نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران دانشگاه الزهرا

چکیده

  بحران جهانی 1929 م (1308 ه.ش) اقتصاد بسیاری از کشورها را تحت ‌تأثیر قرار داد؛ اما تأثیر آن بر اقتصاد کشورهای جهان سوم و حاشیه­ای که بیشتر به تولید مواد خام صادراتی می‌پرداختند، به‌مراتب بیشتر از کشورهای صنعتی و پیشرفته بود. در مقطع زمانی مورد بحث، به‌دلیل ضعف در ساختار اقتصادی، سنتی بودن اقتصاد و نداشتن صنایع پیشرفته در داخل، ایران به‌صورت یکی از تولیدکنندگان مواد خام صادراتی کشورهای اروپایی عمل می‌کرد. یکی از مهم­ترین کالاهای خام صادراتی ایران تریاک بود که درآمد حاصل از صادرات آن برای اقتصاد ایران بسیار اهمیت داشت و هرگونه مشکل و وقفه­ای در امر صادرات آن دولت را با مشکل مواجه می‌کرد و به چاره‌اندیشی وامی­داشت.   در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی و با تکیه بر اسناد منتشرنشده، روزنامه‌ها و نشریات دوره‌ی پهلوی اول، تأثیر بحران جهانی سال 1929 بر تجارت تریاک در ایران و اقدامات دولت در واکنش به این بحران عظیم جهانی را بررسی می‌کنیم. دستاوردهای پژوهش نشان‌دهنده‌ی تأثیرپذیری اقتصاد وابسته و حاشیه­ای ایران از تحولات اقتصادی بازارهای خارجی است؛ بنابراین می­توانیم بگوییم که ایران باوجود داشتن اقتصاد حاشیه­ای، متحمل خسارت زیادی شد؛ زیرا تریاک یکی از مهم­ترین کالاهای صادراتی کشور در مقطع زمانی موردنظر بود و بحران می­توانست کاهش قیمت، کاهش صادرات در بازارهای جهانی و درنتیجه کسری درآمد حاصل ­از صادرات تریاک را برای اقتصاد ایران به‌دنبال داشته باشد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of global Crisis of 1929 on Opium Trade in Iran

نویسندگان [English]

  • Simin Fasihi 1
  • Farideh Farzi 2

1 Assistant Professor, Department of History, Alzahra University

2 M.A. in History of Iran, Alzahra University

چکیده [English]

Global crisis of 1929 (1308) affected the economies of many countries, however, its effect on the economy of the Third World countries that are mostly producing the export raw materials was more than the one in industrial advanced countries. In 1929, Iran operated as the producer of raw material for European countries due to inefficient economic structure, traditional economy, as well as the lack of internal advanced industry. One of the main export raw materials was opium, the income of which was regarded important for the economy. Any trouble or obstruction in the export of it was problematic for the state so that they have to seek for further solution.
Using analytical methodology and relying mainly on unpublished documents, papers, and media of Pahlavi period, the attempt here is to study the impact of global crisis of 1929 on opium trade in Iran and state provision in response to this huge global crisis. The result indicated the influence of the economic developments of foreign markets on the related economic and the periphery in Iran. In other words, Iran underwent large losses even with the presence of marginal economy since opium was one of the most important export commodities in 1929; therefore crisis could be followed by reduction in price as well as export in world markets and as the result a shortfall in the revenues from opium export for the economy of Iran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reza Shah
  • Economy
  • Opium
  • Global Crisis
منابع
اتاق تجارت. س 3. ش 13.  
-  عصر جدید. (1307). بهمن ماه. ش 57.
- احصائیه‌ی تجارتی ایران (اداره‌ی کل گمرکات). مجموعه‌ی تجارت عمومی ایران با ممالک خارجه در سال­های 1304- 1308.
- احصائیه‌ی محصولات فلاحتی ایران در سال 1310. اول مهر 1311.
- احصائیه‌ی محصولات فلاحتی ایران در سال1311. اول مهر 1313.
- الون ساتن، لارنس پل. (1342). رضا شاه کبیر یا ایران نو. ترجمه‌ی عبدالعظیم صبوری. چ 2. تهران: [بی‌‌جا].
- آدمیت، فریدون. (1348). امیرکبیر و ایران. تهران: خوارزمی.
- آوری، پیتر، گاوین، همیلی و چارلز ملویل. (1388). تاریخ ایران از رضاشاه تا انقلاب اسلامی. از مجموعه تاریخ کمبریج. دفتر دوم از جلد هفتم. ترجمه‌ی مرتضی ثاقب­فر. تهران: [بی‌جا].
- باریر، جولیان. (1363). اقتصاد ایران از 1900 تا 1970. تهران: مؤسسه‌ی حسابرسی سازمان برنامه و بودجه.
- بیست‌وچهارمین راپرت وزارت مالیه. راجع به مهر- اسفند 1307. (23 دسامبر 1928 لغایت 20 مارس 1929).
- تایپتون. فرانک ب، رابرت آلدریچ. (1375). تاریخ اقتصادی و اجتماعی اروپا (1890-1939). ترجمه‌ی کریم پیرحیاتی. تهران: علمی و فرهنگی.
- رزاقی، ابراهیم. (1371). اقتصاد ایران. چ 3. تهران: نشر نی.
- رشیدی، علی. (1386). تحولات صد‌ساله‌ی اقتصاد ایران در سایه‌ی روابط بینالملل. تهران: روزنه کار.
- سیف، احمد. (1373). قرن گمشده، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم. تهران: نشر چشمه.
- شجاعی دیوکلایی، سیدحسن و امامعلی شعبانی. (1390). «بحران اقتصادی 1929، پیامدها و واکنش­ها در ایران». مطالعات تاریخ فرهنگی. پژوهش­نامه‌ی انجمن ایرانی تاریخ. س 2. ش 8.
- صارم، مهدی. (1389). «بحران مالی در جهان، دلایل و نتایج وقوع آن». تازه‌های اقتصاد. ش 129. س 8.
- غلامی، شهرام و دیگران. (1390). «قانون انحصار تجارت خارجی ایران 1309: زمینه­ها، اهداف و پیامدها». فصلنامه‌ی علمی پژوهشی تاریخ اسلام و ایران. س 21. دوره‌ی جدید. ش 11. پیاپی 95. پاییز 1390. دانشگاه الزهرا (س).
- فوران، جان. (1389). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال­های پس از انقلاب اسلامی. ترجمه‌ی احمد تدین. تهران: رسا.
- کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1372). اقتصاد سیاسی ایران. ترجمه‌ی کامبیز عزیزی و محمدرضا نفیسی. تهران: نشر مرکز.
- مجموعه‌ی اسناد سازمان اسناد بهارستان.
- مجموعه‌ی اسناد سازمان اسناد ملی.
- مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی.
- معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور. (1380). اسنادی از ارز و انحصار تجارت خارجی ایران در دوره‌ی رضاشاه، 1305-1311 ه.ش. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
 - ---------------------------------------- (1380). اسنادی از انجمن‌های بلدی، تجار و اصناف، 1300-1320 ه.ش. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- نوایی، عبدالحسین. (1377). «اسنادی از داستان تریاک». گنجینه‌ی اسناد. ش 31-32. پاییز و زمستان.
- Hansen, Bradly. (2001). "ELearning To Tax: The Political Economy of the Opium Trade in Iran1921–1941". The Journal of Economic History. Vol. 61. No. 1. (March 2001). © The Economic History Association. All rights reserved. ISSN 0022-0507