نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

با شروع مناسبات ایران و غرب در دورۀ قاجاریه، بحران، همۀ عرصه‌های حیات جامعۀ ایران را در برگرفت. یکی از این عرصه‏ها، بحران اقتصادی بود. برخی از منورالفکران به اقتضای درک و بینش خود سعی کردند راه ‏حلی برای این بحران ارائه دهند. بااین‌حال کمتر منورالفکری به تأمل دقیق در ریشه‏ های آن پرداخت. احمد متین دفتری یکی از کسانی بود که به تأمل جدی دربارۀ این موضوع پرداخت و راهکارهایی نیز ارائه داد. مسئلۀ اصلی مقاله، بازخوانی آرای احمد متین دفتری در بحران اقتصاد ایران و نقش دولت در حل این موضوع است. پرسش مقاله نیز این است که متین دفتری چه نقشی برای دولت در حل بحران اقتصادی قائل بود. فرضیۀ این مقاله این است که برخلاف بیشتر منورالفکران، متین دفتری به‌دنبال محدودکردن نقش دولت و پایه‌ریزی یک اقتصاد ملی در ایران بود. یافته‏ هایِ این نوشتار نشان می ‏دهد متین دفتری عقیده داشت دولت باید از دخالت مستقیم در امور اقتصادی خودداری کرده و کار را به نهادها و افراد خصوصی بسپارد. همچنین او معتقد بود فساد سازمان‌های اجتماعی و نهادهای سیاسی ایران نیز ناشی از سیطرۀ اقتصاد بر دولت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of the Government in the Economy; Rereading the Opinions and Thoughts of Ahmad Matin-Daftari

نویسنده [English]

