بازنمایی می کرد و متناسب با سیر تحولات سیاسی و اجتماعی و فضای حاکمِ دوران خود به تثبیت نشانه ها در چارچوب گفتمان سیاست خارجی خود می‌پرداخت. در یک الگوی نشانه شناختی از این گفتمان، محوریترین نشانه در مرکز قرار گرفته و سایر عناصر در پیوند با آن قرار می گیرند. این پژوهش توجه خود را به چگونگی کارکرد برجسته سازی و حاشیه رانی در گفتمان سیاست خارجی شاه معطوف کرده و از این طریق نشانه‌های مسلط‌ شده و غالب در گفتمان شاه را مشخص میکند. در این پژوهش، پنج دورة تاریخی براساس مفصل بندیِ نشانه های مسلط و ویژگی‌های غالب گفتمانی برای گفتمان سیاست خارجی شاه به این شرح تعیین شده است: دورة یکم: 1320-1324، دورة دوم: 1325-1332، دورة سوم: 1333-1344، دورة چهارم: 1345-1352 و دورة پنجم: 1353-1356. نتایج به‌دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که شرایط و رویدادهای حساس تاریخی در هر برهة زمانی منجر به جابه جایی نشانه ها و تغییر چارچوب گفتمانی شاه نیز می شود.

علمی- پژوهشی

فعالیت‌های عام‌المنفعة دربارِ سلطان حسین بایقرا در خراسان (875-911 ق) (با تکیه بر متون تاریخی)

مصطفی لعل شاطری

دوره 28، شماره 39 ، آذر 1397، صفحه 65-86

https://doi.org/10.22051/hii.2018.18018.1515

چکیده

عصر سلطان حسین بایقرا را میتوان از ادوار رونق فعالیت های عام المنفعه دانست. گرچه پیشینۀ این گونه اقدامات در دوره تیموریان (771-880.ق) به تیمور بازمی گردد، اما با روی‌‌کارآمدن ... بیشتر

علمی- پژوهشی

تحول ساختارِ اداری و اقتصادی مصر در عصر هخامنشیان

محمد ملکی

دوره 28، شماره 39 ، آذر 1397، صفحه 87-106

https://doi.org/10.22051/hii.2018.17818.1506

چکیده

فتح مصر توسط هخامنشیان و استقرار و استمرار حکومت آنان بر این سرزمین باستانی، توجه مورخان آن دوره را بر‌انگیخته است؛ و به همین سبب، هریک با توجه به داده‌ها و نیز تمایلات سیاسی خود، ارزیابی و گزارشی از ... بیشتر

علمی- پژوهشی

مبانی و ریشه‌های مشروعیت شاه در دورۀ اشکانی

فرشید نادری

دوره 28، شماره 39 ، آذر 1397، صفحه 107-131

https://doi.org/10.22051/hii.2018.19561.1600

چکیده

اشکانیان در هنگامۀ حساسی پادشاهی خود را بنیان نهادند. سلوکیان به‌عنوان جانشینان اسکندر، بخش بزرگی از آسیا را در تصرف خود داشتند و یونانی‌گری یا همان «هلنیسم» در اجزای گوناگون زندگی ازجمله ... بیشتر اشکانیان در هنگامۀ حساسی پادشاهی خود را بنیان نهادند. سلوکیان به‌عنوان جانشینان اسکندر، بخش بزرگی از آسیا را در تصرف خود داشتند و یونانی‌گری یا همان «هلنیسم» در اجزای گوناگون زندگی ازجمله سیاست، فرهنگ و هنر نفوذ کرده بود. در چنین شرایطی اشکانیان که دارای ریشه‌های قبیلگیِ استواری بودند، تلاش خود را به‌منظور بیرون‌راندن سلوکیان از سرزمین ایران و بنیان‌نهادن یک دودمان شاهی نوین آغاز کردند. در این میان، ارشَک، بنیادگذار پادشاهی اشکانی نقش اساسی و سرنوشت‌سازی را برعهده داشت. پادشاهی نوبنیاد اشکانی نیازمند کسب وجهه و مشروعیت سیاسی بود. در این فرایند با توجه به زمانۀ حساس و دشوار اشکانیان، مبانی و ریشه‌های مشروعیت پادشاه به‌آرامی در حال شکل‌گرفتن و تکوین بود. مقالۀ پیش‌ِروی در تلاش است اجزای پیچیده، درهم‌تنیده و چندوجهی مشروعیت سیاسی در دورۀ اشکانی را مورد بررسی قرار دهد. براساس نتایجِ به‌دست‌آمده، مهم‌ترین مبانی و بنیان‌های مشروعیت و مقبولیت پادشاه در دورۀ اشکانی عبارت‌ بودند از: سنت‌های قبیلگی و دودمانی که بازتاب اساسی آن را در شخصیت ارشَک می‌توان جست، سنت‌های کهن ایرانی و به‌شکل مشخص خود سنت‌های شاهانۀ هخامنشی و سنت‌های مشروعیت‌بخش یونانی و به تعبیر درست‌تر آن سلوکی.

علمی- پژوهشی

تأثیر اقطاع‌داریِ نظامی بر تضعیف ارکان سیاسی سلجوقیان

جمیله یوسفی؛ اسماعیل حسن زاده

دوره 28، شماره 39 ، آذر 1397، صفحه 133-155

https://doi.org/10.22051/hii.2018.21329.1725

چکیده

سلجوقیان پس از ورود به ایران با مدیریت نخبگان ایرانی، هویت قبیله‌ای خویش را با ایجاد سپاه ثابت و ساختار دیوانی منظم، به یک امپراتوری قدرتمند تغییر دادند. خواجه با احیای سنت دیرینة اقطاع‌داری و واگذاری ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

دوره و شماره: دوره 28، شماره 39 - شماره پیاپی 129، آذر 1397، صفحه 9-155 (پاییز 1397)

اقدام علاءالدوله از منظرِ ساختارِ تشکیلات ادارة شهری پیشامدرن

چکیده

بررسی کارکردِ اقتصادی بنیاد پهلوی

چکیده

مطالعة انتقادی سیاست خارجی محمدرضاشاه پهلوی در آینه نوشته ها و بیانات او

چکیده

فعالیت‌های عام‌المنفعة دربارِ سلطان حسین بایقرا در خراسان (875-911 ق) (با تکیه بر متون تاریخی)

چکیده

تحول ساختارِ اداری و اقتصادی مصر در عصر هخامنشیان

چکیده

مبانی و ریشه‌های مشروعیت شاه در دورۀ اشکانی

چکیده

تأثیر اقطاع‌داریِ نظامی بر تضعیف ارکان سیاسی سلجوقیان

چکیده