نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

آناتولی (آسیای صغیر) در دورۀ پنجاه سالۀ کشورگشایی مغول، اهمیتی روزافزون برای مغولان داشت. تا استقرار دولت ایلخانان در ایران، آنها نواحی شرقی و مرکزی آناتولی را متصرف شدند، سپس تا پایان حیات آن دولت تا مرزهای بیزانس متصرفات خود را گسترش دادند. از این پس، بیش از هر چیز هدف ایلخانان قطع ارتباط میان دو دولت اردوی زرین یعنی مغولان روسیه و مملوکان مصر و شام بود. ایلخانان در عمل برای جلوگیری از ارتباط بیشتر این رقیبان، اقدام به نوعی محاصره برّی آناتولی کردند که با بهره‏مندی از موقعیت بندر طرابوزان، موفقیت زیادی در این زمینه به دست آوردند. در میانۀ این رابطه، دولت بیزانس قرار گرفته بود که پایتخت آن قسطنطنیه اهمیت ارتباطی و تجاری مهمی داشت. بر همین اساس، دولت ایلخانان خود را ناچار به دوستی با بیزانس می‏دید، اما بیزانس برای حفظ حیات تجاری خود، ناچار به موازنه میان جمهوری‏های تجاری ونیز و جنوا بود که با بندرهای کافا در شمال دریای سیاه و اسکندریه در جنوب مدیترانه رابطه داشتند. این نیز امری نبود که دولت ایلخانان بتواند آن را نادیده بگیرد. در این حال، بندر طرابوزان که به صورت انحصاری در دسترس ایلخانان قرار داشت، به صورت کانون اصلی سیاست این دولت در قبال همۀ کنشگرانی بود که در بالا به آن اشاره شد و طی قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی به صحنه تجارت و سیاست دریای سیاه وارد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Trebizonds' status in the Anatolian Blockade by Ilkhanids

نویسندگان [English]

  • Ahmad Fazlinejad 1
  • Abdolrasool Kheirandish 2

1 Associate Professor, Department of History, Shiraz University

2 Professor, Department of History, Shiraz University

چکیده [English]

