نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 استاد گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران

3 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران

چکیده

در روند بازسازی الگوهای معیشتی ساکنان گذشتۀ مناطق مختلف ایران، تطبیق محتوای متون تاریخی و جغرافیایی با شواهد باستان­شناختی، بسیار راهگشا خواهد بود. شهرستان دره­شهر از توابع استان ایلام، از جمله مناطقی است که بیشترین دورۀ استقراری به لحاظ تراکم آثار در آن مربوط به دورۀ ساسانی (117 اثر) است. در این پژوهش برآنیم با تلفیق و تطبیق شواهد باستان­شناختی و اطلاعات محیطی با محتوای متون جغرافیایی، الگو یا الگوهای معیشتی ساکنان ساسانی شهرستان دره­شهر را استنباط و ارائه کنیم. با استناد به شواهد باستان­شناختی، برآیند پژوهش نشان می­دهد که در دورۀ ساسانی مهم‌‎ترین الگوهای معیشتی متناسب با جغرافیای طبیعی منطقه، ابتدا کشاورزی آبی و سپس کشاورزی دیم و دامداری (کوچ‌روی عمودی) بوده است. در نتیجه، میان نتایج تحلیل داده­های باستان­شناختی و محتوای متون تاریخی و جغرافیایی در بحث کشاورزی این منطقه (فراوانی آب و حاصلخیزی خاک) همخوانی نزدیکی وجود دارد. علاوه بر این، با استناد به مطالعات قوم­باستان­شناسی، در این دوران در بخش کشاورزیِ آبی استفاده از کانال و برای مناطق دیم استفاده از تراس­های سنگی رایج بوده است. این پژوهش به لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی و توصیفی- تحلیلی و اطلاعات آن براساس مطالعات میدانی و کتابخانه­ای گردآوری شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Livelihood Patterns of Sassanid Inhabitants in the City of Darrehshahr, Based on Environmental Components and Archeological Evidences

نویسندگان [English]

  • Akbar Sharifinia 1
  • Yaghoub Mohammadifar 2
  • Esmail Hemati Azandaryani 3

1 PhD student at Bu Ali Sina University

2 Professor in Archaeology, Department of Archaeology, Bu-Ali University, Hamedan

3 Assistant Professor in Archaeology, Department of Archaeology, Bu-Ali University, Hamedan

چکیده [English]

