نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران

2 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شهید چمران

چکیده

طرح اسکان عشایر یکی از برنامه­های اصلاحی رضاشاه در راستای ایجاد دولت ملی در ایران و پروژة ملت‌سازیبود که در مناطق مختلف کشور به کمک ارتش به اجرا درآمد. منطقة ممسنی در استان فارس، یکی از مناطق تمرکزِ ایلات عشایری بود که به‌عنوان یکی از مناطق هدف، طرح اسکان عشایر را تجربه کرد. این پژوهش که با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و برپایة اسناد فراهم گردیده،در پی پاسخ‌گویی به این سؤال است که با توجه به عدمِ همخوانی بین سیاست متمرکزسازی و ساختار سنتیِ زندگی ایلی، دولت چه راهکاری را برای اجرای کامل طرح اسکان عشایر در قبال ایلات منطقه ممسنی انجام داد؟ و چرا این طرح در این منطقه با توفیق چندانی همراه نبود؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که دولت با درنظرگرفتن برنامه­های مشخص چون اعمال‌نفوذ بر ایلات از طریق الغای مقامات مؤثر ایلی، اخذ تعهدات از رؤسای ایلات، ارائه طرح­های جدید اسکان، در عملیاتی‌کردن این طرح کوشید، لیکن این طرح در منطقة ممسنی به‌دلایلی‌ چند مانند عدم بسترسازی فرهنگی و اقتصادی، استفاده از عنصر اجبار جهت اجرای برنامه، استقرار ایلات در مکان‌های نامطلوب، عدم به‌کارگیری عوامل اجراییِ مناسب پس از اسکان و به‌تبع آن زیان اقتصاد عشایری در منطقة ممسنی با موفقیت چندانی همراه نشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Implementation of the Nomadic Settlement Policy in the Mamassani Region, Relying on Documents

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Alam 1
  • Afrooz Moradi 2

1 Professor, Department of History, Shahhid Chamran University of Ahvaz

2 PhD Candidate in History of Islamic Iran, Shahid Chamran University of Ahvaz

چکیده [English]

The policy of resettlement of nomadic tribes was a structural and infrastructural plan that Reza Shah made in order to renovate the social life and to have a centralized government in the administration of the society. He prepared this plan with the help of the nationalist political elites and applied it by the army. Now the question is that due to the incompatibility between the policy of centralization and the traditional structure of the nomadic life, what kind of mechanisms the government used to apply the plan of the resettlement of nomadic tribes. This research proposes that the government used specific programs to execute the plan of the resettlement of the nomadic tribes. These programs included getting commitments from the heads of the nomadic tribes to exert their influence on the nomadic tribes and preparing dwellings and jobs for them to illustrate the way of their new life. This descriptive- analytic approach using historical documents, achieved these results: ignoring their tribes, the use of force is to implement the program, establishment of the tribes in undesirable places, the lack of implementation of proper enforcement agents after the accommodation, lack of supervision, and economic losses due to the loss of animals found limited success.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reza Shah
  • Resettlement of nomadic tribes
  • Fars
  • Mamassani
- آل داوود سیدعلی(1378). دو سفرنامه از جنوب ایران. تهران: امیرکبیر.
- اتابکی، تورج (1385). تجدد آمرانه. ترجمه مهدی حقیقت‌خواه. تهران: ققنوس.
- اعظام قدسی، حسن(1342). کتاب خاطرات من. تهران: چاپخانه حیدری.
- استفان رای، گرمون(1378). چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران. قم: مؤسسه نشر همسایه.
- امان‌اللهی بهاروند، سکندر (1367). کوچ‌نشینی در ایران. چ 2. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- امان­اللهی، سکندر (1383). «زوال کوچ‌نشینی در ایران: یکجانشینی ایلات و عشایر». فصلنامه مطالعات ملی. 17. سال پنجم. شماره 1: صص 155-187.
- ایوانف ، م.س(1385). عشایر جنوب. کیوان پهلوان و معصومه داد. تهران: انتشارات آرون.
- بیات، کاوه (1365). شورش عشایری فارس 1307-1309. تهران: نشر نقره.
- تقی‌زاده، حسن (1358). زندگی طوفانی. ایرج افشار. تهران: انتشارات علمی.
- حسینی‌خواه، جمشید (1378). بویراحمد و رستم گاهواره تاریخ. اصفهان: نشر فردا.
- طالب، مهدی (1371). مدیریت روستایی در ایران: تحقیقی از بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. تهران: دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ.
- فسایی، حاج میرزا حسن حسینی (1382). فارسنامه ناصری. منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
- کریمی، بهمن(1317). جغرافیای مفصل تاریخی غرب ایران. تهران: شرکت چاپخانه فرهنگ.
- کرونین، استفانی (پاییز 1385). «نوگرایی، تحول و دیکتاتوری در ایران، نظم نوین و مخالفانش». ترجمه فرشید نوروزی. قم: نامه تاریخ‌پژوهان. سال دوم، ش 7: صص 173-223.
- گرمرودی، میرزا فتاح خان (1347). سفرنامه میرزافتاح گرمرودی. به کوشش فتح‌الله فتاحی. تهران: بانک بازرگانی ایران.
- مکی، حسین (1362). تاریخ بیست‌ساله ایران. ج 6. تهران: نشر ناشر.
- بهنام، جمشید(1344). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی ایران. تهران: سازمان انتشارات و خدمات فرهنگی.
اسناد:
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی، شناسه-33620293، شناسه بازیابی 12/1/41189، تاریخ 1/9/1318.
- ------------------ شناسه 39165-293، شماره عمومی 9652، 26/6/1317.
- ------------------ شناسه 13623-293، 20/10/1314، سندش 12.
- ------------------ شناسه 39070-293، شماره عمومی 571/3126.
- ------------------ شناسه 73727-293، شماره عمومی 3045، 17/5/1318.
- ------------------ شناسه 39165-293، بازیابی ندارد، 26/6/1317.
- ------------------ شناسه 293-15137، نمره 225، سند شماره 4، 24/6/1318.
- ------------------ شناسه 293-29019، نمره عمومی 209، 2/3/1318.
- ------------------ شناسه 293-33003، نمره 226، 12/3/1318.
- ------------------ شناسه 293-68321، نمره 224، 11/3/1318.
- ------------------ شناسه 293-68259، شماره 3599، 29/6/1318.
- ------------------ شناسه 293-68085، شماره 193، 20/2/ 1318.
- ------------------ شناسه 293-68176، نمره 186، 13/2/1318.
- ------------------ شناسه -38767293، نمره 223، 10/3/ 1318.
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس، شناسه 1234-293-89، 21/12/1316.
- ------------------ شناسه 7253 -293-98.
- ------------------ شناسه 2439-293-98، 19/7/1314، نمره 278.
- ------------------ شناسه 15192-293-98، شماره مدرک 2597915، 19/1/1318.
- ­­­­------------------ اسناد کتابخانه و اسناد ملی فارس، سند شماره 1653، شماره عمومی217
مصاحبه:
مصاحبه‌شونده: خدابخش مرادی. تاریخ10/10/1397. سن مصاحبه‌شونده: 75 سال.
مصاحبه‌شونده: عزیزالله حسینی. تاریخ 12/10/1397. سن مصاحبه‌شونده: 83 سال