نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مدرسی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

نبردهای پیامبر(ص) موضوع تحقیقات بسیاری بوده است. این تحقیق به سهم خود تلاش می‌کند به بررسی غزوات و مقایسه آن با جهاد ابتداییِ مصطلحِ ابواب فقهی یعنی؛ جهاد برای توسعه و گسترش اسلام پرداخته، تصویری واقعی از دیپلماسی پیامبر(ص) در مقابل دشمنان و تعامل ایشان با غیرمسلمانان ارائه کند.
پاره‌ای از مورخان و به دنبال آن ها تعدادی از فقها، بسیاری از جنگ‌های پیامبر(ص) را به قصد توسعه اسلام معرفی کرده، به‌همین علت، اقدامات نظامی پیشدستانه را در دیپلماسی ایشان مجاز شمرده‌اند. اینان، جهاد اصلی را در اسلام جهاد ابتدایی می‌دانند و براین باورند که برای اجبار غیرمسلمانان به اسلام، می‌توان از ابزار جنگ بهره برد.
دراین پژوهش، تلاش شده ضمن بررسی تاریخی مستندات فقها در خصوص جهاد ابتدایی، عوامل و انگیزه‌های پیامبر(ص) از ورود به اقدامات نظامی و نقش جهاد در توسعة اسلام مورد تحلیل و واکاوی قرار گیرد. به نظر می‌رسد ادلة تاریخی مورد استناد فقها در حکم جهاد ابتدایی قابل خدشه و رویکرد پیامبر(ص) به مقولة جهاد، صرفاً رویکردی دفاعی بوده است و ایشان، شیوه‌هایی چون صلح‌طلبی، عدالت‌خواهی، تعاملات مسالمت‌آمیز با سایر ملل و تبلیغ و ترویج محتوای اسلام را شیوه‌های انتقال اسلام معرفی نموده است.               
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Historical Review of Primitive Jihad during the Prophet's Hour (pbuh)

نویسندگان [English]

  • Fahimeh Farahmandpour 1
  • Ali Asghar Shahsavan 2

1 Assistant Professor of Islamic College of Education and Thought, University of Tehran

2 PhD Candidate in Islamic History and Islamic, University of Tehran

چکیده [English]