In rebuilding the livelihood patterns of past inhabitants of different parts of Iran, accommodating the content of historical and geographical texts with archaeological evidence will be very helpful. Darreh Shahr, located in Ilam province, is one of the areas where the most establishment period, in terms of concentration of works, belongs to the Sassanid era (117 works). Here, we aim to infer and present the Sassanid inhabitants' livelihood patterns of Darreh Shahr by integrating and matching the archaeological evidence and environmental information with geographical texts' content. Based on archaeological evidence, the results show that in the Sassanid era, the most basic livelihood patterns adequate with the region's natural geography were irrigated agriculture, followed by dry farming and livestock farming. Hence, there is a close correlation between the analysis of archaeological data and the content of historical and geographical texts around the agriculture of this area. According to ethnological studies, the use of canals for the irrigated agricultural sector and stone terraces for dryland farming were common. This research is based on historical and descriptive-analytical research methods, and its information is gathered from field studies and libraries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Darreh Shahr
  • Sassanid
  • Livelihood patterns
  • Ethnology
منابع و مآخذ
- آلتهایم، فرانتس و روت استیل (1382)، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، ترجمۀ هوشنگ صادقی، تهران: علمی و فرهنگی.
- اَدَمز، رابرات مک کورمیک (پاییز و زمستان 1385)، «کشاورزی و شهرنشینی باستانی در جنوب ­غربی ایران»، ترجمۀ کامیار عبدی، باستان­پژوهی، سال اول، شمارۀ 2، صص8-21.
- ابن­حوقل، محمد (1366)، ایران در صورۀ الارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- ابن­خردادبه، عبیدالله‌بن عبدالله (1889م)، المسالک و الممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، بیروت: انتشارات دار صادر، افست لیدن.
- ابوالفداء (1349­،) تقویم البلدان، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- احمدوند، عباس (1397)، «سیمره»، دانشنامه جهان اسلام، ج25، تهران: بنیاد دائرة ‌المعارف اسلامی.
- اسدی، احمدعلی (1391)، «تکامل اجتماعی و اقتصادی ناحیۀ فارس در دورۀ ساسانی بر پایۀ پژوهش­های باستان­شناختی»، رسالۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
- اشپولر، برتولد (1373)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمۀ جواد فلاطوری و مریم میراحمدی، ج2، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ چهارم.
- اصطخری، ابراهیم­بن­ محمد (2004م)، المسالک­ و الممالک، تصحیح ­محمد جابر عبدالعادل­ حینی، قاهره: الهیئۀ العامۀ القصور الثقاف.
- اکبری، مرتضی (1386)، تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه، قم: انتشارات فقه.
- ایزدپناه، حمید (1363)، آثار باستانی و تاریخی لرستان، ج2، تهران: انتشارات آگاه.
- برونر، کریستوفر (1381)، «تقسیمات جغرافیایی و اداری؛ مالیات­ها و بازرگانی»، در مجموعه تاریخ ایران کمبریج، گردآوری احسان یارشاطر، ج3، تهران: امیرکبیر.
­- پاتس، تی دنیل (1385)، باستان­شناسی ایلام باستان، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: سمت.
- تریگر، بروس­جی (1394)، تاریخ تفکر باستان­شناسی، ترجمۀ غلامعلی شاملو، تهران: سمت.
- جعفری، عباس (1384)، گیتاشناسی ­ایران (کوه­ها و کوه‌نامه ایران)، ج1، تهران: مؤسسۀ ­جغرافیایی ­و ­کارتوگرافی گیتاشناسی.
- حبیبی، حسین (1396)، «الگوی استقراری و تحلیل تحولات اجتماعی منطقۀ آبدانان در دورۀ ساسانی»، رسالۀ دکتری، دانشگاه بوعلی سینا همدان.
- خسروزاده، علیرضا و حسین حبیبی (بهار و تابستان 1394)، «مطالعۀ الگوی استقراری دورۀ ساسانی دشت میان‌کوهی فارسان در استان چهارمحال بختیاری»، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دورۀ پنجم، شمارۀ 8، صص 99- 118.
