تاریخ اسلام و ایران

در دولت‌های نخستین، مهم‌ترین جنبة مشروعیت شاهان، تقدس نهاد شاهی بود که از شاه یک میانجی میان آسمان و زمین می‌ساخت. این تقدس عموماً به دو گونه کسب می‌شد: در گونة نخست، شاهان تجلی خدایان یا از تبار ایشان ... بیشتر در دولت‌های نخستین، مهم‌ترین جنبة مشروعیت شاهان، تقدس نهاد شاهی بود که از شاه یک میانجی میان آسمان و زمین می‌ساخت. این تقدس عموماً به دو گونه کسب می‌شد: در گونة نخست، شاهان تجلی خدایان یا از تبار ایشان تلقی می‌شدند و یا به‌عنوان یکی از خدایان پرستیده می‌شدند(شاهی آسمانی). در گونة دوم شاهان هرچند مدعی اشکال پیشین الوهیت نبودند اما خود را برگزیدة خدایان و نمایندة آنان بر روی زمین قلمداد می‌کردند. (شاهی مقدس). چنین به نظر می‌رسد که در آغاز تشکیل دولت در عیلام در میانة هزارة سوم پیش از میلاد، نوعی از شاهی مقدس در آن سرزمین رواج داشته است که نمونة مشابه آن در فرهنگ معاصر میان‌رودانی آن نیز دیده می‌شود. در دوران کهن تاریخ عیلام (اواخر هزاره سوم) تحت تأثیر ایدئولوژی سلطنتی میان‌رودانی که با سلطة دودمان اَکَد در عیلام رواج یافته بود، برخی شاهان عیلامی تلاش نمودند تا به شیوة دودمان اَکَد خود را مجری اوامر خدایان و برگزیدة آنان قلمداد کنند. در دوره دودمان سیماشکی نیز شواهدی از تأثیر ایدئولوژی سلطنتی معاصر میان‌رودانی دیده می‌شود چنان‌که بعضی فرمانروایان این دودمان تلاش کردند تا به شیوة شاهان دودمان میان‌رودانی اور سوم کیش پرستش شاه را برقرار نمایند؛ امری که عیلام نیز همچون میان‌رودان نتیجه‌بخش نبود. سرانجام القاب شاه در نبشته‌های عیلامی میانه و نو عیلامی که در آن‌ها از فرمانروایان با لقب خدمتگزار و محبوب خدایان یاد شده است نشان می‌دهند که شاهی مقدس در عیلام رواج داشته است.

علمی- پژوهشی

فرآیند قدرت گیری رضاخان با رویکرد نهادگرایی

علی جعفری؛ مرتضی دهقان نژاد؛ فریدون اله یاری

دوره 26، شماره 32 ، اسفند 1395، صفحه 33-60

https://doi.org/10.22051/hii.2017.3092.

چکیده

فرآیند به قدرت رسیدن رضاخان با رویکرد نهادگرایی این مقاله در تلاش است با رویکردی تاریخی- تحلیلی و بر اساس نظریه نهادگرایی (که در آن به نقش و اهمیت نهادها و تاثیرگذاری متقابل نهادها و افراد بر روی همدیگر ... بیشتر فرآیند به قدرت رسیدن رضاخان با رویکرد نهادگرایی این مقاله در تلاش است با رویکردی تاریخی- تحلیلی و بر اساس نظریه نهادگرایی (که در آن به نقش و اهمیت نهادها و تاثیرگذاری متقابل نهادها و افراد بر روی همدیگر برای رسیدن به هدفی خاص پرداخته می‌شود) به تحلیل و تبیین چگونگی قدرت گیری رضاخان از سال 1299 تا 1304ش با کمک نهادهای مهم و تاثیرگذاری مانند ارتش، مجلس و احزاب؛ با توجه به اوضاع نامساعد و متشنج سیاسی - اقتصادی قاجاریه، براساس منابع کتابخانه‌ای وآرشیوی بپردازد. بر این اساس پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به سوالات ذیل است: اولاً ناکارآمدی نهادها و اوضاع ایران قبل از ظهور رضاخان تا چه حدی در قدرت گیری رضاخان تاثیر داشتند؟ ثانیاً در قدرت گیری رضاخان نهادها چه نقش و عملکردی داشتند؟ کلید واژگان: رضاخان ، مجلس، احزاب، ارتش، نهادگراییدر پاسخ به این سوالات باید به ترتیب گفت: اولاً به نظر می رسد عدم کارایی مجالس مشروطه ، تغییر پی در پی کابینه ها و نبود دولت مرکزی توانمند قبل از ظهور رضاخان در فرایند قدرت گیری وی نقش مهمی داشته اند.ثانیاً به نظر می رسد پس از کودتا 1299ش ، رضاخان با کمک و تقویت نهادهایی همچون قشون، احزاب و مجالس چهارم وپنجم شورای ملی توانست به اوج قدرت برسد و حکومت قاجاریه را ساقط نماید.