  • Hassan Rajabi Fard

PhD Candidate, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

With the beginning of relations between Iran and the West, the crisis covered all spheres of life in Iranian society. Among these, the economic crisis emerged as a significant concern. several enlightened thinkers made endeavors to provide a solution for this crisis based on their understanding and vision. However, more intellectuals should have paid more attention to its roots. Ahmad Matin-Daftari was one of those who seriously reflected on this issue and offered solutions.
The main issue of the article is the rereading of Ahmad Matin-Daftari's opinions on Iran's economic crisis and the government's role in solving this issue. The article's question is, what role did Matin-Daftari consider for the government in solving the economic crisis? This article hypothesizes that, unlike most intellectuals, Matin-Daftari sought to limit the role of the government and establish a national economy in Iran.
The findings of this article show that Matin-Daftari believed that the government should refrain from direct interference in economic affairs and leave the work to private institutions and individuals. He also believed that the corruption of Iran's social organizations and political institutions is caused by the economy's domination over the government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahmad Matin-Daftari
  • Economic crisis
  • Government intervention in the economy
  • National economy
ابتهاج، ابوالحسن (1371) خاطرات ابوالحسن ابتهاج، به‌کوشش علیرضا عروضی، تهران: علمی.
باری‏یر، ج (1363) اقتصاد ایران، تهران: مؤسسۀ حسابرسی سازمان صنایع ملی سازمان برنامه.
برایس، مورای. دی (1343) توسعۀ صنعتی، ترجمۀ غلامرضا کیانپور، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بیات، کاوه (1393) «سیدحسن تقی‌زاده یک مملکت، یک برنامه»، گفت‌وگو، (66)، 64-53.
تفضلی، فریدون (1372) تاریخ عقاید اقتصادی، تهران: نی.
تونک، صغری (1390) احمد متین دفتری و تحولات سیاسی ایران، پایان‏نامۀ کارشناسی‌ارشد دانشگاه بین‏المللی امام خمینی قزوین.
داور، علی‌اکبر (1305) «بحران»، آینده، 2(1)، 24-7.
رباط جزی، مژگان (1390) زندگی و کارنامۀ سیاسی احمد متین دفتری، پایان‏نامۀ کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود.
روکی، ابوالفضل (1392) احمد متین دفتری در دورۀ پهلوی اول، پایان‏نامۀ کارشناسی‌ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.
زاهدی، علی (1342) لزوم پروگرام صنعتی، تهران: بی‏نا.
زاهدی، علی (بی‏تا) صنایع ایران بعد از جنگ، بی‏جا: بی‏نا.
سلیمانی، کریم (1379) القاب رجال دورۀ قاجاریه، تهران: نی.
شجاعی دیوکلائی، حسن (1398) توسعه‌نیافتگی و صنعتی‌سازی؛ ایران عصر قاجار و پهلوی اول، تهران: تیسا.
شهوند، علی؛ سعیدی‌نیا، حبیب‏الله (1399) «خوانشی نو از علل تعلیق برنامۀ هفت‌سالۀ اول»، تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا (س)، 30(46)، 175-143.
صدر (صدرالاشراف)، محسن (1364) خاطرات صدرالاشراف، تهران: وحید.
صدیق، عیسی (1340) یادگار عمر، جلد1، تهران: چاپخانۀ سازمان سمعی و بصری هنرهای زیبای کشور.
صفایی، ابراهیم (1383) دکتر احمد متین دفتری، تهران: قطره.
عاقلی، باقر (1371) خاطرات یک نخست‌وزیر (دکتر احمد متین دفتری)، تهران: علمی.
عبده، جلال (1368) چهل سال در صحنۀ قضایی، سیاسی و دیپلماسی ایران و جهان، به‏کوشش مجید تفرشی، تهران: رسا.
غنی‌نژاد، موسی (1395) اقتصاد و دولت در ایران، تهران: دنیای اقتصاد.
غنی، سیروس (1377) ایران: برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسی‌ها، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران، نیلوفر.
کحال‌زاده، ابوالقاسم (1370) دیده‏ ها و شنیده‏ ها، خاطرات میرزا ابوالقاسم‌خان کحال‌زاده، به‏کوشش مرتضی کامران، تهران: نشر البرز.
گلشائیان، عباسقلی (1377) گذشته‏ها و اندیشه‌های زندگی یا خاطرات من، جلد1، تهران: انیشتین.
گوردون، دیوید (1402) مبادی فلسفی اقتصاد اتریشی، ترجمۀ محمدجواد خواجه‌زاده، سایت پژوهشگاه مالکیت و بازار، نشانۀ اینترنتی https://iifom.com/eco/76.
متین دفتری، احمد (1324) دخالت مستقیم دولت در اقتصاد کشور، تهران: بی‏نا.
متین دفتری، احمد (1350) «سفرها و اندیشه‏هایی در سال بین‏المللی آموزش»، دنیا، (27)، 27-11.
مشرف نفیسی، حسن (بی‏تا) زندگانی گران؛ علت گرانی چیست و چارۀ آن کدام است؟ بی‏جا: چاپخانۀ بانک ملی.
معتمدی، ناصر (1344) ایران یک کشور کشاورزی نیست باید صنعتی شود، تهران: بی‏نا.
میرزا ملکم‌خان (1387) نامه‏های میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله، به‎کوشش علی‌اصغر حقدار، تهران: چشمه.
میلسپو، آرتور (1356) مأموریت آمریکایی‏ها در ایران، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: پیام.
نامۀ فرنگستان (1924)، (6)، 272.
نفیسی، حسن (1397) یادی از روزهای رفته (خاطرات حسن مشرف نفیسی)، به‎کوشش منصوره اتحادیه، تهران: تاریخ ایران.
نیلی، مسعود (1396) برنامه‌ریزی در ایران (۱۳۵۶-۱۳۱۶) تحلیلی تاریخی، با تمرکز بر تحولات نقش و جایگاه سازمان برنامه‌وبودجه، تهران: نی.
وحید مازندرانی، غلامعلی (1316) اقتصاد ملی و سیاست اقتصادی ایران، تهران: بی‏نا.
وکیلی، علی (1343) داور و شرکت مرکزی، تهران: چاپخانۀ اتاق بازرگانی.
یقیکیان، گریگور (1395) گرایشی در سوسیال‌دموکراسی ایران 1327-1289، به‎ کوشش محمدحسین خسروپناه، تهران: شیرازه کتاب ما.
 
روزنامۀ اطلاعات (1324)، 20(5841)، 1 شهریور، 1.
روزنامۀ اطلاعات (1324)، 20(5849)، 13 شهریور، 1.
روزنامۀ مردآزاد (1302)، (42)، 28 حمل، 1.
روزنامۀ مردآزاد (1302)، (84)، 5 سرطان، 1.
مجلۀ تقدم (1306)، 1(5)، دی‌ماه، 1.
 
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما) سند 3318/ 293، 1.
 
