نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

خزانه‌های آنها جمع‌آوری می‌شد. در همین راستا، تشکیلات نسبتاً منظمی برای حفظ و نگهداری این گنجینه‌ها در این دربارها به وجود می‌آمد؛ که درون این تشکیلات، کارگاه‌هایی برای ساخت و پرداخت جواهرات تازه برپا می‌‌شد.
در دوران صفویه، علاقۀ پادشاهان این سلسله به داشتن درباری باشکوه و عظیم موجب شده بود مجموعه‌ای از بهترین نفایس و جواهرات در دربار جمع‌آوری شود. در این دوره، تشکیلات منظمی برای حفظ، نگهداری، تهیه و ساخت جواهرات در دربار ایجاد شد که در منابع این دوره، اطلاعات ارزشمندی دربارۀ عملکرد این تشکیلات و مناصب مرتبط با آن یافت می‌شود.
در مقاله حاضر، تلاش شده است تا با مطالعۀ اسناد مجموعۀ توپقاپی‌سرای و منابع موجود، به بررسی تشکیلات اداری جواهرات سلطنتی و مناصب مرتبط با ساخت این مجموعه پرداخته شود.
روش تحقیق در این مقاله، بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و تطبیق و تحلیل منابع موجود، به‌خصوص منابع اصلی است. در این تحقیق تاریخی، پس از جمع‌آوری اطلاعات لازم، به سازماندهی اطلاعات و تجزیه ‌و تحلیل و سرانجام استنتاج آنها پرداخته‌ شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Administrative Organization of Crown Jewels during the Safavid Period

نویسنده [English]

  • Seyed Masoud Seyed Bonakdar

Assistant Professor, Department of History, University of Isfahan

چکیده [English]