علمی- پژوهشی

علل و زمینه های محرومیت و توسعه نیافتگی کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس ودریای عمان درعصرقاجاریه

محمد جعفر چمنکار

دوره 26، شماره 32 ، اسفند 1395، صفحه 61-85

https://doi.org/10.22051/hii.2017.2653

چکیده

کرانه ها و نواحی پس کرانه ای شمالی خلیج فارس و دریای عمان دردوره قاجاریه ،ازمناطق برجسته ی بازرگانی دریایی به شمار می رفت. بخش عمده ای از ثروت خالص و ناخالص و سرمایه در گردش ایران و کالاها و نیازمندی های ... بیشتر کرانه ها و نواحی پس کرانه ای شمالی خلیج فارس و دریای عمان دردوره قاجاریه ،ازمناطق برجسته ی بازرگانی دریایی به شمار می رفت. بخش عمده ای از ثروت خالص و ناخالص و سرمایه در گردش ایران و کالاها و نیازمندی های خرد و کلان کشور از تکاپوهای تجار و شرکت های داخلی و بین المللی در این سرحدات حاصل می گشت. هدف نگارنده این است که چرا با وجود قابلیت های بالفعل و بالقوه جزایر و بنادر جنوب و جنوب شرقی ایران و حجم شگفت آور ثروت این مناطق، هم چنان در محرومیت به سر می برده است. در فرجام نگارنده نتیجه می گیرد که در نتیجه مجموعه عوامل منفی چند لایه، با وجود پیشرفت کمی و کیفی در میزان صادرات و واردات انواع کالا و رونق بازرگانی دریایی، تاثیری در بهبود سطح معیشت و زندگی مردم بومی منطقه نداشته است. در حقیقت در تناقض با باور عمومی ، نوعی پارادوکس و تضاد مابین شکوفایی تجاری خلیج فارس و دریای عمان از یک سو و تشدید فقر و تنزل کیفیت زندگی ساکنان آن به خوبی قابل مشاهده می باشد . پیرو این فرایند ، رشدو بالندگی داخلی و رفاه اجتماعی متناسب با جایگاه این مناطق ارزشمند اقتصادی و سیاسی در فعل وانفعالات جدید ایران و فرا منطقه ای ، حاصل نگردید.کلیدواژه: خلیج فارس ودریای عمان‘ عصر قاجاریه‘ کرانه و بس گرانه ها, اقتصاد , توسعه نیافتگی، محرومیت

علمی- پژوهشی

حکمرانان مادی در متون نوآشوری ؛ارایه فهرست جدید از شاهان وحکمرانان مادی

فریبا زارع

دوره 26، شماره 32 ، اسفند 1395، صفحه 87-107

https://doi.org/10.22051/hii.2017.2651

چکیده

چکیده:اطلاعات باستان شناسی و تاریخی در مورد مادها در منابع کلاسیک یونانی محدود می باشد. با توجه به تناقضاتی که در این منابع درباب اسامی و توالی شاهان و حکمرانان مادی وجود دارد- به عنوان مثال هردوت از چهار ... بیشتر

