نویسندگان

• علیمحمد ولوی ¹
• سمیه بخشی زاده ²

¹ استاد گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

² دانشجو ی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه الزهرا

چکیده

  غزوه ‌ی تبوک در نهمین سال از هجرت پیامبر (ص) و مصادف با زمانی رخ داد که اسلام سراسر جزیره ‌ العرب را در ‌ برگرفته بود و شبه ‌ جزیره در حال کسب بزرگ ‌ ترین تجربه ‌ ی سیاسی خود بود. در این دوره، مردمی که فهم سیاسی ‌ شان درحد پذیرش نظام ‌ های پدرسالارانه بود، در پرتو اسلام به سمت تشکیل امت اسلامی و حکومت متمرکز پیش ‌ می ‌ رفتند و به ‌ لحاظ اجتماعی دوره ‌ ای متفاوت را تجربه می ‌ کردند. در چنین شرایطی و در برخورد با اوضاع جدید، سه جهت ‌ گیری کلی در جامعه ایجاد شد؛ برخی به پاسداری از سنن گذشته پرداختند، بعضی موافقان منفعت ‌ طلب و فرصت ‌ جو درپی تثبیت قدرت و تحکیم جایگاه فردی و قبیله ‌ ای خود بر ‌ آمدند و گروهی نیز با علاقه ‌ مندی به دفاع از آموزه ‌ های دینی، با سنن پیشین مقابله کردند. در این شرایط، یکی از وظایف مهم پیامبر (ص) به ‌ عنوان رهبر سیاسی ـ اجتماعی جامعه، شناسایی و اصلاح این وضعیت بود. ایشان برای این کار به آوردگاه ‌ هایی برای محک زدن یاران خود نیاز داشتند.   در روایات و اخبار غزوه ‌ ی تبوک، نشانه ‌ هایی دیده می ‌ شود که اصالت نظامی این حرکت را به چالش می ‌ کشد. آیا هدف پیامبر (ص) از تدارک این غزوه، مقابله با تحرکات نظامی امپراتوری روم بود یا این غزوه را به ‌ دنبال اهداف خاص سیاسی ـ اجتماعی برنامه ‌ ریزی کرد و هدف از سازماندهی آن، ایجاد فضایی برای شناسایی و شناساندن جریان ‌ های سیاسی ـ اجتماعی درون جامعه بود؟   برای پاسخگویی به این سؤالات می ‌ توانیم حوادث این غزوه را به روش ‌ های مختلف مورد بررسی قرار دهیم. در این مقاله این موضوع را در سخنان پیامبر و خطبه ‌ های قطعی ‌ الصدور از جانب ایشان بررسی کردیم. برای این کار به تحلیل محتوای متن سخنرانی پیامبر (ص) در تبوک پرداختیم و برای اطمینان از درستی استنباطات، این متن را با متن خطبه ‌ ی ایشان در اعزام نیروی نظامی به مؤته مقایسه کردیم؛ زیرا به ‌ لحاظ زمان، مکان و هدف حرکت با هم شباهت ‌ های زیاد دارند. این مقایسه نشان داد که هدف اصلی پیامبر (ص) از لشگرکشی به تبوک، نظامی نبود؛ بلکه ایشان در این غزوه هدفی کاملاً سیاسی ـ اجتماعی را دنبال می ‌ کردند. 

کلیدواژه‌ها

• پیامبر (ص)
• غزوه ‌ ی تبوک
• سریه ‌ ی مؤته
• تحلیل محتوا
• سخنرانی

عنوان مقاله [English]

The battle of Tabuk: A military move or a socio-political concern?

نویسندگان [English]

• Ali Mohammad Valavi ¹
• Somayeh Bakhshizadeh ²

¹ Professor, Department of History, Al-Zahra University

² Master student, Alzahra University

چکیده [English]

Tabuk battle occurred in the ninth year of Hijra when Islam had already been spread across the Arabian Peninsula. Undertaking a new political experience people who used to digest patriarchal system were now moving towards an oriented establishment by the name of Ummah. Three strata should be considered here: Some preserve the old traditions, some try to establish individual or tribal authority for the sake of interests and others rise against old traditions by defending the Islamic teachings. To recognize the situation and likely reforms, the prophet needs to put his followers on trial at this vital point of history. Narrations on Tabuk issue raise some questions about the originality of this military move for the researcher: Was the purpose of troops deployment to confront the Rome Empire or the prophet had some other concerns regarding socio- political purpose? Can we argue that the purpose of such action could be a kind of recognition as to make the socio-political flows in the society to be recognized? Using content analysis, this research focuses on the genuine traditions and sermons uttered by the prophet on Tabuk event. To put more credit on validity of research the prophet’s sermon on the deployment of troops for Mooteh battle is also taken to account for the similarity of event. The findings maintain that the prophet had no military assumption by troops deployment but a particular socio-political concern to pursue.

کلیدواژه‌ها [English]

• The Prophet
• Tabuk Battle
• Mooteh battle
• Content analysis
• Sermon