- دارک، کن. آر. (1379)، مبانی نظری باستان­شناسی، ترجمۀ کامیار عبدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- رنفریو، کالین و پل بان (۱۳۹۰)،مفاهیمبنیادیدرباستان‌شناسی، ترجمۀ اکبر پورفرج و سمیه عدیلی، تهران: انتشارات سمیرا.
- زینی­وند، ایرج (1379)، «بررسی اثرات آب‌وهوا بر کشاورزی استان ایلام»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
- ساریخانی، مجید، محمود حیدریان و شهرام پارسه (بهار 1395)، «بررسی و تحلیل الگوی استقراری محوطه­های ساسانی در دشت میان‌کوهی سنقر و کلیایی»، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ 10، صص101-120.
- سیمپسون، سنت جان (1389)، بین­النهرین در دورۀ ساسانی: الگوهای استقرار، هنر و صنعت، در بین­النهرین و ایران در دوران اشکانی و ساسانی وازنش و باززایی در حدود 238 ق.م-642م، گردآوری جان کرتیس، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: سمت.
- شریفی­نیا، اکبر و طیبه شاکرمی (1396)، باستان­شناسی و تاریخ دره­شهر (سیمره)، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
- شهبازی، سیاوش (1384)، بررسی و شناسایی باستان­شناسی دره سیمره، فصل اول، آرشیو میراث فرهنگی استان کرمانشاه.
- طبری، محمدبن­ جریر (1375)، تاریخ­ طبری، ترجمۀ ­ابوالقاسم پاینده، ج5، تهران: انتشارت اساطیر، چاپ پنجم.
- عرب، حسنعلی و حسین صادقی (پاییز 1392)، «برآورد درآمدهای مالیت­های دولت ساسانی (براساس مدارک باستان­شناسی و منابع تاریخی)»، پژوهش­نامه تاریخ، سال هشتم، شمارۀ 32، صص89-92.
- علی­بیگی، سجاد (پاییز و زمستان 1391)، «آیا شیء گچی مکشوفه از محوطه چم­نمشت، نشانی از یک آتشکده دوره ساسانی دارد؟»، مجله پژوهش­های باستان­شناسی مدرس، سال چهارم، شماره 8، صص196-203.
- علیزاده، عباس (1393)، مبانی نظری و عملی در باستان‌شناسی با فصل­هایی در زیست­شناسی، تاریخ و معرفت­شناختی، به کوشش ناهید غفوری، تهران: ایران­نگار.
- .......................... (1397)، «کوچ­نشینان گله­دار کشاورز در ایران باستان و معاصر»، فصلنامه میراث و گردشگری گیلگمش، شمارۀ 8، صص91-80.
- علیشاهی، عظیم (1387)، «تحلیل عوامل تأثیرگذار بر توسعۀ فیزیکی شهر دره­شهر»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
- فاگان، برایان (1382)، سرآغاز: درآمدی بر باستان­شناسی (اصول، مبانی و روشها)، ترجمۀ غلامعلی شاملو، ج2، تهران: سمت.
- فرهودی، رحمت­الله (1370)، «اطلس شیب ایران و نتایج مساحی آن»، پژوهش­های جغرافیایی، شمارۀ 27، صص75-93.
- قمی، حسن­بن­ محمدبن­ حسن (1385)، تاریخ قم، ترجمۀ­ حسن­بن­ علی‌بن ­عبدالملک قمی، تصحیح محمدرضا انصاری ­قمی، قم: انتشارات کتابخانه بزرگ آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
- کامبخش­فرد، سیف‌الله (1368)، شهرهای ایران، گردآوری محمدیوسف کیانی، تهران: جهاد دانشگاهی.
- کرمشاهی، سکینه (1390)، «امکان­سنجی­ استقرار صنایع ­تبدیلی­ و تکمیلی ­به ­منظور دستیابی ­به ­توسعۀ ­اقتصادی­ در نواحی روستایی­ (مطالعۀ ­موردی: ­دهستان­ زرین­دشت ­شهرستان­دره­شهر)»، پایان­نامه­کارشناسی ­ارشد، دانشگاه زنجان.
- گیلانی، نجم­الدین و علی­اکبر کجباف (پاییز و زمستان 1393)، «تحلیل مقاومت­های هرمزان مهرگانی در برابر اعراب مسلمان»، فرهنگ ایلام، دوره پانزدهم، شماره 44 و 45، صص125-137.
- مارکورات، یوزف (1373)، ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی، ترجمه مریم میراحمدی، تهران: نشر اطلاعات.
- مترجم، عباس و بهزاد بلمکی (بهار و تابستان 1388)، «بررسی و تحلیل استقرارهای اشکانی دامنه­های شمالی الوند (همدان)»، مطالعات باستان­شناسی، دورۀ اول، شمارۀ 1، صص135-153.
- محمدی، حمید، مجید ساریخانی و یاسر مردانی (پاییز و زمستان 1393)، «بررسی مجموعه آثار موجود در تنگه بهرام چوبین شهرستان دره شهر»، فرهنگ ایلام، دوره پانزدهم، شماره 44 و 45، صص78-94.
- مظاهری، خداکرم (1385)، بررسی و شناسایی باستان­شناسی دره سیمره، ج1، 2، 3، 4، ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام.
- مظاهری، خداکرم، محسن زینی­وند و بهرام کریمی (پاییز و زمستان 1393)، «زوال ولایت مهرجانقذق براساس متون تاریخی و داده‌های باستان‌شناسی»، پژوهش­های ایران­شناسی، سال چهارم، شمارۀ 2، صص85-102.
- مظاهری، خداکرم و محسن زینی­وند (بهار 1395)، «شهرستان دره­شهر و جاذبه­های تاریخی آن»، فصلنامه اباختر، سال هشتم، شمارۀ پیاپی 29-30، صص279-298.
 