علمی- پژوهشی

اهمیت ارتباطی ـ تجاریِ راه عتبات عالیات در رونق شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار با تکیه بر شواهد تاریخی و باستان‌شناسی موجود

محمد ابراهیم زارعی؛ یداله حیدری باباکمال

دوره 26، شماره 32 ، اسفند 1395، صفحه 109-133

https://doi.org/10.22051/hii.2017.2652

چکیده

راه‌ها از دیرباز نقش مهمی در شکل‌گیری شهرها و شکوفایی تمدن‌ها داشته‌اند. شهر کرمانشاه در طول تاریخ به سبب اهمیت ارتباطی در قرون قبل از اسلام با عبور جادۀ شاهی و در قرون پس از اسلام با عبور شاهراه خراسان ... بیشتر راه‌ها از دیرباز نقش مهمی در شکل‌گیری شهرها و شکوفایی تمدن‌ها داشته‌اند. شهر کرمانشاه در طول تاریخ به سبب اهمیت ارتباطی در قرون قبل از اسلام با عبور جادۀ شاهی و در قرون پس از اسلام با عبور شاهراه خراسان از آن، همواره مورد توجه بوده است. در دورۀ قاجار راه کاروان‌رو خراسان که با عنوان راه عتبات عالیات مطرح می‌شود، نقش مهمی در توسعه و رونق تجارت، صدور و ورود کالاهای خارجی، تعاملات دولت‌های عثمانی و قاجار، عبور زوار و حمل جنائز داشته است. مسئلۀ یاد شده بر ضرورت موضوع دلالت داشته و با توجه به اینکه اهمیت راه عتبات عالیات و نقش آن در شکوفایی شهر کرمانشاه در دوره قاجار تاکنون بررسی نشده، انجام پژوهشی مستقل در این زمینه لازم و ضروری است. بنابراین پژوهش حاضر در تلاش ا‌ست که اهمیت راه عتبات عالیات در شکوفایی و رونق شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار را بررسی و مناسبات سیاسی دولت‌های قاجار و عثمانی را در زمینه برخورد با زائران تحلیل کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که راه عتبات با کارکردی چند منظوره اعم از تجاری (صادرات و واردات کالا)، مذهبی (زوار عتبات عالیات و حمل اجساد) و ارتباطی (کاروان‌رو) نقش مهمی در توسعه شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار داشته است؛ چنانکه بازار توسعه یافته در مسیر حرکت کاروان‌های عتبات عامل مهم رونق شهر در این دوره بوده است. به خاطر اهمیت یاد شده، شاهزادگان قاجاری حاکم کرمانشاه پس از تعامل با دولت عثمانی تمهیدات لازم را جهت امنیت زوار و تجار عازم عتبات عالیات و بغداد فراهم نموده‌اند

علمی- پژوهشی

بررسی و نقد جایگاه دین و دولت در اندیشه ها ی سیاسی آیت الله بروجردی

حسین شیرمحمدی؛ شهاب شهیدانی

دوره 26، شماره 32 ، اسفند 1395، صفحه 135-157

https://doi.org/10.22051/hii.2017.6528.

