نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه ارومیه

چکیده

کرانه ها و نواحی پس کرانه ای شمالی خلیج فارس و دریای عمان دردوره قاجاریه ،ازمناطق برجسته ی بازرگانی دریایی به شمار می رفت. بخش عمده ای از ثروت خالص و ناخالص و سرمایه در گردش ایران و کالاها و نیازمندی های خرد و کلان کشور از تکاپوهای تجار و شرکت های داخلی و بین المللی در این سرحدات حاصل می گشت. هدف نگارنده این است که چرا با وجود قابلیت های بالفعل و بالقوه جزایر و بنادر جنوب و جنوب شرقی ایران و حجم شگفت آور ثروت این مناطق، هم چنان در محرومیت به سر می برده است. در فرجام نگارنده نتیجه می گیرد که در نتیجه مجموعه عوامل منفی چند لایه، با وجود پیشرفت کمی و کیفی در میزان صادرات و واردات انواع کالا و رونق بازرگانی دریایی، تاثیری در بهبود سطح معیشت و زندگی مردم بومی منطقه نداشته است. در حقیقت در تناقض با باور عمومی ، نوعی پارادوکس و تضاد مابین شکوفایی تجاری خلیج فارس و دریای عمان از یک سو و تشدید فقر و تنزل کیفیت زندگی ساکنان آن به خوبی قابل مشاهده می باشد . پیرو این فرایند ، رشدو بالندگی داخلی و رفاه اجتماعی متناسب با جایگاه این مناطق ارزشمند اقتصادی و سیاسی در فعل وانفعالات جدید ایران و فرا منطقه ای ، حاصل نگردید.
کلیدواژه:
خلیج فارس ودریای عمان‘ عصر قاجاریه‘ کرانه و بس گرانه ها, اقتصاد , توسعه نیافتگی، محرومیت

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Causes And Areas of Deprivation And Underdevelopment of the Islands And Ports of The Persian Gulf, Oman Sea In the Qajar Era

نویسنده [English]

  • Mohammad Jafar Chamankar

assistant proffesor

چکیده [English]

Causes and areas of deprivation and underdevelopment of the islands and ports of the Persian Gulf, Oman Sea In the Qajar era
Dr mohammad jafar chamankar1



