نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه خوارزمی

چکیده

 شاه عباس اول سیاست خاصه‌سازیِ ممالک را که به شکل محدودی از زمان اسلافش شروع شده بود برای بهبود وضع مملکت و تمرکز‌گرایی به کار گرفت. جانشینانش نیز به‌رغم برخی آثار زیانبار آن، این شیوه را ادامه دادند چنان‌که در زمان شاه عباس دوم تبدیل ممالک به خاصه شکل وسیعی به خود گرفت. مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که چرا در عهد شاه عباس دوم تبدیل ممالک به خاصه سیر صعودی داشت؟ روش تحقیق مقاله از نوع پژوهش تاریخی و روش انجام آن کتابخانه‌ای است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد زیاده‌خواهی‌ و زورگویی حکام ایالات و به تبع آن شکایات مکرر ساکنان این مناطق و حیف و میل عایدات، نیاز مبرم و روزافزون دربار به منابع مالی، جلوگیری از قدرت‌طلبی و عصیان امرای قزلباش، تمرکز‌گرایی، تأمین سریع آذوقه و نیاز‌های مردم هنگامِ رخدادِ بلایای طبیعی، رفع ظلم از مردم و بهبود شرایط آن‌ها از جمله زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بودند که شاه عباس دوم را ترغیب به تداوم و توسعة خاصه‌سازی اراضی موسوم به «ممالک» کرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Grounds of Specialization in Shah Abbas Safavid II Period

نویسنده [English]

  • Maryam Abedini Moghanaki

PhD in History of Islamic Iran, Khawrazmi University

چکیده [English]

Shah Abbas I used the specialization of lands, which had begun since his predecessors in a limited form, in order to improve the country's conditions and centralization. His successors continued this manner in spite of some devastating outcomes of it, as in Shah Abbas II era, the specialization of lands was expanded. This study seeks to answer this question: "why did the specialization of lands increase upward in Shah Abbas II period?" This is an historical research which has been done in library method .The results shown the greed and compulsion of rulers of states and consequently the continued complaints of residents in these states, wasting of the proceeds, the increasing necessity of the court to the financial resources, preventing the power seeking and rebel]]]lion of Ghezelbash authorities, centralization, rapid supply of the provisions in natural disaster, removing the oppression and improving the people conditions have been among the social, economic and political grounds which provoke Shah Abbas II to develop and continue the specialization of lands .
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shah Abbas II
  • Specialization
  • Social
  • Economic
  • political
 ـ آقاجری، هاشم (1388). مقدمه‌ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی. تهران: طرح نو.
ـ اسکندربیک ترکمان، تاریخ عالم آرای عباسی(1387). ج 2. تصحیح ایرج افشار. تهران: امیر‌کبیر.
ـ اصفهانی، محمد معصوم بن خواجگی (‌1368). خلاصةالسیر. تهران: علمی.
ـ اولئاریوس، آدام (1385). سفرنامه. ترجمه احمد بهپور. تهران: ابتکار نو.
ـ باستانی‌پاریزی، محمدابراهیم (1348). سیاست و اقتصاد عصر صفوی. تهران: صفی علیشاه.
باوزانی، الساندروف (1359). ایرانیان. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: روزبهان.
ـ تاریخ ایران (دوره صفویان)(‌1380). ترجمه یعقوب آژند، تهران: جامی.
ـ تاورنیه، ژان باتیست(1389). سفرنامه، ترجمه حمید ارباب‌شیرانی. تهران: نیلوفر.
ـ رهر‌برن، کلاوس میشائیل(1349). نظام ایالات در دوره صفویه. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ سعیدی، محمد(‌1373). «وزارت در عهد صفوی، بررسی وزیراعظم در دیوانسالاری صفوی». به راهنمایی احسان اشراقی. کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
ـ سلطانیان، ابوطالب(1393). نظام زمین‌داری و کشاورزی در دوره صفویه. رشت: دانشگاه رشت.
ـ سفرنامه سانسون(1346). ترجمه تقی تفضلی. تهران: ابن‌سینا.
ـ سمسار، محمدحسن(1341). «اسناد و مکاتبات تاریخی: فرمان‌نویسی در دوره صفویه». بررسی‌های‌ تاریخی. ش12.
ـ سومر، فاروق (1369‌). قراقویونلوها. ترجمه وهاب ولی. ج1. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـ شاردن، جان (1393). سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی. ج‌3. تهران: توس.
ـ شاملو، ولی‌قلی بن داودقلی (1371). قصص الخاقانی. ج‌1. تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ عوض‌نژاد، غلامرضا (1379). زمینداری در ایران عصر صفوی(کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس)
ـ فلور، ویلم (1387). دیوان و قشون در عصر صفوی. ترجمه کاظم فیروزمندی. تهران: آگاه.
ـ ـــــــــ (1388). نظام قضایی عصر صفوی. ترجمه حسن زندیه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـ ــــــــ (1394). تاریخچه مالی ـ مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه. ترجمه مرتضی کاظمی یزدی. تهران: نشر تاریخ ایران.
ـ فیگوئروا، گارسیا دوسیلوا (1363). سفرنامه. ترجمه غلامرضا سمیعی. تهران: نو.
ـ کمپفر، انگلبرت (1363). سفرنامه کمپفر. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
ـ محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد مومن (1381). روضةالانوار عباسی: مبانی اندیشه سیاسی و آیین مملکتداری. قم: بوستان کتاب.
ـ مشیزی (‌بردسیری‌) میر سعید (1369). تذکرة صفویه کرمان، تهران: علم.
ـ منشی قمی، احمد بن حسین (1383‌). خلاصةالتواریخ. ج2. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
ـ میرجعفری، حسین، مرتضی دهقان‌نژاد، ساسان طهماسبی (1385). «پیامدهای سیاست خاصه‌سازی در دوره صفویه». دانشکده ادبیات و علوم انسانی(‌دانشگاه اصفهان). ش44، 45.
ـ میرزا سمیعا، محمد سمیع. تذکرةالملوک. به کوشش محمد دبیرسیاقی (1378). سازمان اداری حکومت صفوی یا تعلیقات مینورسکی بر تذکرةالملوک. ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران: امیر‌کبیر.
ـ لاکهارت، لارنس (1383). انقراض سلسله صفویه. ترجمة اسماعیل دولتشاهی. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ لمبتون، ا.س (1377). مالک و زارع در ایران، ترجمة منوچهر امیری، تهران: علمی و فرهنگی.
ـ لوفت، پاول (1380). ایران در عهد شاه عباس دوم. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: وزارت امور خارجه.
ـ نصیری، محمدابراهیم(1373). دستور شهریاران. به کوشش محمدنادر نصیری. تهران: بنیاد موقوفات افشار.
ـ نعمانی، فرهاد (1385). تکامل فئودالیسم در ایران. ج‌1. تهران: خوارزمی.
ـ نوایی، عبدالحسین (1360). اسناد و مکاتبات تاریخی سیاسی ایران. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ـ نویدی، داریوش (1386). تغییرات اجتماعی ـ اقتصادی در ایران عصر صفوی. ترجمه هاشم آقاجری. تهران: نشر نی.
ـ واله اصفهانی، محمد یوسف (1380). ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ـ وحیدقزوینی، محمدطاهر (1329). عباسنامه یا شرح زندگانی 22 ساله شاه عباس ثانی. تصحیح ابراهیم دهگان. اراک: کتابفروشی داودی اراک.
ـ ــــــــــــــ (1383). تاریخ جهان‌آرای عباسی. تصحیح سعید میرمحمد صادق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.