During the fifty-years of the Mongol invasion, Anatolia (Asia Minor) became increasingly important for the Mongols. After the establishment of the Ilkhanids Mongol government in Iran, the eastern and central parts of Anatolia was seized by Ilkhanids. Until the end of their rule, they extended their domains to the borders of the Byzantine Empire. Henceforth, Ilkhanids important goal was to cut off the relationship between the Golden Horde, the Russian Mongol, and the Mamluks in Egypt and Syria. Practically, to prevent the development of the relations of these rivals, the Ilkhanids made some kind of Anatolian blockade, which enjoyed great success in using the port of Trebizond. In the middle of this relationship, the Byzantine Empire, whose capital was Constantinople, had a commercial significance. Therefore, the Ilkhanids government was forced to establish friendly relations with the Byzantine Empire. To maintain its commercial life, Byzantine Empire had to create a trade balance with the Venice and Genoa republics which had commercial relations with the ports of Kaffa in the north of the Black Sea and Alexandria in the southern Mediterranean. This was also not something the Ilkhanids government could ignore. At the same time, the port of Trebizond, which was exclusively available to the Ilkhanids, was the main focus of its policy towards all the activists mentioned above, and during the thirteenth and fourteenth centuries, this port entered into the stage of trade and politics of the Black Sea.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trebizonds
  • Blockade
  • Ilkhanids
  • Golden Horde
  • Mamluks
منابع و مآخذ
- ابن‌بی‌بی، یحیی‌بن محمد‌بن علی (1902م)، مختصر سلجوقنامه، به اهتمام م. ه. هوتسما، از روی چاپ لیدن.
- ابن‌حوقل (1366)، سفرنامه ابن‌حوقل (ایران در صورۀ الارض)، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.
- ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل (1349)، تقویم البلدان، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 
- اسناد مربوط به روابط تاریخی ایران و جمهوری ونیز از دوره  ایلخانان تا عصر صفوی (1352)، تهران: کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
- اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1340)، مسالک و ممالک، ترجمۀ ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- جوینی، علاءالدین عطاملک محمد (1391)، تاریخ جهانگشای، تصحیح محمد قزوینی، تهران: نگاه.
- العمری، شهاب‌الدین احمدبن یحیی‌بن فضل‌الله (2010)، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، تحقیق کامل سلمان الجبوری و مهدی النجم، ج3، بیروت: دار الکتب العلمیه، الطبعۀ الاولی.
- القاشانی، ابوالقاسم عبدالله‌بن محمد (1384)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- القلقشندی، ابوالعباس احمدبن علی (1407ق/ 1987م)، صبح الاعشی فی کتابۀ الانشاء، شرح و تعلیق محمدحسین شمس‌الدین، ج4، بیروت: الدار الکتب العلمیه، الطبعۀ الاولی.
- گروسه، رنه (1387)، امپراطوری صحرانوردان، ترجمۀ عبدالحسین میکده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- مجهول المؤلف (1375)، تاریخ آل سلجوق در آناطولی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات نادره جلالی، تهران: میراث مکتوب.
- مستوفی قزوینی، حمدالله (1381)،نزهۀالقلوب، تصحیح و تحشیۀ محمد دبیر سیاقی، بخش نخست، مقاله سوم، قزوین: حدیث امروز.
- مسعودی، علی‌بن حسین (1374)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- همدانی، رشیدالدین فضل‏الله (1364ق/1945م)، مکاتبات رشیدی، به اهتمام و تصحیح محمد شفیع، لاهور: ایجوکیشنل پریس.
- ................................................ (1373)، جامع التواریخ، تصحیح و تحشیۀ محمد روشن و مصطفی موسوی، ج2، تهران: البرز.
List of sources with English handwriting
-  Abuʻl-Fedā, ʻEmād al-Dīn Esmāīl (1349 Š.), Taqvīm al-Boldān, Translated by ʻAbd al-Hamīd Āyatī, Tehran: Bonyād-e Farhang-e Irān. [In Persian]
-  Al- ʻAmrī, Šahāb al-Din Ahmad b. Yahyā b. Fażl allah (2010), Masālek al-Abṣār fi Mamālek al-Amṣār, ed. Salmān al-Jabūrī va Mahdī al-Najm, Vol. 3, Beirut: Dār al-Kotob al-ʻElmīyeh.
-  Eṣṭaḵrī, Abu Eshāq Ebrāhīm (1349 Š.), Masālek va Mamālek (tarjome-ye fārsī-ye masālik al-mamalālik), Translated by Iraj Afšār, Tehran: Bongah-e Tarjomeh va Našr-e Ketāb. [In Persian]
-  Ibn bībī, Yahyā b. Mohammad b. ʻAlī (1902), Muḵtaṣar-e Saljūqnāmeh, ed. Martijn Theodoor Houtsma, based on Leiden Print.
-  Ibn Ḥowqal (1366 Š.), Safarnāmeh Ibn Ḥowqal (Iran dar Sūrat al-ʻArż), Translated by Jafar Šuār, Tehran: Amīr Kabīr. [In Persian]
-  Jovaynī, ʻAlā al-Din ʻAtāmalek Mohammad (1391 Š.), Tārīḵ-e Jahāngošā, ed. Mohammad Qazvīnī, Tehran: Negāh. [In Persian]
-  Ketābḵāneh Markazīva Markaz-e Asnād-e Dānešgāh-e Tehrān (1352 Š.), Asnād-e Marbūṭ be Ravābeṭ-e Tārīḵī-ye Irān va Jomhūrī-ye Venīz az dorye Elḵānān tā ʻAsr-e Safavī. [In Persian]
-  Masʻudī, ʻAlī b. Hossein (1374 Š.), Morūj al-ẕahab va Maʻaden al-Javāher, Translated by Abu al-Qasem Pāyandeh, Vol. 1, Tehran: ʻElmī va Farhangī. [In Persian]
-  Mostofī Qazvīnī, Ḥamd allāh (1381 Š.), Nozhat al-Qolūb, Part 1, 3th Article, ed. Moḥmmad Dabīrsīyaqī, Qazvin: Ḥadīṯ-e Emrūz. [In Persian]
-  Al-Qāšānī, Abuʻlqāsem ʻAbd allāh b. Mohammad (1384 Š.), Tārīḵ-e Uljāytu, ed. Mahīn Habelī, Tehran: ʻElmī va Farhangī. [In Persian]
-  Al-Qalqašandī, Abuʻl ʻAbbas Aḥmad b. ʻAlī (1407/ 1987), Ṣobḥ al-ʻAšā fi Ketābe al-Enšā, ed. Moḥammad Ḥossein Šams al-Din, Vol. 4, Beirut, Lebenon: Al-Dar al-Ketāb al-ʻElmīyah.
-  Rašīd al-din Fażl allāh (1373 Š.), Jāmeʻ al-Tavārīḵ, ed. Mohammad Roshan va Moṣṭafā Mūsavī, Vol. 2, Tehran: Alborz. [In Persian]
-  Rašīd al-din Fażl allāh (1364/ 1945), Mokātebāt-e Rašīdī, ed. Mohammad Šafiʻ, Lahore: Educational Press.
Tārīḵ-e Āl-e Saljūq dar Ānātolī (1375 Š.), Unknown Author, ed. Naereh Jalālī, Tehran: Mīrāṯ-e Maktūb. [In Persian]
 
