تاریخ اسلام و ایران

شورش قلعه دم‌دم در عصر شاه‌عباس اول صفوی و توسط امیرخان برادوست، یکی از امرای مشهور عشایر برادوست، روی داده است.این مقاله به علل این شورش می‌پردازد و فر ض بر این است که از ماهیتی مذهبی، قومی و قدرت‌طلبانه ... بیشتر

علمی- پژوهشی

مجمع مسلمانان مجاهد؛ تکاپوهای سیاسی و پایگاه اجتماعی

روح الله بهرامی؛ شهرام حسن وند؛ سروش آزادبخت

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، صفحه 19-46

https://doi.org/10.22051/hii.2014.709

چکیده

با سقوط حکومت خودکامه رضاشاه، قدرت سیاسی- که تا آن زمان محدود به شخص شاه بود- از حالت تمرکز بیرون آمد و میان نهادهای مختلف تقسیم شد؛ بنابراین در چنین فضایی جریان‌ها و احزاب سیاسی بسیاری تحت تاثیر رویکردهای ... بیشتر

علمی- پژوهشی

پژوهشی درباره فرمانروایی هرمزد یکم؛ شاهنشاه ایران و انیران

شهرام جلیلیان

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، صفحه 47-74

https://doi.org/10.22051/hii.2014.711

چکیده

با مرگ شاپور یکم(240 تا 270 میلادی)، فرزند و ولیعهد او، هرمزد اردشیر، پادشاه گستره پهناور ایرانشهر شد.هرمزد اردشیر در جنگ‌های پدرش با رومی‌ها در ارمنستان، سوریه، کیلیکیه و کاپادوکیه توانایی‌های جگی خود ... بیشتر با مرگ شاپور یکم(240 تا 270 میلادی)، فرزند و ولیعهد او، هرمزد اردشیر، پادشاه گستره پهناور ایرانشهر شد.هرمزد اردشیر در جنگ‌های پدرش با رومی‌ها در ارمنستان، سوریه، کیلیکیه و کاپادوکیه توانایی‌های جگی خود را نشان داده بود و هنگامی که شاپور در سال 252 میلادی، سرزمین ارمنستان را گشود، هرمزد با لقب بزرگ شاه ارمنیه به فرمانروایی ارمنستان برگزیده شد.با همه تردیدهایی که درباره بزرگ‌تر بودن شاهزاده هرمزد نسبت به دیگر پسران شاپور یکم وجود دارد، داده‌های باستان‌شناختی، سکه‌شناختی و گزارش‌های تاریخی دوره اسلامی نشان می‌دهد که هرمزد ولیعهد شناخته شده شاپور بوده، و از این‌رو باید بزرگ‌ترین پسر او هم بوده باشد.هرمزد در سنگ‌نوشته‌های موبد کردیر، هوادار و پایبند آموزه‌های زردشتی و پشتیان مُغ‌مردان و دستگاه دینی زردشتی شناخته شده و دوره پادشاهی وی، دوره افزونی گرفتن کرده‌های ایزدان و نشانده شدن آتش‌های بهرام و شادمانی و کامروایی مُغ‌مردان انگاشته شده است؛ از این‌رو، دوستانه هرمزد با مانی، که در متن‌های مانوی و پاره‌‌ای گزارش‌های دیگر بازتاب‌ یافته است، هرگز نشانه علاقه‌مندی هرمزد به مانویت و روی گردانی از آموزه‌های دین زردشتی نیست و آن را باید گوشه‌‌ای از سیاست مذهبی هرمزد شناخت.در این پژوهش، کوشش خواهد شد به دست‌آویز همه منابعی که آگاهی‌های را درباره زندگی و دوره پادشاهی هرمزد یکم به دست می‌دهند، به ویژه سنگ‌نوشته‌ها، سنگ‌نگاره‌ها و داده‌های سکه‌شناختی، به پرسش‌هایی که درباره زندگی سیاسی و نظامی شاهزاده هرمزد پیش از گرفتن تحت فرمانروایی ایرانشهر و گُزینش او به ولیعهدی وجود دارد پاسخ گوییم و با مطالعه کارنامه شهریاری هرمزد، به سیاست مذهبی این پادشاه ساسانی و پیوند دوگانه او با موید کردیر و مانی بپردازیم.

علمی- پژوهشی

ابرام شاهرخ تیموری و قرایوسف قراقویونلو برای سلطه بر سلطانیه

محمدرضا رحمتی

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، صفحه 75-91

https://doi.org/10.22051/hii.2014.713

چکیده

در دهه‌های آغازین سده نهم هجری، شاهرخ تیموری برای حفظ سلطه بر سلطانیه و قرایوسف ترکمان برای کسب سلطه بر آن شهر تلاش داشتند.سلطانیه شهری خوش‌ آب و هوا با کشاورزی پررونق بود و جایگاه بازرگانی و سوق‌الجیشی ... بیشتر

علمی- پژوهشی

تجارت تریاک در بنادر شمالی خلیج فارس(1291-1343 ق/1874-1924 م)

حبیب اله سعیدی نیا

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، صفحه 93-120

https://doi.org/10.22051/hii.2014.714

چکیده

با توجه به گسترش تجارت جهانی و افزایش رقابت برای ورود به حوزه‌های جدید اقتصادی در دوره قاجار، خلیج فارس، یکی از مهم‌ترین کانون‌های اقتصادی و تجاری، مورد توجه قرار گرفت و گمرک آن به مهم‌ترین راه‌هاط ... بیشتر با توجه به گسترش تجارت جهانی و افزایش رقابت برای ورود به حوزه‌های جدید اقتصادی در دوره قاجار، خلیج فارس، یکی از مهم‌ترین کانون‌های اقتصادی و تجاری، مورد توجه قرار گرفت و گمرک آن به مهم‌ترین راه‌هاط ارتباطی ایران با کشورهای قدرتمند تبدیل شد.یکی از کالاهایی که در این دوره نقش به سزایی در گسترش تجارت خارجی ایران در خلیج فارس داشت، تریاک بود.اگرچه این کالا به دلیل سودآوری و مزایای مختلف اقتصادی، نقش مهمی در رونق تجارت خارجی ایران ایفا نمود و موجب افزایش سهم بازرگانی خارجی در اقتصاد ایران گردید، الگوی تجاری حاکم بر ایران، باعث افزایش صادرات مواد خام و افزایش واردات کالاهای ساخته شده خارجی شد و در درازمدت به کاهش تولید مواد غذایی اصلی برای مصرف داخلی انجامید.این رویکرد تجاری در ایران، برخلاف بیشتر کشورهای تولید و صادرکننده تریاک که اقدام به محدود کردن تولید و جایگزینی کشت کالاهای دیگری همچون مواد غذایی به جای تریاک نمودند- تا اواخر دوره قاجار ادامه پیدا کرد و حکومت مرکزی، تجار و کشاورزان همچنان از تجارت تریاک حمایت کردند.دردوره قاجار، بیشترین حجم تجارت تریاک از طریق بنادر بوشهر، بندرعباس و خرمشهر(محمره) که فعال‌ترین و مهم‌ترین بنادر خلیج فارس بودند انجام می‌شد.این بنادر با مزیت‌های سیاسی- اقتصادی؛ مانند تشکیلات گمرکی، اتصال به مسیرهای تجاری، وجود بازار مناسب و مناطق پس‌کرانه‌‌ای وسیع نقش برجسته‌ای در تجارت خارجی ایران ایفا می‌نمودند. دامنه تجارت تریاک ایران در حوزه خلیج‌فارس وسیع بود و بنادر و سواحل این دریا و کشورهای انگلستان، عثمانی، مصر هند و شرق دور مانند هنگ‌کنگ و چین را در برمی‌گرفت.پژوهش حاضر تجارت تریاک را در حوزه خلیج‌فارس از طریق بنادر بوشهر، بندرعباس و محمره در فاصله زمانی (1291-1343 ق/1874-1924م) بررسی می‌کند و فرض بر این است که تجارت تریاک به دلیل سودآوری بالا مورد توجه حکومت و مردم ایران و قدرت‌های خارجی قرار گرفت و با وجود مخالفت‌های جهانی، تولید و صادرات آن در ایران تا پایان این دوره از رونق برخوردار بود.روش این پژوهش و جهت‌گیری شیوه گردآوری داده‌ها تاریخی بوده و از اسناد آرشیوی و منابع معتبر استفاده نموده‌ایم.

