تاریخ اسلام و ایران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

کارکنان اجرایی نشریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

راهنمای ثبت نام در سامانه

راهنمای ارسال مقاله

راهنمای نویسندگان

آوانگاری منابع

راهنمای ثبت نام در Publons

فرآیند داوری

داوران نشریه تاریخ اسلام و ایران درسال 1402

داوران نشریه تاریخ اسلام و ایران درسال 1401

داوران نشریه تاریخ اسلام و ایران در سال 1400

داوران نشریه تاریخ اسلام و ایران در سال 1399

داوران نشریه تاریخ اسلام و ایران در سال 1398

ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه در ایران بر مبنای رهیافت نظم های اجتماعی نهادگرایی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد گروه توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 استادیار گروه توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط دوسویۀ ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه با استفاده از رهیافت نظم ­های اجتماعی به روش کیفی (تاریخی-تحلیلی) است. براساس یافته­ های این پژوهش، نظم اجتماعی حاکم تا پیش از انقلاب مشروطه، نظم دسترسی محدود شکننده بود که در آن نظام استبدادی با توزیع رانت زمین در میان فرادستان و دست‌کاری امنیت حقوق مالکیت، منافع خویش را تأمین می­کرد. در عصر ناصری، اتصال ایران به بازارهای جهانی، افزایش تقاضای زمین را در پی داشت و وقوع خشکسالی منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی و به تبع آن فروش املاک خالصه برای خروج از بحران گردید و این دو شوک، گسترش مالکیت خصوصی به­ صورت بزرگ­ مالکی را در پی داشت. با توجه به اینکه براساس تئوری توازن دوگانه، دو سیستم اقتصادی و سیاسی نمی­ توانند در بلندمدت متفاوت از یکدیگر باشند، با آغاز جنبش مشروطیت، بزرگ­مالکان به این جنبش پیوستند و با تدوین حقوق عمومی در قالب قانون اساسی برای نخستین بار، قدرت مطلقه را مشروط کردند و بدین­ ترتیب، در بُعد سیاسی نیز نظم اجتماعی به نظم دسترسی محدود پایه تغییر کرد و توازن دو سیستم برقرار گردید. علاوه­ بر این، با تصویب اصول 15 تا 17 متمم قانون اساسی و لغو تیول­داری، حقوق مالکیت خصوصی به ­صورت قانونی تضمین گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Studying Private Property Appearance and Constitutional Revolution in Iran Through the Social Orders Approach of Institutional Economics

نویسندگان [English]

  • Ali Jafari Shahrestani 1
  • Farshad Momeni 2
  • Hojjatollah Mirzaei 3

1 Ph.D candidate of Economic Development and Planning, Allameh Tabatabaei University, Thran, Iran

2 Professor of Economic Development and Planning, Allameh Tabatabaei University, Thran, Iran

3 Professor Assistant of Economic Development and Planning, Allameh Tabatabaei University, Thran, Iran

چکیده [English]

The main objective of this paper is to investigate the relationship between the emergence of private property and the constitutional revolution in Iran by using the social order approach with qualitative research methods. The results show that the Iranian social order during this period was a fragile order with limited access. The authoritarian system distributed land rents among elites and deviated from the security of property rights by creating insecurity to secure its benefits. During the reign of Shah Nasereddin, drought shocks led to tax cuts and forced governments to sell off lands. On the other hand, the connection to international trade through the export of agricultural products led to the reallocation of capital to the land business. These events led to an expansion of private property in the form of large landholdings.
According to the theory of double equilibrium, economic and political systems cannot differ in the long run. Thus, at the beginning of the constitutional revolution, private landowners joined the movement. The codification of principles (15), (16) and (17) in the constitutional amendment and the abolition of vassalage guaranteed their property rights. Therefore, in political terms, the social order changes to a basic order with limited access, and the dual equilibrium is restored