- مقدسی، ابوعبدالله محمدبن ­احمد (1361)، احسن التقاسیم من معرفۀ الاقالیم، تطبیق و تنظیم علینقی منزوی، ج2، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
- مقصودی، مهران و وحید محمدنژاد آروق (1390)، ژئومورفولوژی مخروط­افکنه­ها، تهران: دانشگاه تهران.
- ملاصالحی، حکمت­الله (بهار و تابستان 1392)، «از قلم مورخان تا کلنگ باستان­شناسان»، فصلنامه مطالعات باستان­شناسی، دورۀ 5، شمارۀ 1، صص109-126.
- ونکه، رابرت. جی (1381)، غرب ایران در دورۀ پارت و ساسانی: تغییر شاهنشاهی، باستان­شناسی غرب ایران، زیر نظر فرانک هول، تهران: سمت.
- هنجاری، هوشیار (1385)، «امکان‌سنجی صنایع تبدیلی در توسعۀ روستایی بخش مرکزی شهرستان دره‌شهر»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
- یاقوت حموى، یاقوت‌بن عبدالله (1995م)، معجم البلدان، ج3، بیروت: انتشارات دار صادر، الطبعۀ الثانیۀ.
- یعقوبی، احمدبن اسحاق (1356)، البلدان، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، ج1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
 