Fukuyama, Francis (2016), Exporting the Chinese model of development, project-syndicate, Jan 12.
Levi-Faur, David (1997), Friedrich List and the political economy of the nation-state, Review of International Political Economy 4(1), March, pp 154-178.
Lipset, Seymour Martin (1959), "Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy."The American Political Science Review Volume 53, Issue 1, pp 69-105.
List, Friedrich (1983), The Natural System of Political Economy, Edited by W.O. Henderson, London: F. Cass.
List, Friedrich (1856), The National System of Political Economy, Translated by  George-Auguste Matile, Henri Richelo, Philadelphia: J. B. Lippincott & Company.
Ricardo, David (1821), On the Principles of Political Economy and Taxation, Works of David Ricardo, Vol. 1, ed. by Pierro Sraffa with the collaboration of M. H. Dobb, Cambridge: Cambridge University Press.
 
 
Abdeh, Jalal (1368 Š), forty years in the judicial, political and diplomatic scene of Iran and the world. by Majid Tafreshi. Tehran: Rasā. [In Persian]
Aqli, Baqir (1371 Š), Ḵāțerāt-e yek Naḵost Vazīr (Doktor Aḥmad Matin Daftari), Terhan: ‘Elmī. [In Persian]
Bayat, Kaveh (1393 Š), Seyyed Ḥasan Taqizadeh, Yek Mamlekat, Yek Barnāmeh, Majalleh-ye Goftogū, No. 66, Winter, pp. 53-64. [In Persian]
Bharier, Julian (1363 Š), Economic development in Iran, Tehran: M'oasseseh-ye Ḥesābrasī Șanāye‘e Mellī-ye Sāzmān-e Barnāmeh. [In Persian]
Bryce, Murray D. (1343 Š), industrial development, Translated by Gholamreza Kiyanpur, Tehran: Bongāh-e Tarǰomeh va Našr-e Ketāb. [In Persian]
Davar, Ali Akbar (1305 Š.), “crisis”, Ayandeh Magazin, 2, No. 1, pp. 7-24. [In Persian[
Ebtehaj, Abolhasan (1371 Š), Ḵāțerāt-e Abolḥassan Ebtehaj, by Alireza Arouzi, Tehran: ‘Elmī. [In Persian] 
EŁIKEAN (Yeqīkīān), GRIGOR E. (1395 Š), a trend in Iran's social democracy 1289 - 1327, by Moḥammad Ḥosseyn Ḵosrowpanah, Tehran: Šīrāzeh. [In Persian]
Ghaninejad, Musa (1395), Economy and Government in Iran, Tehran: Donyā-ye Eqteșād. [In Persian]
Ghani, Sirus (1377 Š), Iran: Barāmadan-e Reżā Ḵān, Baroftādan-e Qaǰar va Naqš-e Engīlīsīhā, Translated by Ḥasan Kamshad, Tehran: Nīlūfar. [In Persian]
Golshaeyan, Abbasqoli (1377 Š.), Goẕaštehhā , Andīšehhā-ye Zendegī yā ḵāṭerāt-e Man, Vol. 1, Terhan: Entešārāt-e Einstein. [In Persian]
Gordon, David (1402), Philosophical Foundations of Austrian Economics, translated by Mohammad Javad Khajezadeh, Property and Market Research Institute website, URL https://iifom.com/eco/76
Kahalzadeh, Abolqasem (1370 Š), sightings and hearings, memories of Mirza Abulqasem Khan Kahalzadeh, with the efforts of Morteza Kamran, Tehran: Našr-e Alborz. [In Persian]
Matin Daftari, Aḥmad (1324 Š.), Direct intervention of the government in the country's economy, Tehran: Bina.
Matin Daftari,, Aḥmad (1350 Š), Travels and Thoughts in the International Year of Education, Sālnāmeh-ye Donyā, S 27, pp 11 - 27. [In Persian]
Millspaugh, Arthur Chester (1356 Š) The American Task in Persia, Translated by Ḥossein Abutorabiyan, Tehran: Payām. [In Persian]
Mīrzā Mālkam Ḵān (1387 Š), Nāmehhā-ye Mīrzā Mālkam Ḵān Nāẓem ul-Dowlah, by Ali Asghar Haqdar, Tehran: Češmeh. [In Persian]
Motamedi, Nasser (1344 Š), Iran is not an agricultural country, it must be industrialized, Tehran: BiNā. [In Persian]
Musharraf Nafisi, Hassan (BiTā.), Zendegānī-ye Gerān,, no placed, Čāpḵāneh-ye Mellī. [In Persian]
Nafisi, Ḥassan (1397 Š), Yādī az Rūzhā-ye Rafteh (Ḵāțerāt-e Ḥassan Mošref Nafīsī) by Manșūreh Etteḥādīyeh, Tehran: Tārīḵ-e Iran. [In Persian]
Nili, Masoud (1396 Š), Planning in Iran (1316-1356), a historical analysis, focusing on the evolution of the role and position of the Planning and Budgeting Organization, Tehran: Ney. [In Persian]
Robaṭ Jazi, Mozhgan (1390 Š), the life and political career of Ahmad Matin Daftari, master's thesis of Islamic Azad University, Shahrood branch. [In Persian]
Ruki, Abolfazl (1392 Š), Aḥmad Matin Daftari in the First Pahlavi Period, Master's Thesis of Ferdowsi University of Mashhad. [In Persian]
Sadr (Sadr al-Ashraf), Mohsen (1364 Š), Ḵāțerāt-e Șadr ol-Ašrāf, Tehran: Vaḥīd. [In Persian]
Safai, Ebrahim (1383 Š), Dr. Aḥmad Matin Daftari, Tehrān: Qațreh. [In Persian] 
 