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Order
  • Dual Balanced
  • Private Property
  • Constitutional Revolution
  • Qajar
مراجع
- آبراهامیان، یرواند (1391)، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
- آدمیت، فریدون (1351)، اندیشه ترقی و حکومت قانون؛ عصر سپهسالار، تهران: خوارزمی.
- آدمیت، فریدون (2535)، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران: پیام.
- آدمیت، فریدون و هما ناطق (1356)، افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشدۀ دوران قاجار، تهران: آگاه.
- احتشام‌السلطنه، میرزا محمدخان (1367)، روزنامه خاطرات، به کوشش سید مهدی موسوی، تهران: زوار.
- احمدزاده، محمدامیر (پاییز 1396)، «مراحل سه‌گانۀ تحول دولت در ایران دوران ناصرالدین‌شاه قاجار»، فصلنامه تاریخ ایران و اسلام دانشگاه الزهراء، سال 37، شماره 35 (پیاپی 125)، صص9-34.
- اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران دوره قاجار، تهران: انتشارات زمینه.
- اشرف، احمد (1352)، مشخصات اقتصادی و اجتماعی نظام ­های بهره ­برداری کشاورزی در ایران، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز آموزش و پژوهش در برنامه ­ریزی منطقه­ ای.
- امانی، مسعود و هادی دهنوی (زمستان 1396)، «تبارشناسی حقوقی و تقنینی مالکیت زمین در ایران»، فصلنامه قضاوت، شماره 92، صص79-103.
- انصاری رنانی، قاسم و قنبرعلی کرمانی (1380)، تجارت در دورۀ قاجاریه، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- بشیریه، حسین (1384)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، گام نو.
- ترابی فارسانی، سهیلا (1371)، «خواسته­های تجار و پاسخ مشروطیت به آن»، مجلۀ گنجینه اسناد، شماره 7 و 8، صص70-78.
- تحویلدار اصفهانی، میرزا حسین (1342)، جغرافیای اصفهان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: دانشگاه تهران.
- سیاح محلاتی، حاج محمدعلی (1356)، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش سیف­ الله گلکار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- حسینی فسائی، حاج میرزا حسن (1382)، فارسنامه ناصری، به تصحیح منصور رستگار فسائی، ج 2، تهران: امیرکبیر.
- خداداداد، محسن و محمدحسین منظورالاجداد (پاییز 1389)، «پیامدهای اجتماعی قحطی‌های عصر ناصری»، فصلنامه تاریخ ایران و اسلام دانشگاه الزهراء، سال بیستم، شماره 7 (پیاپی 87)، صص21-43.
- دانشوری، حسن و محمدصادق چاووشی (1394)، جایگاه اراضی مشمول مقررات اصلاحات ارضی در نظام حقوقی ایران، تهران: انتشارات دادگستر.
- رحمانیان، داریوش و مهدی میرکیایی (زمستان 1393)، «تأثیر خشکسالی و قحطی بر وضعیت مالکیت زمین در ایران عصر ناصری»، مطالعات تاریخ اسلام، سال هفتم، شمارۀ 23، صص219-253.
- رواسانی، شاپور [بی‌تا]، دولت و حکومت در ایران، [بی‌جا]: شمع.
- سیف، احمد (1380)، استبداد، مالکیت و انباشت سرمایه در ایران، تهران: رسانش.
- سیف، احمد [بی­تا]، «نگاهی به زمینه‌های اقتصادی انقلاب مشروطیت»، مندرج در آدرس اینترنتی:
http://mashrootiat.pchi.ir/show.php?page=contents&id=4441
- شجیعی، زهرا (1372)، نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، ج1، تهران: سخن.
- شعبانی، امامعلی و حمیده مهرعلی‌تبار (بهار و تابستان 1392)، «حوادث و بلایای طبیعی در قرون میانۀ تاریخ ایران»، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال اول، شمارۀ 1، صص39-64.
- ظل­ السلطان، مسعودمیرزا [بی­تا]، تاریخ و سرگذشت مسعودی، [بی­جا]: [بی­نا].
- فوران، جان (1390)، مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمۀ احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
- علم، محمدرضا و سجاد کاظمی (بهار 1396)، «تأثیر انقلاب مشروطه بر تحول نظام زمین­داری»، پژوهش های تاریخی، دورۀ 9، شمارۀ 1 (پیاپی 33)، صص93-106.
- عیسوی، چارلز فیلیپ (1362)، تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار (1215-1332ق)، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.
- کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمۀ احمد تدین، تهران: انتشارات کویر.
- کرزن، جورج ناتانیل (1380)، ایران و قضیه ایران، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، ج2، تهران: علمی و فرهنگی.
- لمبتون، آ.ک. س. (1339)، مالک و زارع در ایران، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- لمبتون، آ.ک. س. (1375)، ایران عصر قاجار؛ ترجمه و گفتاری در باب ایران­شناسی، ترجمۀ سیمین فصیحی، مشهد: جاودان خرد.
- میرزا ملکم­خان ناظم­الدوله (1381)، رساله­ های میرزا ملکم‌خان ناظم ­الدوله، به کوشش حجت ­الله اصیل، تهران: نشر نی.
- نادی، زهرا، محسن بهشتی­ سرشت، ذکرالله محمدی و باقرعلی عادل­فر (1396)، «تأثیر تجاری شدن کشاورزی بر نظام مالکیت زمین در دوره قاجار (مطالعه موردی: مازندران)»، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، سال ششم، شمارۀ 12، صص79-92.
- ناظم الاسلام کرمانی، میرزا محمد (1384)، تاریخ بیداری ایرانیان، ج2، 3، تهران: امیرکبیر.
- نورث، داگلاس (1379)، ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی، ترجمۀ غلامرضا آزاد، تهران: انتشارات نی.
- نورث، داگلاس (1385)، نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمۀ محمدرضا معینی، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور.
- نورث، داگلاس، جان جوزف والیس، استیون بی وب و باری. آر. وینگاست (1395)، در سایه خشونت، ترجمۀ محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی­پور، تهران: انتشارات روزنه.
- نورث، داگلاس، جان جوزف والیس و باری. آر. وینگاست (1396)، خشونت و نظم­ های اجتماعی، ترجمۀ جعفر خیرخواهان و رضا مجیدزاده، تهران: انتشارات روزنه.
- نوشیروانی، س. و (1361)، «سرآغاز تجاری شدن کشاورزی ایران»، مجموعه مقالات مسائل ارضی و دهقانی، تهران: آگاه.
- وثوقی مطلق، رجبعلی (بهار 1384)، «مصادره اموال؛ عوامل و پیامدها (عصر ناصری 1264-1313ق)»، نامه تاریخ‌پژوهان، شمارۀ 1، صص183-215.
- روزنامۀ حبل­ المتین (19 ذی­القعده 1318)، شمارۀ 22، ص15.
- روزنامه ایران (10 ذی­ القعده 1277)، شماره 5، ص10.
- روزنامه ایران (12 شعبان 1288)، شماره 12، ص7.
- سازمان اسناد و کتابخانه ملى ایران (ساکما)، سند شماره 15673-5.
- . سازمان اسناد و کتابخانه ملى ایران (ساکما)، سند شماره 4331/295.
- کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، میکروفیلم 1229، سند شمارۀ  0092.
- Douglass C. North & John Joseph Wallis & Barry R. Weingast (2006), “A Conceptual Framework for Interpreting Recorded Human History”, NBER Working Papers 12795, National Bureau of Economic Research, Inc.
- Thomas Herbert (1927), “Travel in Persia 1606-1682”, NewYork : R.M. McBride & Company.
- British Foreign Office documents (10th May 1811), James J. Morier Reports, 60-7.
 