- Adams, R. M. (1962), “Agriculture and Urban life in early South-West Iran”, Science, Vol.136, No. 3511, pp.109-122.
- Asadi, A & S. M. M. Kouhpar & J. Neyestani & A. Hojabri-Nobari (2013), “Sasanian and Early Islamic settlement patterns north of the Persian Gulf”, Vicino Oriente, no.17, pp.21-38.
- David, B. & J. Thomas (2008), Handbook of Landscape Archaeology, London and NewYork: Left Coast Press.
- Hartnell, T. (2014), “Agriculture in Sasanian Persis: ideology and practice”, Journal of Ancient History, 2 (2), pp182–208.
- Henrickson, E. F. (1985),“The Early Development of Pastoralism in the Central Zagros Highlands(Luristan)”, Iranica antiqua, no.20, pp.1-42.
- Hole, F. (1978), “Pastoral Nomadism in Western Iran”, EXPLORATIONS IN ETHNOARCHAEOLOGY, Edited by Richard A. Gould, NewMexico: University of NewMexico press, pp:127-167.
- Gyselen, R. (2007), Sasanian Seals and Sealings, in the A. Saeedi Collection,  Peeters Publishers.
- Neely, J. A. (1974), “Sasanian and Early Islamic Water-Control and Irrigation System on the Deh Luran Plain”, Iran, in Irrigation's Impact on Society, Downing, T.E, Gibson, G. Publisher by University of Arizona Press (Tucson, AZ), pp.21-43.
- …………….. (2011), “Sasanian period drop-tower gristmills on the Deh Luran Plain, southwestern Iran”, Journal of Field Archaeology, VOL.36, NO.3, pp.232- 254.
- …………….. (2016), “Parthian and Sasanian settlement patterns on the Deh Luran plain, Khuzistan Province, Southwestern Iran”, Iranica Antiqua, 51, PP.235-300.
- Potts, D. T. (2014), Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era, NewYork: Oxford University press.
- Spooner, B. (1974), “Irrigation and society the iran plateau”, Irrigation's Impact on Society, editors by THEODORE. E. DOWNING and McGUIRE GIBSON, University of Arizona Press (Tucson, AZ), pp.43-59.
- Stein, sir Aurel, K.C.I.E , (1940), “old Routes of western iran”, Narrative of an Archaeological Journey Carried Out and Recorded, Antiquities examined, described and illustrated with the assistance of Fred. H. Andrews, O.B.E, London.
- Whitcomb, D. (2014), “Landscape signatures in Sasanian archaeology”, Journal of Ancient History,2(2), pp.209-215.
- Wilkinson, T. J. (2003), Archaeological Landscapes of Near east, Arizona: The university of Arizona press.
 