Whenever powerful dynasties dominated Iran's history, valuable collections of jewels and gold and silver were collected in their treasures. Concurrent to collecting those collections, a systematic and codified organization was created to preserve and maintain those treasures in the royal courts. Within those organizations there were also workshops for the construction and decoration of new jewels. During the Safavid period, the interest of the kings of the dynasty in having a magnificent court, made it possible to collect a collection of the best jewels inside the court of the Safavid kings. In that period, a precise and orderly organization was established to preserve, maintain, prepare, and construct jewels at the Safavid court. In the sources of the Safavid period, valuable information have been provided about the performance of the administrative organization of royal jewelry and its related positions during this period. The present article aims to study the administrative documents of Topkapi of the royal jewelry and the related positions of the collections by studying existing documents and resources.
The research method used in the study is a library research technique and adaptation and analysis of available resources, especially the main ones. In this historical research, after collecting the necessary data, they were organized, analyzed, and finally inferred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crown jewels
  • Safavid
  • Administrative organization
  • Positions
  • Royal households
منابع و مآخذ
- ابن‌اثیر، عزالدین علی (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمۀ عباس خلیلى و ابوالقاسم حالت، ج8، تهران: مؤسسۀ مطبوعات علمى.
- اصفهانی، محمدمعصوم‌بن خواجگی (1368)، خلاصۀ السیر، تهران: انتشارات علمی.
- امینی هروی، امیر صدرالدین ابراهیم (1383)،فتوحات شاهی، تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- اولئاریوس، آدام (1363)، سفرنامه، ترجمه احمد بهپور، [بی‌جا]: ابتکار.
- بدلیسی، شرف‌خان‌بن شمس‌الدین (1377)، شرفنامه، به اهتمام ولادیمیر ولییامینوف زرنوف، ج1، تهران: اساطیر.
- بریان، پی‌یر (1377)،تاریخ امپراتوری هخامنشیان (از کوروش تا اسکندر)، ترجمۀ مهدی سمسار، ج1، تهران: زریاب.
- تاورنیه، ژان باپتیست (1369)، سفرنامه تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، اصفهان: انتشارات کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأیید.
- جملی کارری، جووانی فرانچسکو (1348)،سفرنامه، ترجمۀ عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، [بی‌جا]: وزارت فرهنگ و هنر، اداره کل.
- حسینی استرآبادی، میرحسین‌بن مرتضی (1364)، تاریخ سلطانی (از شیخ صفی تا شاه‌صفی)، به کوشش احسان اشراقی، تهران: انتشارات علمی.
- خواندمیر، امیرمحمود (1370)، تاریخ شاه‌اسماعیل و شاه‌طهماسب صفوی (ذیل حبیب السیر)، تصحیح محمدعلی جراحی، تهران: نشر گستره.
- خواندمیر، غیاث الدین‌بن همام‌الدین (1380)، تاریخ حبیب السیر، ج4، تهران: خیام.
- دولیه دلند، آندره (2535)، زیبایی‌های ایران، ترجمۀ محسن صبا، تهران: انجمن دوستداران کتاب.
- رستم الحکما، محمدهاشم آصف (1380)، رستم التواریخ، به اهتمام عزیزالله علیزاده، تهران: فردوسی.
- خنجی اصفهانی، فضل‌الله‌بن روزبهان (1382)، عالم‌آرای امینی، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب.
- سانسون، مارتین (1346)، سفرنامه، ترجمۀ تقی تفضلی، تهران: چاپخانه زیبا.
- شاردن، جان (1336)، سفرنامه، ترجمه محمد عباسی، ج3 و 4، تهران: امیرکبیر.
- ........................ (1345)، سفرنامه، ترجمه محمد عباسی، ج7، 8، 9، تهران: امیرکبیر.
- صحراپیما، ندا و فائزه عقیقی (1393)، اصطلاح‌نامۀ صنایع دستی و هنرهای سنتی (معماری)، تهران: بنیاد ایرانشناسی.
- صحراپیما، ندا (1394)، اصطلاح‌نامۀ صنایع دستی و هنرهای سنتی (نساجی و پوشاک)، تهران: بنیاد ایرانشناسی.
- فلسفی، نصرالله (1332)، «جنگ چالدران»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال اول، شماره دوم.
- ........................... (1344)، زندگانی شاه‌عباس اول، ج2 و 4، تهران: دانشگاه تهران.
- فیگوئروآ، دن گارسیا (1363)،سفرنامه، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
- قائمی محمد (1349)،هخامنشیان در تورات، اصفهان: انتشارات تأیید.
- قمی، قاضی احمدبن شرف‌الدین الحسین (1383)، خلاصۀ التواریخ،تصحیح احسان اشراقی، ج1 و 2، تهران: دانشگاه تهران.
- طبری، محمدبن جریر (1375)،تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده‏، ج5، تهران: اساطیر.
- کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر به ایران، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
- گنج، وورال (تابستان1390)، «از کاخ هشت‌بهشت تا کاخ توپ‌قاپی: سیاهه اشیاء و اموال غارت ‌شدۀ شاه‌اسماعیل پس از چالدران»، ترجمۀ اسراء دوغان و رسول جعفریان، پیام بهارستان، دوره دوم، سال سوم، شماره 12.
- لاکهارت، لارنس (1383)، انقراض سلسله صفویه، ترجمۀ اسماعیل دولتشاهی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- مجهول‌المؤلف،(1384)،  عالم‌آرای شاه اسماعیل، تصحیح اصغر منتظر صاحب، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
- مجهول‌المؤلف (1370)، عالم‌آرای شاه‌طهماسب، به کوشش ایرج افشار، [بی‌جا]: دنیای کتاب.
- مجهول‌المؤلف (1350)، عالم‌آرای صفوی، به کوشش یدالله شکری، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- مجهول‌المؤلف (1378)، تاریخنامه طبرى، گردانیده منسوب به بلعمى، تحقیق محمد روشن، ج 1 و 2، تهران: سروش.
- مجهول‌المؤلف (1373)، تاریخنامه طبرى، گردانیده منسوب به بلعمى، تحقیق محمد روشن، ج3، 4، 5، تهران: البرز.
- مستوفی، محمدمحسن (1375)، زبدﺓ التواریخ، به کوشش بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
- مسکویه رازی، ابوعلی (1369)، تجارب الأمم، ترجمۀ ابوالقاسم امامى، ج1، تهران: سروش.
- ملکزاده، فرخ (1350)، «ظرف منسوب به شاه‌اسماعیل صفوی در موزۀ توپ‌قاپوسرای استانبول»، مجله بررسی‌های تاریخی، شماره 34. صص 93- 110.
- منشی ترکمان، اسکندربیگ (1382)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به کوشش ایرج افشار، ج1 و 2، تهران: امیرکبیر.
- منجم، ملا جلال‌الدین (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال، به کوشش سیف‌الله وحیدنیا، تهران: انتشارات وحید.
- میرزا رفیعا (1385)، دستور الملوک، به کوشش و تصحیح محمداسماعیل مارچینکوفسکی، ترجمۀ علی کردآبادی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
- میرزا سمیعا (1378)، تذکرۀ الملوک، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران: امیرکبیر.
- میرجعفری، حسین و سید مسعود سید بنکدار (تابستان 1387)، «زرگری و جواهرسازی در عصر صفوی»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانیدانشگاه اصفهان، شماره 53، صص1- 16.
- میرجعفری، حسین (پاییز و زمستان 1378)، «قلعه قهقهه و اهمیت آن در عصر صفویه»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 18 و 19، صص 1-18.
- مینورسکی، ولادیمیر (2536)، تاریخچه نادرشاه، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: کتاب‌های سیمرغ.
- نژد نجفیان، محمدامین و محمدرضا مهدوی عباس‌آباد (تابستان 1389)، «منصب بیوتات در دورۀ صفویه»، مجلۀ پژوهش‌های تاریخی، شماره دوم (پیاپی 6)، صص115- 134.
- نصیری، محمدابراهیم‌بن زین‌العابدین (1373)، دستور شهریاران، به کوشش محمدنادر نصیری مقدم، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
- نصیری، میرزا علینقی (1372)، القاب و مواجب دوره سلاطین صفویه، تصحیح یوسف رحیم‌پور، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- واله قزوینی اصفهانی، محمدیوسف (1382)، خلد برین (ایران در زمان شاه‌صفی و شاه‌عباس دوم)، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- وحید قزوینی، محمدطاهر (1329)، عباس نامه، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: کتابفروشی داوودی.
 - Genc,Vural (2015) “From Tabriz to Istanbul: Goods and Treasures of SHAH ISMAIIL Looted After the Battle of CHALDIRAN”, Studia Iranica, pp227-276.