- Abrāhāmīān. Y. (1391). Iran Between the Two Revolutions, Translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrāhīm Fattāhī, Tehrān: Ney.
- Acemoglu. D., Robinson. J. (1395). The Role of Institutions in Growth and Development, - Translated by Mahmoūd Motevaselī, Mostafā Samīee Nasab, and Ali Nikoūnesbatī, Tehrān: Imām Sādeq.
- Cottom. R. (1371). Nationalism in Iran. Translated by Ahmad Tadayyon, Tehrān: Kavīr.
- Curzon. G. (1380). Persia and the Persian Question. Translated by Qolāmalī Vahīd Māzandarānī, Tehrān: Elmī Farhangī.
- Foran. J. (1390). Fragile Resistance: Social Transformation in Iran From 1500 To The Revolution, Translated by Ahmad Tadayyon, Tehrān: Rasā.
Issawi. C. (1362). Economic History of Iran, 1800-1914. Translated by Yaqoūb Ažand, Tehrān: Gostareh.
Lambton. A.K.S. (1339). Landlord and Peasant in Persia. Translated by Manoūčehr Amīrī, Tehrān: Bongāh Tarjome va Našre Ketāb.
North. D., Wallis. J. and Weingast. B. (1396). Violence and Social Orders. Translated by Jáfar Ķeirķāhān and Reza Majīdzādeh, Tehrān: Rozaneh.
North. D., Wallis. J., Webb. S. and Weingast. B. (1395). In the Shadow of Violence. Translated by Mohsen Mīrdamadī and Mohammad Hosein Naeīmīpoūr, Tehrān: Rozaneh.
North. D. (1385). Institutions, Institutional Change, and Economic Performance. Translated by Mohammadrezā Moeīnī, Tehrān: Country Management and Planning Organization.
North. D. (1379). Structure and Change in Economic History. Translated by Qolamrezā Azad, Tehrān: Ney.
 