During the Qajar Iran's southern ports and islands range Establishment merchants and multinational companies in the fields of export and import of Merchandise Iran and around the world are struggling to pay outstanding commercial areas in the Persian Gulf and Oman Sea. The purpose of this paper is to investigate this border during the Qajar era with an emphasis on statistics and the causes of regional development or lack of development is therefore the banks of the Persian Gulf, Oman Sea, despite many potential and Actually 'as a result of factors Multi-layer collapsed and related services, to the growth and development of domestic and social welfare according to its position in international interaction not new.Despite the widespread development of maritime trade in the Persian Gulf and Sea ofOman, the effect of an increase in social welfare and eradication of poverty in theislands and ports there.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Oman Sea 'Qajar era . Islands and Orts '
  • Economy
  • Underdevelopment
  • Deprivation
-          آدمیت، فریدون (1340). فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت. تهران: سخن.
-          ـــــــــــ  (1353). اندیشه شرقی و حکومت قانون، (عصر سپهسالار). تهران: خوارزمی.
-          آل داود، علی (1377). دو سفرنامه از جنوب در سال‌های 1307ـ 1256 ق. تهران: امیرکبیر.
-          آبراهامیان، یرواند (1383). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی، محمد ابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
-          اقبال، عباس (1328). مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس. تهران: چاپخانه مجلس.
-          الگود، سیریل (1371). تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه فرقانی. تهران: امیر کبیر.
-          اورسل، ارنست (1382). سفرنامه قفقاز و ایران، ترجمه علی‌اصغر سعیدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-          اعتمادالسلطنه (1367). تاریخ منتظم ناصری. ج3. محمداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
-          افضل‌الملک، غلامحسین (1358). سفرنامه خراسان و کرمان، به اهتمام قدرت‌الله روشنی زعفرانلو، تهران: توس.
-          امداد، حسن (1387). فارس در عصر قاجار، شیراز، دانشنامه فارس و نوید شیراز.
-          افشار، ایرج (1367). خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، تهران: زرین.
-          بابن و هوسه (1363). سفرنامه جنوب ایران. ترجمه و تعلیقات از محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، به اهتمام میر هاشم محدث. تهران: دنیای کتاب.
-          بارنز، الکس (1373). سفرنامه بارنز، سفر به ایران در عهد فتحعلی شاه قاجار، ترجمه حسن سلطانی‌فر، مشهد، آستان قدس رضوی.
-          باوزانی، الساندرو (1359). ایرانیان، تاریخ ایران با تکیه بر اوضاع اقتصادی و اجتماعی. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: روزبهان.
-          بدیع تبریزی، شمس‌الدین (1360). مناسبات ارضی در ایران معاصر. غلامحسین متین. تهران: اخگر.
-          براون، ادوارد (1371). یکسال در میان ایرانیان. ترجمه ذبیح‌الله منصوری. تهران: صفار.
-          برگش، هینریش (1368). سفری به دربار سلطان صاحبقران، سفرنامه ایلچی پروس در ایران 1861 1859، ترجمه مهندس کردبچه، تهران: اطلاعات.
-          بنی‌عباسیان بستکی، محمد اعظم (1339). تاریخ جهانگیر و بستک، به کوشش عباس انجم‌روز، تهران: چاپخانه کاویان.
-          بنجامین، ساموئل گرین ویلز (1363). ایران و ایرانیان، عصر ناصرالدین شاه، ترجمه حسین کردبچه، تهران: جاویدان.
-          پولاک، یاکوب ادوارد (1361). سفرنامه پولاک، ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
-          تره زل، الفونس (1361). یادداشت‌های ژنرال تره‌زل در سفر به ایران، راجع به سال‌های 1812 1780 م، به اهتمام ژ. ب. دوما. ترجمه عباس اقبال. تهران: یساولی و فرهنگ‌سرا.
-          جمال‌زاده، محمدعلی (1362). گنج شایگان، اوضاع اقتصادی ایران در ابتدای قرن بیستم. تهران: کتاب تهران.
-          حسینی فسایی، میرزا حسن (1382). فارسنامه ناصری. به اهتمام منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
-          دوبد، بارون (1371). سفرنامه لرستان و خوزستان. ترجمه محمدحسین آریا. تهران: علمی و فرهنگی.
-          دوسرسی، کنت لوران (1390). ایران در سال 1840 ـ 1839 (56 ـ 1255 ق). سفارت فوق‌العاده کنت دو سرسی، ترجمه  احسان اشراقی. تهران: نشر دانشگاهی.
-          دیولافوا، ژان (1371). ایران، کلده و شوش، علی‌محمد فره‌وشی. به اهتمام بهرام فره‌وشی. تهران: دانشگاه تهران.
-          رنه دالمانی، هانری (1378). از خراسان تا بختیاری. ترجمه غلامرضا سمیعی. تهران: نشر طاوس.
-          ریاضی هروی، محمدیوسف (1372). عین‌الوقایع. به اهتمام محمد آصف فکرت. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-          زنگنه، حسن (1377). میر مهنّا و شهر دریاها. قم: همسایه.
-          زنگنه، حسن (1380). جنوب ایران به روایت سفرنامه‌نویسان. شیراز: نوید شیراز.
-          سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سند با شناسه 7327/295، شماره مدرک 3729103 .
-          سایکس، سر پرسی (1363). سفرنامه ژنرال سرپرسی سایکس یا ده هزار میل در ایران. ترجمه حسین سعادت نوری. تهران: لوحه.
-          ـــــــــــ  (1368). تاریخ ایران. ج2. ترجمه محمدتقی فخر داعی‌گیلانی. تهران: دنیای کتاب.
-          سپهر، محمدتقی (1377). ناسخ‌التواریخ. ج 3. به اهتمام جمشید کیانفر. تهران: نشر نی.