چکیده

با شروع تنازع جدّی علما بر سر مشروطه و مشروعه، قربانی شدن رهبران برجسته‌ی دینی نظیر شیخ فضل‌الله نوری و سید عبدالله بهبهانی، سرخوردگی علما و اقداماتی نظیر جمع‌آوری رساله های مهم سیاسی که برخی علما ... بیشتر با شروع تنازع جدّی علما بر سر مشروطه و مشروعه، قربانی شدن رهبران برجسته‌ی دینی نظیر شیخ فضل‌الله نوری و سید عبدالله بهبهانی، سرخوردگی علما و اقداماتی نظیر جمع‌آوری رساله های مهم سیاسی که برخی علما چون میرزای نایینی در له مشروطه نگاشته بودند، اجرایی نشدن خواسته‌های مذهبی- سیاسی روحانیون از جمله اصل دوم متمّم قانون اساسی مشروطه، تسلط تکنوکرات‌های سکولار را بر ارکان قدرت برآمده از مشروطه باعث گشت. دراین شرایط روحانیت در موضعی انفعالی قرار گرفتند. آیت‌الله بروجردی مدت کوتاهی پس از آیت‌الله حائری، به عنوان یکی از روحانیون برجسته مورد توجه شیعیان قرار گرفت. نگاهی به حیات سیاسی آیت‌الله بروجردی طی نشدن روندی ثابت،مشخص و مدوّن در اندیشه‌ی سیاسی ایشان را نشان می دهد. وی در آغاز از الگوی رایجی پیروی می‌کرد که برخی علما دوره‌ی صفویه و قاجار مدّ نظر داشتند و لذا در نسبت به امور عرفی و حیطه سلطنت دخالت کمتری می‌کرد و بیشتر در مسائلی که در حوزه‌ی شرع قرار می‌گرفت،مداخله نمود اما بعد از رویکردهای غرب-گرایانه‌ی رژیم پهلوی و خالی شدن سلطنت از کارویژه‌هایی که نظام فکری روحانیون شیعه از شاه اسلام پناه انتظار داشتند، ولایت عامه‌ی فقها را مطرح کرد. البته اندیشه سیاسی بروجردی،برخلاف آنچه مشهور است، جدای از اقدامات عملی و واکنش‌های وی نسبت به مسائل مختلف سیاسی نبود و بارقه‌هایی از این امر را در ارتباط با حیات عملی وی می‌توان ارزیابی نمود. این مقاله برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه‌ی منابع مکتوب و مصاحبه، رابطه‌ی دین و دولت در عصر غیبت را از منظر

علمی- پژوهشی

روندشکل گیری اعتصابات کارگری درمناطق نفت خیزخوزستان(ازپیدایش نفت تانهضت ملی شدن صنعت نفت)1330-1287

مصطفی ندیم؛ رضا حبیبی نژاد

دوره 26، شماره 32 ، اسفند 1395، صفحه 159-186

https://doi.org/10.22051/hii.2016.2511

چکیده

واگذاری امتیاز دارسی در سال 1280ش/1901 م ودر پی آن کشف نفت در مناطق نفت خیزخوزستان و احداث پالایشگاه عظیم آبادان ،موجب سراریز شدن نیروی کار از خارج وداخل ایران ، به این مناطق گردید . نیروی کار، که تحت عنوان ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 34 (1403)

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

دوره و شماره: دوره 26، شماره 32 - شماره پیاپی 122، اسفند 1395، صفحه 9-186 (زمستان 1395)

مشروعیت آسمانی در آثار نوشتاری عیلام

چکیده

فرآیند قدرت گیری رضاخان با رویکرد نهادگرایی

چکیده

علل و زمینه های محرومیت و توسعه نیافتگی کرانه ها و پس کرانه های خلیج فارس ودریای عمان درعصرقاجاریه

چکیده

حکمرانان مادی در متون نوآشوری ؛ارایه فهرست جدید از شاهان وحکمرانان مادی

چکیده

اهمیت ارتباطی ـ تجاریِ راه عتبات عالیات در رونق شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار با تکیه بر شواهد تاریخی و باستان‌شناسی موجود

چکیده

بررسی و نقد جایگاه دین و دولت در اندیشه ها ی سیاسی آیت الله بروجردی

چکیده

روندشکل گیری اعتصابات کارگری درمناطق نفت خیزخوزستان(ازپیدایش نفت تانهضت ملی شدن صنعت نفت)1330-1287

چکیده