 
 
List of sources with English handwriting        
Persian and Arabic Sources
-       Abulfidā (1349 Š.), Taqvīm al-Boldān, translated by Tehran: Entišārāt-e Bonyād-e Farhang. [In Persian]
-       Aḥmadvand, ‘Abbās (1397 Š.), “Seymara”, Dānišnāma-ye Ĵahān-e Eslām, Vol. 25, Tehran: Bonyād-e Daerat al-Ma‘ārif Eslāmī. [In Persian]
-       Akbarī,, Mortażā (1386 Š.), Tārīḵ-e Ostān-e Īlām az Āḡāz tā Soqūṭ-e Qāĵārīye, Qom: Entišārāt-e Fiqh. [In Persian]
-       Asadī, Aḥmad ‘Alī, (1391 Š.), “Takāmol-e Eĵtimā‘ī va Eqtiṣādī-e Nāḥia-e Fārs dar dawra-ye Sāsānī bar Pāya-e Bāstānšināḵtī”, PhD. Thesis, Dānišgāh-e Tarbīat Modaris. [In Persian]
-       ‘Alī Baygī, Saĵĵād (1391 Š.), “Āyā Šai-e Gačī-e Makšūfa az Moḥavaṭa-ye Čam Namašt Nišānī az yek Ātaškada-ye Dawra-ye Sāsānī Dārad?”, Maĵala-ye Pežūhišhā-ye Bāstānšināsī-e Modaris, 4, No. 8, pp. 196-203. [In Persian]
-        ‘Alīzādeh, ‘Abbās (1397 Š.), “Kūčnišīnān-e Galadār-e Kišāvarz dar Īrān-e Bāstānva Mo‘āṣir”, Faṣlnāma-ye Mīrāṯ va Gardišgarī Gīlgamiš, 8, pp. 80-91. [In Persian]
-        ‘Alīzādeh, ‘Abbās (1393 Š.), Mabānī Naẓarī va ‘Amalī dar Bāstānšināsī bā Faṣlhāīī dar Zīstšināsī, Tārīḵ va Ma‘rifatSināḵti, edited by Nāhīd Ḡafūrī, Teharn: Īrān Nigār. [In Persian]
-        ‘Alīšāhī, ‘Aẓīm (1378 Š.), “Taḥlīl-e ‘Avāmil-e Taṯīrgoẕār bar Tosa‘a-ye Fīzīkī-e Šahr-e Darašahr”, MA Thesis, Dānišgāh-e Āzād-e Eslāmī, Vāhid-e ‘Olūm va Taḥqīqāt-e Tihran. [In Persian]
-        ‘Arab, Ḥasan ‘Alī; Ḥosayn Ṣādiqī (1392 Š.), “Barāvord-e Darāmadhā-ye Mālīāthā-ye Dolat-e Sāsānī (Bar Asās-e Madārik-e Bāstānšināsī va Manāb‘e- Tārīḵī)”, Pežūhišnāma-e Tārīḵ, 8, No. 32, pp. 89-92. [In Persian]
-       Ebn Ḥawqal, Moḥammad (1366 Š.), Īrān dar Ṣūrat al- Arż, translated by Ĵafar Šo ‘ār, Tehran: Amīr Kabīr.[In Persian]
-       Ebn ḵordādbih, ‘Obaidallāh b. ‘Abdallāh (1889), Al-Masālik va al-Mamālik, Beirut: Dār Ṣādir.
-       Eṣṭaḵrī, Ebrāhīm b. Moḥammad (2004), Al-Masālik va al-Mamālik, edited by Moḥammad Ĵābir ‘Abd al-‘Ādil Ḥainī, Cairo: Al-Hiat al-‘Āma al-Qoṣūr al-Ṯiqāf.
-       Farhūdī, Raḥmatallāh (1370 Š.), “Aṭlas-e Šīb-e Īrān va Natāyiĵ-e Massāḥī Ān”, Pežūhišhā-ye Ĵoḡrāfīāīī, No. 27, pp. 75-93. [In Persian]
-       Gīlānī, Naĵm al-Dīn; ‘Alī Akbar Kaĵbāf (1393 Š.), “Taḥlīl-e Moqāvimathā-ye Hormozān-e Mihragānī dar barābar-e ‘A‘rāb-e Mosalmān”, FArhang-e Īlām, 15, No. 44-45. Pp. 125-137. [In Persian]
-       Ḥabībī, Ḥosayn (1396 Š.), “Olgū-ye Esteqrārī va Tāḥlīl-e Taḥavolāt-e Eĵtimā‘ī-e Manṭaqa-ye Ābdānān dar Dawra-ye Sāsānī”, PhD. Thesis, Dānīšgāh-e Bū ‘Alī Sīnā Hamadān. [In Persian]
-       Hanĵārī, Hūšyār (1385 Š.), “Emkānsanĵī-e Ṣanāy’e Tabdīlī dar Tosa’a-ye Rūstāīī-e Baḵš-e Makazī-e Šahristān-e Darašahr”, MA Thesis, Dānišgāh-e Āzād-e Eslāmī, Vāhid-e ‘Olūm va Taḥqīqāt-e Tihran. [In Persian]
-       Ḥimavī, Yāqūt (1995), Mo‘ĵam al-Boldān, Vol. 3, Beirut: Dār Ṣādir.Īzadpanāh, Ḥamīd (1363 Š.), Āṯār-e Bāstānī va Tārīḵī-e Loristān, Vo. 2, Tehran: Entišārāt-e Āgāh. [In Persian]
-       Ĵa’farī, ‘Abbās (1384 Š.), Gītāšināsī-e Īrān (Kūhhā va Kūhnāma-ye Īrān), Vol. 1, Tehran: Moassisa-ye Ĵoḡrāfīāīī va Kārtogirāfī Gītāšīnāsī. [In Persian]