 
Abrahamian, Ervand. (1391). Iran Between the Two Revolutions, Translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrahim Fattahi, Tehran: Ney [In Persian].
Acemoglu. D., Rabinson. J. (2014). Why Nations Fail, Translated by Pouya Jabalameli, Tehrān: Donyāye Eqteṣād [In Persian].
Acemoglu. D., Robinson. J. (2016). The Role of Institutions in Growth and Development, Translated by Mahmoūd Motevaselī, Mostafa Samiee Nasab, and Ali Nikounesbati, Tehrān: Emam Sadeq [In Persian].
Adamiyat, F. (1972). Andīšeh-ye taraqqī va Ḥokūmat-e qānūn: Aṣr-e Sepahsālār. Tehran: Ķārazmī [In Persian].
Adamiyat, F. (1976). Fekr-e Demūkrāsī-ye Eǰtemāʻī dar nehżat-e mašrūṭīyat-e Iran. Tehran: Entešārāt-e Payām [In Persian].
Adamiyat, F. & Nateq, H. (1978). Afkār-e Eǰtemāʻī va Sīāsī va Eqteṣādī dar Āṯār-e Montašer Našodeh-ye dūrān-e Qāǰār. Tehran: Āgāh [In Persian].
Ahmadzadeh, M.A. (2016). The Three Stages of Transition of Government in Iran of Nāser-ul Dīn Šāh Qāǰār’s Era. History of Islam and Iran, vol. 37, no. 125, pp: 9-34 [In Persian].
Amani, M. & Dehnavi, H. (2018). Legal and Regulatory Genealogy of Land Ownership in Iran. Judgment, vol. 17, no. 92, pp: 79-102 [In Persian].
Ansari Rennani, Q. & Kermani, Q.A. (2001). Trade in Qājār Period. Tehran: Allameh Tabatabaeī University Press [In Persian].
Ashraf, A. (1973). Economic and Social Characteristics of Agricultural Exploitation Systems in Iran. Thran: Program and Budget Organization [In Persian].
Ashraf, A. (1980). Historical obstacles of capitalist development in Iran: Qājār period. Tehran: Našr-e-Zamīne [In Persian].
Bashiriyeh, H. (2005). Obstacles to Political Development in Iran. Tehran: Ğām-e-Nū [In Persian].
Cottom. R. (1992). Nationalism in Iran. Translated by Ahmad Tadayyon, Tehran: Kavīr [In Persian].
Curzon. G. (2001). Persia and the Persian Question. Translated by Qolamali Vahid Mazandarani, Tehran: Elmī Farhangī [In Persian].
Daneshvar, H. & Chavoushi, M.S. (2015). The Status of Lands Subject to Land Reform Regulations in Iran's Legal System. Tehran: Dādgostar [In Persian].
Dehghannejad, A. (2006). The Institutional Causes of Undevelopment. Faculty of Admin. Sciences & Econ. Journal of University of Isfahan, vol. 18, no. 2, pp: 53-71 [In Persian].
Eḥtešām ul-Salṭaneh (1989). Roūznāmeye ķāṭerāt. Tehran: Zavvār [In Persian].
Fasaei, M.H. (2003). Fārs-Nāmā-ye Nāserī. Edited by Mansour Rastegar Fasaei. Tehran: Amīrkabīr [In Persian].
Fashahi, M.R. (1975) Intellectual and social developments in the feudal society of Iran. Tehran: Gutenberg [In Persian].
Foran. J. (2011). Fragile Resistance: Social Transformation in Iran from 1500 To the Revolution, Translated Kermani, N. (2007). Iranian Awakning History. Tehran: Āgāh [In Persian].
Issawi. C. (1983). Economic History of Iran, 1800-1914. Translated by Yaqoub Ažand, Tehran: Gostareh [In Persian].
khodadad, M. & Manzour Alajdad, S.M.H. (2010). The Social Consequences of the Famines of the Nasserite Era. History of Islam and Iran, vol. 20, no. 87, pp: 21-43 [In Persian].
Lambton. A.K.S. (1960). Landlord and Peasant in Persia. Translated by Manouchehr Amiri, Tehran: Bongāh Tarǰome va Našr-e Ketāb [In Persian].
Lambton. A.K.S. (1987). Qajar Persia. translated by Simin Fasihi, Tehran: Javīdān ḵerad.
Masʻoūd Mīrzā ẓell ul-Solṭān. (1983). Tāriķ Sargozašt Massʻoūdī. Tehran: Donāy-e-Ketāb [In Persian].
Mīrzā Melkoūm Ķān (2004). Treatises. Tehran: Ney [In Persian].