Shahvand, Ali and Habibullah Saeedinia (Summer 1399 Š), New Reading of the Reasons Behind the Suspension of the First Seven-year plan, History of Islam and Iran, volume 30, No. 46, pp 143-175. [In Persian]
Sediq, Isa (1340 Š), Yādegār-e ‘Omr, Vol. 1, Tehran: Čāpḵāna-ye Sāzmān-e Sam’ī va  Baṣarī-e Honarhā-ye Zībā-ye Kešvar. [In Persian] 
Shujaei Dioklai, Ḥassan (1398 Š), underdevelopment and industrialization; Qajar and Pahlavi era Iran, Tehran: Tīsā. [In Persian]
Soleimani, Karim (1379 š), Qajar Period Titles of Men, Tehran: Ney. [In Persian] 
Tafzali, Fereydoun (1372 Š), History of Economic Ideas, Tehran: Ney. [In Persian]
Tonk, Soghra (1390 Š), Aḥmad Matin Daftari and Iran's Political Developments, Master's Thesis of Imam Khomeini International University Qazvin.. [In Persian] 
Vahid Mazandarani, Gholam Ali (1316 Š), National Economy and Economic Policy of Iran, Tehran: BiNa. [In Persian] 
Vakili, Ali (1343 Š), Dāvar va Šerkat-e Markazī, Tehran: Čāpḵāneh-ye Oṭāq-e Bāzargānī. [In Persian]
Zahedi, Ali (1342 Š), The necessity of an industrial program, Tehran: Binā. [In Persian]
Zahedi, Ali (BiTā), Iran's industries after the war, No placed: Binā. [In Persian]
 
Rūżnāmeh-ye Eṭṭelā‘āt (1 Šahrīvar 1324 Š), Sal 20, No. 5841. [In Persian]
Rūżnāmeh-ye Eṭṭelā‘āt (13 Šahrīvar 1324 Š), Sal 20, No. 5849. [In Persian]
Rūżnāmeh-ye Mard-e Āzād (28 Ḥamal 1302 Š.), No. 42, p. 1. [In Persian]
Rūżnāmeh-ye Mard-e Āzād (5 Saraṭān 1302 Š.), No. 84, p. 1. [In Persian]
Maǰalleh-ye Taqaddom (1306 Š), Sal 1, No. 5, Dey Māh, p 1. [In Persian]
Nāmeh-ye Farangestān (1924 October), No. 6, p 272. [In Persian]
 
SAKMA, Document ID 293/3318, p. 1. [In Persian]
 
Fukuyama, Francis (2016), Exporting the Chinese model of development, project-syndicate, Jan 12.
Levi-Faur, David (1997), Friedrich List and the political economy of the nation-state, Review of International Political Economy 4(1), March, pp 154-178.
Lipset, Seymour Martin (1959), "Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy."The American Political Science Review Volume 53, Issue 1, pp 69-105.
List, Friedrich (1983), The Natural System of Political Economy, Edited by W.O. Henderson, London: F. Cass.
List, Friedrich (1856), The National System of Political Economy, Translated by   George-Auguste Matile, Henri Richelo, Philadelphia: J. B. Lippincott & Company.
Ricardo, David (1821), On the Principles of Political Economy and Taxation, Works of David Ricardo, Vol. 1, ed. by Pierro Sraffa with the collaboration of M. H. Dobb, Cambridge: Cambridge University Press.