-       Kāmbaḵš Fard, Sakīneh (1390 Š.), “Emkānsanĵī-e Estiqrār-e Ṣanāy’e Tabdīlī va Takmīlī bi Manẓūr-e Dastyābī bi Tawsi’a-ye Eqtiṣādī dar Navāhī-e Rūstāīī (Moṭāli‘a-ye Moridī: Dihistān-e Zrrīn Dašt-e Šahristān-e Darašahr)”, MA Thesis, Dānišgāh-e Zanĵān. [In Persian]
-       ḵosrozādeh, ‘Alī Reżā; Ḥosay Ḥabībī(1394 Š.), “Moṭāli‘a-ye Olgū-ye Estiqrārī-e Dawra-ye Sāsānī-e Dašt-e Mīān Kūhī-e Fārsān dar Ostān-e ČāhārmaḤāl va Baḵtīārī”, Pežūhišhā-ye Bāstānšīnāsī-e Īrān, 5, No. 8, pp. 99-118. [In Persian]
-       Maqdasī, Abū ‘Abdallāh Moḥammd b. Aḥmad (1361 Š.), Aḥsan Al-Taqāsīm min Ma‘rifat al-Aqālīm, edited by ‘Alī Naqī Monzavī, Vol. 2, Tehran: Širkat-e Moalifān va Motarĵimān-e Īrān. [In Persian]
-       Maqṣūdī, Mehrān; Vaḥid Moḥammadnižād Ārūq (1390 Š.), Žeomorfoloĵī Maḵrūṭafkanahā, Tehran: Dānišgāh-e Tihān. [In Persian]
-       Maẓāhirī, ḵodākaram (1385 Š.), Barrasī va Šināsāīī Bāstānšināsī-e Dara-ye Symara, Vol. 1, 2, 3, 4, Edāra-ye Kol-e Mīrāṯ-e Farhangī, Ṣanāya‘e Dastī va Gardišgarī-e Ostān-e Īlām. [In Persian]
-       Maẓāhirī, ḵodākaram; Moḥsen Zainīvand (1395 Š.), “Šahristān-e Darašahr va Ĵāẕibahā-ye Tārīḵ-e Ān”, Faṣlnāma-ye Abāktar, 8, No. 29-30, pp. 279-298. [In Persian]
-       Maẓāhirī, ḵodākaram; Moḥsen Zainīvand; Bahrām Karīmī (1393 š.), “Zavāl-e Vilāyat-e Mihrĵānqẕaq barasās-e Motūn-e Tārīḵī va Dādihā-ye Bāstānšināsī”, Pežūhišhā-ye Īrānšināsī, 4, No. 2, pp. 85*102. [In Persian]
-       Moḥammadī, Ḥamīd; Maĵīd Sārīḵānī; Yāsir Mardānī (1385 Š.), “Barrasi-e Maĵmū‘a Āṯār-e Moĵūd dar Tanga-ye Bahrām-e Čūbīn-e Šhristān-e Darašāhr”, Farhang-e Īlām, 15, No. 44-45, pp. 78-94. [In Persian]
-       Mollāṣālehī, Ḥikmatallāh (1392 Š.), “Az Qalam tā Kolang-e Bāstānšinasān”, Faṣlnāma-ye Bāstānšināsī, 5, No. 1, pp. 109-126. [In Persian]
-       Motarĵim, ‘Abbās; Bihzād Bilmakī (1388 Š.), “Barrasī va Taḥlīl-e Estiqrārhā-ye Aškānī-e Dāmanahā-ye Šomālī-e Alvand (Hamedān)”, Moṭāli‘āt-e Bāstānšināsī, 1, No. 1, pp. 135-153. [In Persian]
-       Qomī, Ḥasan b. Moḥammad b. Ḥasan (1385 Š.), Tārīḵ-e Qom, translated by Ḥasan b. ‘Alī b. ‘Abd al-Malik Qomī, edited by Moḥammad Reżā Anṣārī Qomī, Qom: Entišārāt-e Kitābḵāna-ye Bozorg-e Āyatallāh Mar‘ašī Naĵafī. [In Persian]
-       Sārīḵānī, Maĵid; Maḥmūd Ḥaidarīān; Šahrām Pārseh (1395 Š.), “Barrasī va Taḥlīl-e Olgū-ye Estigrārī-e Moḥavaṭahā-ye Sāsānī dar Dašt-e Mīā Kūhī-e Sonqor , Kolyāīī”, Pežūhišhā-ye Bāstānšīnāsī-e Īrān, 6, No. 10, pp. 101-120. [In Persian]
-       Šahbāzī, Sīāvaš (1384 Š.), Barrasī va Šināsāīī-e Bāstānšināsī-e Dara-ye Symara, Faṣl-e Avval, Āršiv-e Mīrāṯ-e Farhangī-e Ostān-e Kirmānšāh. [In Persian]
-       Šarīfī Nīā, Akbar; Ṯayibeh Šākaramī (1396 Š.), Bāstānšināsī va Tārīḵ-e Dara Šahr (Symara), Tehran: Pežūhišgāh-e Mīrāṯ-e Farhangī va Gardišgarī. [In Persian]
-       Ṭabarī, Moḥammad b. Ĵarīr (1375 Š.), Tārīḵ-e Ṭabarī, translated by Abulqāsim Pāyandeh, Vol. 5, Tehran: Asāṭīr. [In Persian]
-       Ya‘qūbī, Aḥmad b. Esḥāq (1356 Š.), Al-Boldān, translated by Moḥammad Ebrāhīm Āyatī, Vol. 1, Tehran: Entišārāt-e ‘Elmī va Farhangī. [In Persian]
-        Zainīvand, Īraĵ (1379 Š.), “Barrasī Aṯarāt-e Āb va Havā bar Kišāvarzī-e Ostān-e Īlām”, MA Thesis, Dānīšgāh-e Tihrān. [In Persian]
 