-          ستاندیش، جان (1383). ایران و خلیج فارس. ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی. تهران: نشر نی.
-          سدیدالسلطنه بندرعباسی، محمدعلی (1371). سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش، به اهتمام احمد اقتداری. تهران: جهان معاصر.
-          سفارت جمهوری اسلامی ایران (1381). «روابط تاریخی ایران و عمان». تاریخ روابط خارجی. س 3، ش 11.
-          سرابی، حسین بن عبدالله (1344). مخزن‌الوقایع، شرح مأموریت و مسافرت فرخ خان امین‌الدوله. به اهتمام کریم اصفهانیان و قدرت‌الله روشنی. تهران: دانشگاه تهران.
-          سرنا، کارلا (1362). سفرنامه آدم‌ها و آیین‌ها در ایران. ترجمه علی‌اصغر سعیدی. تهران: زوار.
-          سعیدی سیرجانی، علی‌اکبر (اهتمام) (1383). وقایع اتفاقیه، مجموعه گزارش‌های خفیه‌نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران، از 1291 تا 1322 ق، تهران: آسیم.
-          سفرنامه تلگرافچی فرنگی (1352). ج 19. به کوشش ایرج افشار. فرهنگ ایران زمین.
-          شیرازی، میرزا ابوالحسن (1363). سفرنامه میرزا ابوالحسن خان شیرازی ایلچی به روسیه، به اهتمام محمد گلبن، تهران: دنیای کتاب.
-          صفایی، ابراهیم (1349). اسناد نویافته، تهران سخن.
-          فصیحی، سیمین ـ طیبی، صفورا (1392). «حیات اجتماعی شیراز عضو فتحعلی‌شاه به روایت وارینگ». خردنامه. ش11، پاییز.
-          فلور، ویلم (1386). سلامت مردم در ایران قاجار. ترجمه ایرج نبی‌پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت درمانی بوشهر.
-          فوران، جان (1377). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمه احمد تدین. تهران: رسا.
-          قائم‌مقامی، جهانگیر (1359). نهضت آزادی‌خواهی مردم فارس در انقلاب مشروطیت ایران (براساس اسناد رسمی). تهران: تحقیقات تاریخی.
-          کازرونی، محمد ابراهیم (1367). تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس. به اهتمام منوچهر ستوده. تهران: جهانگیری.
-          کرزن، جرج ناتانیل (1367). ایران و قضیه ایران. ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.
-          کریم‌زاده تبریزی، محمدعلی (1386). اسناد متفرقه قدیمی. لندن: انتشارات مستوفی.
-          کلی، جی. جی ـ سیوری، راجر ام (1377). خلیج فارس از دوران باستان تا اواخر قرن 18 م. ترجمه حسن زنگنه. مرکز بوشهرشناسی و انتشارات همسایه قم.
-          گوبینو، کنت ژوزف آرتور (1367). سه سال در آسیا، سفرنامه کنت دوگوبینو، (58 -1855 م). ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: کتابسرا.
-          لایارد، سراوستن هنری (1367). سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران، ترجمه مهراب امیری. تهران: وحید.
-          لسان‌الملک، محمدتقی خان سپهر (1344). ناسخ‌التواریخ، سلاطین قاجاریه. جزء دوم. تهران: اسلامیه.
-          لمبتون، آ. ک. اس (1375). ایران عصر قاجار. ترجمه سیمین فصیحی. تهران: جاودان خرد.
-          ـــــــــ (1379). نظریه دولت در ایران. ترجمه چنگیز پهلوان. تهران: گیو.
-          لوتی، پیر (1372). سفرنامه به سوی اصفهان. ترجمه بدرالدین کتابی. تهران: اقبال.
-          لوریمر، ج. ج (1379). راهنمای خلیج فارس. ترجمه محمدحسن نبوی. انتشارات نوید شیراز با همکاری بنیاد ایران‌شناسی بوشهر.
-          مارکام، کلمنت (1367). تاریخ ایران در دوره قاجار، ترجمه میرزا رحیم فرزانه. به اهتمام ایرج افشار. تهران: نشر فرهنگ ایران.
-          ماساهارو، یوشیدا (1373). سفرنامه یوشیدا ماساهارو، نخستین فرستاده ژاپن به ایران دوره قاجار، 98- 1297 ق / 81 - 1880 م، ترجمه هاشم رجب‌زاده. تهران: آستان قدس رضوی با همکاری نی ئی یا.
-          محمود میرزا قاجار (1389). تاریخ صاحبقرانی. به اهتمام نادره جلالی. تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
-          ناظم‌الاسلام کرمانی (1346). تاریخ بیداری ایرانیان. به اهتمام سعیدی سیرجانی. بخش اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-          نایب‌الایاله، رضا قلی میرزا (1373). سفرنامه رضا قلی میرزا نایب‌الایاله نوه فتحعلی شاه. به اهتمام اصغر فرمانفرمایی قاجار. تهران: اساطیر.
-          نبی‌پور، ایرج (1391). طب سینایی در گذار به مدرنیته در ایران قاجار. بوشهر. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
-          نوردن، هرمان (1356). زیر آسمان شهر. ترجمه سیمین سمیعی. تهران: دانشگاه تهران.
-          نوری‌زاده بوشهری، اسمعیل (بی‌تا). نظری به ایران و خلیج فارس. بی‌جا. بی‌نا.
-          وثوقی، محمدباقر (1381). تحولات سیاسی صفحات جنوبی ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
-          ویلز، چارلز جیمز (1398). ایران در یک قرن پیش، سفرنامه دکتر ویلز، تهران: اقبال.
-          ویلسن، آرنولد (1363). سفرنامه ویلسن یا تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران. ترجمه حسین سعادت نوری. تهران: وحید.
-          ویلس، چارلز جیمز (1363). تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه. ترجمه سید عبدالله. به اهتمام جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام. تهران: زرین.
-          هالینگبری، ویلیام (1363). روزنامه سفر سر جان ملکم به دربار ایران در سال‌های 1800- 1799. ترجمه امیر هوشنگ امینی. تهران: کتابسرا.
-          هدایت، رضا قلی خان (1339). روضه‌الصفای ناصری، ج 10، تهران: خیام.
-          یاپ، ملکم ـ کوپر بوش، بریتون (1388). خلیج فارس در آستانه قرن بیستم، ترجمه حسن زنگنه. تهران: به‌دید.
-          یاحسینی، قاسم (1389). بوشهر، تنگستان و دشستان در چند سفرنامه. مجموعه کتاب‌های دانشنامه بوشهر. بوشهر: شروع.
 
