نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• مسعود آتشگران

دانش آموخته دکتری تاریخ ایران اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

منابع روایی انقلاب مشروطه چوب‌زدن تجّار قند از سوی حاکم تهران را اقدامی ناهنجار و ظالمانه تلقی کرده‌اند که به دنبال بحران گرانی قند کیفر شدند و اسباب شورش مردم فراهم گشت. نوشتار حاضر فارغ از این پیش‌فرض در پی پاسخ به این پرسش است چرا به‌رغم سابقۀ این‌گونه اقدامات حکومتی، تا پیش از این شاهد چنین واکنشی از سوی جامعۀ ایران نبوده‌ایم؟ آیا رفتار علاءالدوله مغایر با سنت پیشین بود؟ یا این زمان تحولی در فهم ایرانیان از حکومت‌داری رخ نموده بود که اقدامات معمولِ دولت خشم آنان را برانگیخت؟ اساساً اقدام علاءالدوله تا چه اندازه تخطی از رویة نظام ‌کهنِ حاکم بوده و تا چه میزان تحت تأثیر نظام مشروطه داوری شده است؟ مقاله می‌کوشد با دوری از رویکرد اراده‌گرایانة متکی به اشخاص از دیدگاه ساختار‌ی به این واقعه توجه کند. به باور نگارنده، علاءالدوله در این رخداد از محدودۀ اختیارات معینه در نظامات کهن عدول نکرد بلکه اقداماتش با سازوکار دیوان ‌حسبه و محکمۀ عدلیه در ساخت تشکیلات اداره شهری پیشینه دارد، بنابراین باید واکنش جامعه علیه اقدامات وی متوجه ناکارآمدی ساخت دولت در این زمان باشد که عمر آن به آخر رسیده بود.

کلیدواژه‌ها

• حاکم تهران
• تجار قند
• علاءالدوله
• دولت پیشامدرن
• دیوان‌حسبه
• مشروطه

موضوعات

• تاریخ تحولات ایران بعد از اسلام

عنوان مقاله [English]

ʿAlāʾ al-Dawla's Action from the Perspective of the Structure of the Pre-modern City Administration

نویسنده [English]

• Masoud Atashgaran

PhD in History of Islamic Iran, Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

The narrative sources of the Constitutional Revolution saw the crackdown on sugar business by the ruler of Tehran as an abusive and cruel act that was followed by a massive crisis of sugar culprits, and a riot of people was provided. Without prejudice to this premise, the present article seeks to answer the question why, despite the history of such government actions, we have not seen such a reaction by the Iranian community before? Was the behavior of ʿAlāʾ al-Dawla contrary to the previous tradition? Or at this time a change had happened in the understanding of the Iranian people about governance? which routinely caused the government to anger them? In essence, how much did ʿAlāʾal-Dawla’s actions violate the rules of the regime and to what extent have they been judged by the constitutional system? The article tries to focus on the event from the structural point of view by rejecting the voluntaristic approach of individuals. According to the writer, ʿAlāʾ al-Dawla, in this event, he did not resign from the limits of authority in the old systems, but his actions had a background in the disciplinary office and the court of justice in the organization of the city administration; therefore, the community's response to his actions would be to toward the ineffectiveness of structure of the state at this time, which his life was over.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ruler of Tehran
• Sugar traders
• ʿAlāʾ al-Dawla
• Pre-modern state
• disciplinary office
• Constitutionalism