Nādī, Z et al. (2018). The Impact of Agricultural Commercialization on the land ownership system In the Qājār period (Case study: Māzandarān). Research History of Iran Local Histories, vol. 8, pp: 79-92 [In Persian].
National Library and Records Organization of Iran. Fiscal History of Iran. Manuscript, Retrieval Number: 5-15673 [In Persian].
North. D. (2000). Structure and Change in Economic History. Translated by Qolamreza Azad, Tehran: Ney [In Persian].
North, D.C. & Wallis, J.J. & Weingast, B.R. (2006). "A Conceptual Framework for Interpreting Recorded Human History," NBER Working Papers 12795, National Bureau of Economic Research, Inc.
North. D. (2007). Institutions, Institutional Change, and Economic Performance. Translated by Mohammadrezā Moeīnī, Tehran: Country Management and Planning Organization [In Persian].
North. D., Wallis. J., Webb. S. and Weingast. B. (2016). In the Shadow of Violence. Translated by Mohsen Mīrdamadī and Mohammad Hosein Naeīmīpoūr, Tehrān: Rozaneh [In Persian].
North. D., Wallis. J. and Weingast. B. (2016). Violence and Social Orders. Translated by Jáfar Ķeirķāhān and Reza Majīdzādeh, Tehran: Rozaneh [In Persian].
Noushirvani, V. (1992). The beginning of Commercializing Aggriculture in Iran in Lands and Peasant Problems. Tehran: Âgāh [In Persian].
Rahmaniyan, D. & Mirkiyaee, M. (2015). The Impact of Drought and Starvation on Land Ownership in Iran in the Nāserī era. A Quarterly Journal of Historical Studies of Islam, vol. 7, no. 23, pp: 219-253 [In Persian].
Ravasani, Sh. (?). The State and Government in Iran. Šam [In Persian].
Rennani, M. (2016). Unequal Social Order. Darīčeh, vol. 11, no. 40, pp:5-11 [In Persian].
Salehi Esfahani, H. & Ceviker Gurakar, E. (2014). “Social Order, Rents, and Economic Development in Irna Since the Early 20th Century”, The Economic Forum, wp 85.
Sayyaḥ, M.A. (1977). An Iranian in Nineteenth Century Europe: The Travel Diaries of Hāj Sayyāh, 1859-1877. Tehran: Amīr Kabīr [In Persian].
Seyf, A. (1994). Qarn-e Gom Šodeh. Eqtesād va ǰāmeʻe-ye Iran dar qarn-e nūzdahom. Tehran: Našr-e Ney [In Persian].
Seyf, A. (2001). Dictatorship, ownership and Capital Accumulation. Tehran. Rasāneš [In Persian].
Seyf, A. (?). A look at The Economic Fields of the Constitutional Revolution. Published in Internet: http://mashrootiat.pchi.ir/show.php?page=contents&id=4441 [In Persian].
Shabani, I.M. & Mehr Ali Tabar, H. (2013). Natural Disasters at Middle Ages of Iran's History. Social History Studies, vol. 3, no. 1, pp: 39-64 [In Persian].
Shajiee, Z. (1993). Iran's political elites from the constitutional revolution to the Islamic revolution. Tehran: Soķan [In Persian].
Tahvildar Esfahani, M.R. (1963). Isfahan`s Geography. Edited by Manouchehr Sotoudeh, Tehran: Tehran University Press [In Persian].
Torabi, S. (1992). The Demands of Merchants and Constitutionalism's Response to It. Ganjīneh-e-asrār, no. 7 & 8 [In Persian].
Vosuqi, R.A. (2007). Confiscation of Properties; Reasons and Consequences in Nasseri Era. Tārīķ Pajoūhān, no. 1 [In Persian].
Zamani, R. (2013). Analysis of Changes in Social Order in Iran in Recent Centuery. Ph.D. Thesis, Tehran: Allāmeh Tabābtabāeī University [In Persian].
Zamani, R. (2019). Analysis of Changes in Social Order in Iran from Constitutional Revolution to Islamic Revolution (1906-1979). Journal of Economic Resaerch, vol. 19, no. 73, pp: 75-118 [In Persian].
 
 
تاریخ اسلام و ایران
دوره 32، شماره 56 - شماره پیاپی 146
زمستان 1401
دی 1401
صفحه 67-90
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار