نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه دانشگاه خلیج فارس بوشهر
چکیده
با توجه به گسترش تجارت جهانی و افزایش رقابت برای ورود به حوزه‌های جدید اقتصادی در دوره قاجار، خلیج فارس، یکی از مهم‌ترین کانون‌های اقتصادی و تجاری، مورد توجه قرار گرفت و گمرک آن به مهم‌ترین راه‌هاط ارتباطی ایران با کشورهای قدرتمند تبدیل شد.یکی از کالاهایی که در این دوره نقش به سزایی در گسترش تجارت خارجی ایران در خلیج فارس داشت، تریاک بود.اگرچه این کالا به دلیل سودآوری و مزایای مختلف اقتصادی، نقش مهمی در رونق تجارت خارجی ایران ایفا نمود و موجب افزایش سهم بازرگانی خارجی در اقتصاد ایران گردید، الگوی تجاری حاکم بر ایران، باعث افزایش صادرات مواد خام و افزایش واردات کالاهای ساخته شده خارجی شد و در درازمدت به کاهش تولید مواد غذایی اصلی برای مصرف داخلی انجامید.این رویکرد تجاری در ایران، برخلاف بیشتر کشورهای تولید و صادرکننده تریاک که اقدام به محدود کردن تولید و جایگزینی کشت کالاهای دیگری همچون مواد غذایی به جای تریاک نمودند- تا اواخر دوره قاجار ادامه پیدا کرد و حکومت مرکزی، تجار و کشاورزان همچنان از تجارت تریاک حمایت کردند.
دردوره قاجار، بیشترین حجم تجارت تریاک از طریق بنادر بوشهر، بندرعباس و خرمشهر(محمره) که فعال‌ترین و مهم‌ترین بنادر خلیج فارس بودند انجام می‌شد.این بنادر با مزیت‌های سیاسی- اقتصادی؛ مانند تشکیلات گمرکی، اتصال به مسیرهای تجاری، وجود بازار مناسب و مناطق پس‌کرانه‌‌ای وسیع نقش برجسته‌ای در تجارت خارجی ایران ایفا می‌نمودند.
دامنه تجارت تریاک ایران در حوزه خلیج‌فارس وسیع بود و بنادر و سواحل این دریا و کشورهای انگلستان، عثمانی، مصر هند و شرق دور مانند هنگ‌کنگ و چین را در برمی‌گرفت.
پژوهش حاضر تجارت تریاک را در حوزه خلیج‌فارس از طریق بنادر بوشهر، بندرعباس و محمره در فاصله زمانی (1291-1343 ق/1874-1924م) بررسی می‌کند و فرض بر این است که تجارت تریاک به دلیل سودآوری بالا مورد توجه حکومت و مردم ایران و قدرت‌های خارجی قرار گرفت و با وجود مخالفت‌های جهانی، تولید و صادرات آن در ایران تا پایان این دوره از رونق برخوردار بود.
روش این پژوهش و جهت‌گیری شیوه گردآوری داده‌ها تاریخی بوده و از اسناد آرشیوی و منابع معتبر استفاده نموده‌ایم.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Opium trade in the northern ports of the Persian Gulf (1291-1343 AH / 1874-1924 AD)
نویسنده [English]
- Habibala Saeedinia
Assistant Professor, Department of Persian Gulf University, Bushehr
)