English and German and Sources
-       Adams, Robert Mackormick (1962), “Agriculture and Urban Life in Early Southern Iran”, Science, 136, 109-122.
-       Altheim, Franz; Ruth Stiehl (1954), Ein asiatische Staat; Feudalismus unter den Sasaniden und ihren Nachbarn, Wisbaden: Limes-Verlag.
-       Asadi, A & S.; M. M. Kouhpar & J. Neyestani; A. Hojabri-Nobari (2013), “Sasanian and Early Islamic settlement patterns north of the Persian Gulf”, Vicino Oriente, no.17, pp.21-38.
-       Brummer, Christopher (1983), “Gepgraphical and Administrative Divisions: Settelments and Economy”, Cambridge History of Iran, Vol. 3 (2), Cambridge University Press.
-       David, B. & J. Thomas (2008), Handbook of Landscape Archaeology, London and NewYork: Left Coast Press.
-       Dark, Ken (1995), Theoretical Archaeology, Cornell University Press.
-       Fagan, Brian M.; Christopher R. Decorse (2004), In the Beginning: An Introduction to Archaeology, Taylor & Francis.
-       Gyselen, R. (2007), Sasanian Seals and Sealings, in the A. Saeedi Collection,  Peeters Publishers.
-       Hartnell, T. (2014), “Agriculture in Sasanian Persis: ideology and practice”, Journal of Ancient History, 2 (2), pp182–208.
-       Henrickson, E. F. (1985),“The Early Development of Pastoralism in the Central Zagros Highlands(Luristan)”, Iranica antiqua, no.20, pp.1-42.
-       Hole, F. (1978), “Pastoral Nomadism in Western Iran”, EXPLORATIONS IN ETHNOARCHAEOLOGY, Edited by Richard A. Gould, New Mexico: University of New Mexico Press, pp. 127-167.
-       Markwart, Josef (1994), Ernsahr nach der Geographie des Moses Xorenaci mit historisch, Farnkfurt: Johamm Wolfgang Goethe.
-       Neely, J. A. (1974), “Sasanian and Early Islamic Water-Control and Irrigation System on the Deh Luran Plain”, Iran, in Irrigation's Impact on Society, Downing, T.E, Gibson, G. Publisher by University of Arizona Press (Tucson, AZ), pp.21-43.
-       …………….. (2011), “Sasanian period drop-tower gristmills on the Deh Luran Plain, southwestern Iran”, Journal of Field Archaeology, VOL.36, NO.3, pp.232- 254.
-       …………….. (2016), “Parthian and Sasanian settlement patterns on the Deh Luran plain, Khuzistan Province, Southwestern Iran”, Iranica Antiqua, 51, PP.235-300.
-       Potts, D. T. (2014), Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era, NewYork: Oxford University press.
-       Potts, D. T. (2015), The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State, Cambridge University Press.
-       Renfrew, Colin (2004), Archaeology: The Key Concepts, Routledge.
-       Simpson, St. John (1992), Aspects of the Archaeology of the Sasanian Period in Mesopotamia, Oxford.
-       Spooner, B. (1974), “Irrigation and society the iran plateau”, Irrigation's Impact on Society, editors by THEODORE. E. DOWNING and McGUIRE GIBSON, University of Arizona Press (Tucson, AZ), pp.43-59.
-       Spuler, Bertold (2014), Iran in the Islamic Period, editors and translators in English: Robert G. Hoyland, Gwendolin Goldbloom, Berenike Walburg, Brill.
-       Stein, sir Aurel, K.C.I.E , (1940), “Old Routes of Western Iran”, Narrative of an Archaeological Journey Carried Out and Recorded, Antiquities examined, described and illustrated with the assistance of Fred. H. Andrews, O.B.E, London.
-       Trigger, Bruce G. (2006), A History of Archaeological Though, Cambridge Unversity Press.
-       Wenke, Robert J. (1987), “Western Iran in the Partho-Sasanian Period: The Imperial Transformation”, The Archeology of Western Iran, edited by F. Hole, pp. 251-281. Washington DC: Smithsonian Institution Press.
-       Whitcomb, D. (2014), “Landscape signatures in Sasanian archaeology”, Journal of Ancient History,2(2), pp.209-215.
-       Wilkinson, T. J. (2003), Archaeological Landscapes of Near east, Arizona: The University of Arizona Press.