 
- Abed al rozzak al manni and saleh alshari, (2014) pearl trade in the Persian gulf daring the 19th century. asian culture and history. Vol. 6.
-Anthony, John Duke, (1976), Historical and Cultural Dictionary of the Sultante of oman and the Emirates of Eastern Arabia, The Scarecrow Press, Metuchen, N.J.
- Azizi, mh, azizi, f (2010) history of cholera outbreaks in iran during the 19 th and 20th centuaries, middle east, j dig dis. Jan2 (1).
- Bowen, Richard Baron, (1951), The Arab Dhow Sailor, American Neptune, Vol. 11, No.3.
-//, (1951) The Pearl Fisheries of the Persian Gulf، Middle East Journal, Vol. 5, No.2.
-Foran, john,(1989),the concept of dependent development as a key to the political economy of qajar iran (1925-1800), Iranian stadies, vol 22. no 2/3.
- nowshirvani.f, the beqinnigs of commercialized agriculture in iran, in a.ludoviteh editor the Islamic middle east 700-1900, studies in economic and social history, Princeton, the Darwin pres.
- Floor, willem, (2006), the rise and fall of the banu kab. A borderer state in southern Khuzestan, iran. Vol 44, british institute of Persian studies.
- Lawrence g.potter,(edited), (2009) the Persian gulf in history, palgreve macmilan.
- Lawrence g.potter(edited), (2014) the Persian gulf in modern times,people, ports and history, palgreve macmillan.
- Gilbair, Gad G(1986) "The Opening Up of Qajar Iran: Some Economic and Social Aspects, bulletin of the school of oriental and African studies, vol49, February, university of London. In Honour of Ann K. S. Lambton.
- Regavim, ram barueh, (2012), the most sovereign of masters; the history of opium in modern iran. 1850-1955,university of pennsylavnia penn libraries.