  References in English
-  Barthold, W (1986). “Ani”, in: The Encyclopaedia of Islam, Vol I, Edited by H. A. R. Gibb and others, Leiden: Brill.
-  Bryer, Anthony A. M (1980). The Empire of Trebizond and the Pontos, London: Variorum Reprints.
-  Ciociltan,Virgil(2012). The Mongols and the Black Sea Trade in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Translated by Samuel Willcocks, Leiden, Boston: brill.
-  Darley-Doran, (1995). “Saldjukids”, in: The Encyclopaedia of Islam, Vol VIII, Edited by C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs and G. Lecomte, Leiden: Brill.
-  Di Cosmo, Nicola (2005). "Mongols and Merchants on the Black Sea Frontier in the Thirteenth and Fourteenth Centuries: Convergences and Conflicts" ,in Mongols, Turks and Others Eurasian Nomads and the Sedentary World, edited by Reuven Amitai and Michal Biran, Brill, Leiden, Boston, pp 391-424.
-  Eastmond, Antony (2004). Art and Identity in Thirteenth-Century Byzantium, Hagia Sophia and the Empire of Trebizond, England: Ashgate Publishing Limited.
-  Faroqhi, Suraiya (2000). “Tarabzun”, in: The Encyclopaedia of Islam, Vol X,Edited by P.J. Bearman, TH. Bianquis, Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs, Leiden: Brill.
-  Grinevetsky, Sergei R. and others (2015). The Black Sea Encyclopedia, Springer.
-  Grousset René (1948), Lʻempire Des Steppes Attila, Gengis Khan, Tamerlan, Payot.
-  Hodgson, F.C (1910). Venice in the Thirteenth and Fourteenth Centuries a Sketch of Venetian History from the Conquest of Constantinople to the Accession of Michele Steno. A.D. 1204-1400. London: George Allen and Sons.
-  Jordanus, Friar (1839). The Wonders of the East, Translated from the Latin original, by Colonel Henry Yule, C. B, F.R.G.S, London: Printed for the Hakluyt Society.
-  Karpov, Sergei (2012). “New Archival Discoveries Concerning the Empire of Trebizond”, in Gamer, 1, 1. Pp. 73-85.  
-   Laiou, Angeliki E, Editor in Chief (2002). The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century. Vol 1, USA: Dumbarton Oaks Studies.
-  Melville, Charles (2009). “Anatolia under the Mongols”, in: The Cambridge history of Turkey, Vol 1, Cambridge University Press.
-  Odoric of Pordenone (1937). "The journal of Friar Odoric [1318-1330]"in Contemporary of Marco polo (Consisting of the Travel records to the Eastern Parts of the World" William of Rubruck [1253-1255]; The Journey John of Pian de Carpini [1245-1247]; The journal of Friar Odoric [1318-1330] &' The Oriental Travels of Rabbi Benjamin Tudela [1160-1173], Edited by Manuel Komroff, Liveirght Publishing Corp., New York, pp 212-250.