نویسندگان

• عادل باقری بسطامی ¹
• کریم سلیمانی دهکردی ²

¹ دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره‌ی اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران، ایران

² استادیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

  با اشغال ایران در شهریور 1320 توسط متفقین، زمینه‌ی مناسبی برای تشکیل احزاب و جمعیت‌های سیاسی در ایران به‌وجود آمد. با اشغال آذربایجان، گروه‌ها و جمعیت‌های مختلفی با گرایش‌های سیاسی خاص درآذربایجان شکل گرفتند که معمولاً به سه دسته‌ی چپ طرفدار سوسیالیسم، تجزیه‌طلب و شاه‌دوست تقسیم می‌شدند. یکی از این جمعیت‌های سیاسی، جمعیت فداکاران آذربایجان بود که در تبریز، با رهبری محمد دیهیم و با گرایش سیاسی شاه‌دوستی و دفاع از تمامیت ارضی ایران شکل گرفت. چگونگی تشکیل و میزان فعالیت این جمعیت در دوره‌ی اشغال زیاد برای ما شفاف نیست؛ بعد از 21 آذر سال 1325، به‌دلیل حمایت حکومت مرکزی ایران از این جمعیت، جمعیت فداکاران شکل منظمی یافت و توانست به یکی از جمعیت‌های قدرتمند و پایدار آذربایجان تبدیل شود. این جمعیت در طول مبارزات ملی شدن صنعت نفت تا تیرماه 1331، هیچ موضع سختی درقبال دکتر مصدق اتخاذ نکرد؛ ولی با علنی شدن اختلافات شاه و دکتر مصدق، با حمایت از شاه موضع تندی نسبت به دکتر مصدق درپیش گرفت. مهم‌ترین مسئله در این مقاله، چگونگی تشکیل جمعیت فداکاران آذربایجان و رویکرد جمعیت به جنبش ملی شدن صنعت نفت و نوع تعامل آن با دولت ملی دکتر مصدق است. در این پژوهش، اسناد و مدارک موجود را به روش تحلیلی و توصیف بررسی می‌کنیم و می‌کوشیم تصویر روشنی از عملکرد این جمعیت در دوران حکومت ملی دکتر محمد مصدق ارائه دهیم.

کلیدواژه‌ها

• جمعیت فداکاران آذربایجان
• سازمان کوک
• ملی شدن
• محمدرضا شاه
• دکتر محمد مصدق
• محمد دیهیم

عنوان مقاله [English]

Establishment of Fadakaran-e Azarbayjan with the Leadership of Mohammad Dayhim and Its Action in National Government of Mosaddegh

نویسندگان [English]

• Adel Bagheri Bastami ¹
• Karim Soleimani ²

¹ PhD Candidate of History of Islamic Iran, Islamic Azad University of Science and Research of Tehran

² Assistant Professor, Department of History, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

With the occupation of Iran by allays in 1320, there was a good occasion for political groups and parties to emerge. With occupation of Azarbayjan different groups and societies with various trends were established in there; groups as left societies, Royalists and Separatists..
The society of Fadakaran-e Azarbayjan with the leadership of Mohammad Dayhim and royalistic tendency as one of those groups was established in Tabriz. However the quality of their formation and level of activity in the time of occupation is ambigious for us but after 1325 with the aid of central government this society became powerful and stable. this society held not very unfriendly affairs with Dr. Mosaddegh when petrol industry was becoming national. But after the quarrel between shah and Mosaddegh became obvious, they began to frankly defend the Shah.
The main point in this article is somehow to make clear the process of establishment of this group and behavior consaidering the action of nationalizing the petrol industry and Mosaddegh government. This study based on available documents, in which tried to give a clear  image of fadakran-e Azarbayjan and their behavior during the government of mosaddegh.

کلیدواژه‌ها [English]

• Fadakaran-e Azarbayjan
• Kook Orgnization
• Nationalizing. Mosaddeg- shah- Mohammad Dayhim