نویسندگان

• محمدرضا بارانی ¹
• هدی شعبان پور ²

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

² کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه الزهرا

چکیده

  جنبش‌های شیعی در دوره‌ی امویان و عباسیان در تحول فضای سیاسی، مذهبی و فکری جهان اسلام نقش بارزی داشتند. این جنبش‌ها با نقش محوری گروه­های اجتماعی پدید آمده بودند و ثبات و بی‌ثباتی مردم نیز در پیروزی و شکست آن‌ها تأثیر زیادی داشته است؛ بنابراین بررسی این جنبش‌ها و قیام‌ها از دیدگاه جامعه‌شناختی به تحلیل چرایی و چیستی همراهی و عدم همراهی مردم با آن‌ها کمک شایانی می‌کند.   جنبش زید (79-122ق/ 698-740م) ضد امویان را می­توانیم جنبشی اجتماعی- انقلابی به‌شمار آوریم که خواستار سرنگونی هرچه سریع­تر نظام حاکم اموی بود. اگرچه این قیام براساس ایدئولوژی و اهداف ویژه طراحی شد، پس از چندی به‌طور ناگهانی شکست خورد. جامعه­شناسان برای تحلیل جنبش‌های اجتماعی و انقلابی، الگوها و مراحلی را درنظر گرفته‌اند. ئی.گتیز، جامعه‌شناس مشهور، بر این باور است که بیشتر جنبش‌های اجتماعی چهار مرحله داشته‌اند؛ ازاین‌رو در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از دیدگاه جامعه­شناسی او درمورد جنبش‌های اجتماعی و نیز با استناد به منابع شیعی و سنی، درپی پاسخ‌گویی به این پرسش هستیم که علت شکست جنبش زید و نهادی نشدن آن چه بوده است.   دستاورد پژوهش حاضر این است که جنبش انقلابی زیدبن علی به‌دلیل اقدامات سریع حاکمیت برای ازبین بردن بحران‌های سیاسی حکومت در «مرحله‌ی برانگیختگی» و به‌دنبال آن، طرح دیدگاه­های شتاب‌زده درمورد مسئله‌ی امامت ازسوی زید بدون درنظر گرفتن فضای عمومی جامعه، در جذب حامیان (مرحله‌ی قالب‌ریزی) پیروز نبود و به همین دلیل با شکست روبه‌رو شد و به مرحله‌ی نهادی شدن نرسید.  

کلیدواژه‌ها

• زیدبن علی(ع)
• قیام
• جنبش انقلابی
• امویان
• جامعه‌شناسی
• مراحل جنبش

عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of the institutionalization of Zayd ibn Ali’s Movement

نویسندگان [English]

• Mohammad Reza Barani ¹
• Hoda Shaabanpour ²

¹ Assistant Professor, Department of History, Alzahra University

² M.A. in History, Alzahra University

چکیده [English]

Shiite movements during the Umayyad and Abbasids had a significant role in political, religious and intellectual evolution of the Islamic world. These movements were the result of the central role of social groups, and the stability and instability of people also had much effect in their success and failure. So the study of these movements and rises from the sociological aspect can highly help analyzing why and how the public associated and did not associat with them.
Zayd ibn Ali’s Movement (698-740 A.D / 79-122 H.D)against Umayyad can be known as a social revolutionary movement which called for the immediate overthrow of the Umayyad regime. Although, this movement was designed based on specific ideology and objectives, after a while it faced with the sudden failure. For the analysis of social and revolutionary movements, sociologists consider patterns and processes. W. E. Getty, Famous sociologist, believes that most social movements consist of four levels. In this paper, with a descriptive-analytical method and enjoying his sociological point of view about social movement, and according to Sunni and Shiite sources, we are about to find an answer for this question: what was the reason of Zayd ibn Ali’s failure?
The results show that because of the quick action of the government to eradicate political crisis in "The phase of excitation" and applied hasty views on the issue of Imamate regardless of the public, Zayd ibn Ali's revolutionary movement did not succeed in attracting supporters (The stage of molding),  so and for this reason it failed and did not reach the institutionalization stage.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Zayd ibn Ali
• Rise
• Revolutionary Movement
• Umayyad
• Sociology
• Stages of Movement