علمی- پژوهشی

کنش‌های سیاسی متعارض در بستر مشروطه‌خواهی (سید عبدالله بهبهانی و شیخ ابراهیم زنجانی)

مسعود غفاری؛ علی محمدزاده

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، صفحه 121-149

https://doi.org/10.22051/hii.2014.710

چکیده

واقعه تاریخی انقلاب مشروطیت ایران و شرایط پسا انقلابی آن که، به تحدید قدرت حاکمیت سیاسی پیشین انجامید، زمینه‌ساز شکل‌گیری کنش‌های سیاسی متعارض نزد افراد و گروه‌های مختلف سیاسی گردید.این کنش‌ها به ... بیشتر

علمی- پژوهشی

نقش زرتشیان در مشروطیت ایران

جلیل نائبیان؛ جواد علیپور سیلاب

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، صفحه 151-177

https://doi.org/10.22051/hii.2014.712

چکیده

اگرچه آیین زرتشتی زمانی دین اصلی ایرانیان به شمار می‌آید، بعد از اینکه اعراب بر ایران مسلط شده و دین و آیین جدید اسلام را وارد ایران کردند، آیین سابق به تدریج رو به زوال و افول گذاشت و همچنین انحلال خلافت ... بیشتر اگرچه آیین زرتشتی زمانی دین اصلی ایرانیان به شمار می‌آید، بعد از اینکه اعراب بر ایران مسلط شده و دین و آیین جدید اسلام را وارد ایران کردند، آیین سابق به تدریج رو به زوال و افول گذاشت و همچنین انحلال خلافت اسلامی به دولت‌های کوچک‌تر و به دنبال آن یورش و استیلای مغول، باقی‌مانده جامعه زرتشتی را در ایران بار دیگر در معرض تهدید قرار داد؛ در نتیجه تعدادی از آنان به اجبار جلای وطن کرده، رهسپار هندوستان شدند.زرتشتیان بعد از ورود اسلام به ایران و گرایش بیشتر مردم این سرزمین به دیانت جدید، به یک اقلیت دینی تبدیل شدند.این روند کاهش جمعیت تعداد آنان از ابتدای حکومت صفویه به شدت محسوس و مشهود است، تا این که در اواخر قرن نوزدهم میلادی با حمایت پارسیان هند، که در آن برهه از تاریخ از یک موقعیت برجسته اجتماعی و اقتصادی برخوردار بودند و با تلاش فرستاده آنان به نام «مانکجی هاتریا» زرتشتیان ایران از خطر نابودی و انقراض رهایی یافتند.شایان ذکر است که نهضت مشروطیت ایران، که نهضتی عدالت‌خواهانه و خواستار نظام پارلمانی بود، زمینه‌ساز برای حضور اقلیت‌های دینی از جمله زرتشتیان در جامعه گردید.این اقلیت اجتماعی که در طول سالیان دراز متوسل چنین فرصتی بودند از این موقعیت در حد مطلوب بهره برده و از آن برای رهایی از شرایط نامساعد سیاسی اجتماعی که در آن حضور داشتند، استفاده کردند.برای اینکه طبق قانون اساسی مشروطیت و به موجب اصل هشتم متمم قانون اساسی، تمام مردم ایران بدون توجه به نژاد و مذهب در مقابل قانون یکسان نبودند و بدین علت زرتشتیان در نهادینه شدن نهضت مشروطیت و توسعه نهادهای اجتماعی برآمده از مشروطه از لحاظ جان و مال کوتاهی ننمودند و در نتیجه، این فعالیت‌های صادقانه دیدگاه جامعه مسلمانان را به اقلیت زرتشتیان دگرگون ساخت؛ به گونه‌ای که بعد از گذشت چندین قرن آن‌ها اندک‌اندک با مسلمانان اختلاط یافتند و به مرور بی‌اعتمادی بین مسلمانان و آنان به ویژه بعد از قتل فریدون زرتشتی که از سوی دشمنان مشروطه به قتل رسیده بود از بین رفت.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 34 (1403)

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

دوره و شماره: دوره 21، شماره 9 - شماره پیاپی 91، فروردین 1390، صفحه 1-177 (بهار 1390)

شورش قلعه دم‌دم، چگونگی و علل آن در عصر شاه عباس اول

چکیده

مجمع مسلمانان مجاهد؛ تکاپوهای سیاسی و پایگاه اجتماعی

چکیده

پژوهشی درباره فرمانروایی هرمزد یکم؛ شاهنشاه ایران و انیران

چکیده

ابرام شاهرخ تیموری و قرایوسف قراقویونلو برای سلطه بر سلطانیه

چکیده

تجارت تریاک در بنادر شمالی خلیج فارس(1291-1343 ق/1874-1924 م)

چکیده

کنش‌های سیاسی متعارض در بستر مشروطه‌خواهی (سید عبدالله بهبهانی و شیخ ابراهیم زنجانی)

چکیده

نقش زرتشیان در مشروطیت ایران

چکیده