The Prophet's (pbuh) battles have been the subject of many researches. This research, by its own part, seeks to study Ghazawat and compare it with the first Jihad of the Prophet Muhammad, the jihad for the development and extension of Islam, to present a realistic picture of the Prophet's diplomacy against his enemies and their engagement with non-Muslims.
Some of the Historians and their followers, some of the jurists, introduced many of the Prophet's wars for the purpose of developing Islam, and therefore allowed preemptive military actions in their diplomacy. They consider the main jihad in Islam as the primary jihad and believe that the means of war can be used to force non-Muslims into Islam.
In this research, it has been attempted to analyze the factors and motivators of the Prophet (pbuh) from entering military actions and the role of jihad in the development of Islam, along with a historical review of the documentation of the jurists on elemental jihad. It seems that the historical evidencees cited by the jurists in the form of primary jihad could be ruled out and the Prophet's approach to Jihad was merely a defensive approach, and he has introduced manners, such as peacefulness, justice, peaceful engagement with other nations, and promotion of the content of Islam  as the ways of passing Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazawat of the Prophet Muhammad (pbuh)
  • Primary Jihad
  • Defensive Jihad
  • Propaganda of Islam
- آرمسترانگ، کارن(1383). زندگی‌نامه محمد. ترجمه کیانوش حشمتی. تهران: حکمت.
- ابراهیم حسن، حسن(1964). تاریخ‌الاسلام السیاسی والدینی والثقافی والاجتماعی. قاهره: مکتبه النهضه.
- ابن‌اثیر، ابوالحسن علی بن‌ابی‌الکرم(1407ه ق/1987م). الکامل فی التاریخ. تحقیق ابی‌الفداء عبدالله القاضی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن‌براج طرابلسی، عبدالعزیز(1406). المهذب. قم: دفترانتشارات اسلامی.
- ابن‌حبیب، محمد(بی‌تا). المحبر. بیروت: دارآلافاق الجدیده.
- ابن‌حجر، احمد بن ‌علی(1415). الاصابه فی تمییز الصحابه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن‌حزم، علی بن احمد(بی‌تا). جوامع السیره و خمس رسائل اخری. تحقیق احسان عباس. مصر: دارالمعارف.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد(1408ه/1988م). دیوان المبتداء و الخبر. تحقیق خلیل شحاده. بیروت: الطبعه الثانی.
- ابن‌سعد، محمد،(1410ه /1990م). الطبقات الکبری. تحقیق محمدعبدالقادرعطا. تهران: دارالکتب.
- ابن عبدالبر، محمد(1412ه/1992م). الاستیعاب. تحقیق علی بن‌محمدالبحاوی. بیروت: دارالجلیل.
- ابن عماد، شهاب‌الدین، عبدالحی بن احمدالعکری(1406ه/1986م). شذرات الذهب. دمشق، دار ابن‌کثیر. الطبعه الاولی.
- ابن‌اعثم، احمد(1411). الفتوح. بیروت: دار الاضواء.
- ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم(1410). الامامه والسیاسه. بیروت: دارالاضواء.
- ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد(1968). المغنی. قاهره: مکتبه القاهره.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بنعمر(1407ه). البدایه والنهایه، بیروت: دارالفکر.
- ابن‌هشام، عبدالملک(بی‌تا). السیرة النبویة. تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
- ابن‌همام، محمدبن عبدالواحد(بی‌تا). فتح القدیر. بی‌جا. دار الفکر.
- انصاری، مرتضی(1415ه). المکاسب المحرمه والبیع والخیارات. قم: کنگره جهانی شیخ اعظم.
- آرنولد، توماس(بی‌تا). چگونگی گسترش اسلام. ترجمه حبیب‌الله آشوری. [بی‌جا]. انتشارات سلمان.
- آقاباقری، محمدجواد(1393). دفاع پیشدستانه(با بررسی فقهی وحقوقی). تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- بخاری، ابوعبدالله محمدبن اسماعیل(1401ه/1981م). صحیح البخاری. قاهره: دارالفکر.
- بلاذری، احمدبن یحیی(1988ه). فتوح‌البلدان، بیروت: مکتبه الهلال.
- بیهقی، ابوبکر احمدبن حسین(1405ق). دلایل النبوه و معرفه احوال صاحب‌الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- جوادی آملی، عبدالله(1389ش). تسنیم. قم: نشراسراء.
- حلبی،نجم‌الدین، الکافی فی الفقه(1403ه). تحقیق رضا استادی. [بی‌جا]. کتابخانه امام امیرالمؤمنین(ع).
- حلی(علامه). یوسف ابن مطهر(1381ش). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامی.
- ------------- تذکره الفقهاء(1414ه). قم: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث. الطبعه الاولی.
- خمینی، روح‌الله(1412ه). تحریرالوسیله. قم: دارالعلم،
- خویی، ابوالقاسم(1410ه). منهاج الصالحین. قم: انتشارات مدینه‌العلم.
- دیاربکری، حسین(بی‌تا). تاریخ الخمس فی احوال انفس النفیس، بیروت: دارصادر.
- دینوری، احمدبن داود(1368ش). اخبارالطوال. تحقیق عبدالمنعم عامر. قم: منشورات الرضی.
- ذهبی،احمدبن عثمان(1409ه/1989م). تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام. تحقیق عمرعبدالسلام تدمری. بیروت: دارالکتب العربی.
- زرگری‌نژاد، غلامحسین(1387ش). تاریخ صدراسلام. تهران: سمت.
- سیدالناس، ابوالفتح محمد(1414ق). عیون‌الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر. تحقیق ابراهیم محمدرمضان. بیروت: دارالقلم.
- شافعی، محمدبن ادریس(1393ه/1973م). الام. بیروت: دارالمعرفه.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم(1364ش). الملل والنحل. قم: انتشارات الرضی.
- صالحی شامی، محمدبن یوسف(1414). سبل‌الهدی و الرشاد فی سیره خیرالعباد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- صالحی، نعمت‌الله(1382ش). جهاد در اسلام، تهران، نشر نی.
- طباطبایی، محمدحسین(1417ه). المیزان فی تفسیرالقران. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
- طبرسی، فضل بن حسن (1377ش). جوامع‌الجامع. تهران: دانشگاه تهران.
- طبری، محمدبن جریر(1966). تاریخ الامم والملوک. تحقیق ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دارالتراث، الطبعه الاولی.
- ------------،(1412ه). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه. الطبعه الاولی.
- طوسی، محمدبن حسن(1387ش). المبسوط فی فقه الامامیه، تهران: المکتب المرتضویه لاحیاء الاثارالجعفریه.
- عاملی،زین‌الدین بن علی(شهید ثانی) (1410ه). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتابفروشی داوری.
- --------------- ،(1413ه). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع‌الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- عاملی، محمدبن مکی(شهید اول) (1410ه). اللمعة الدمشقیه فی فقه الامامیه. بیروت: دارالتراث و دارالاسلامیه.
- فرج، محمد(1377ق /1958م). العبقریه العسکریه فی غزوات الرسول. بی‌جا. دارالفکرالعربی.
- قاضی ابرقوه، اسحاق بن ‌محمد(1377ش). سیرت رسول‌الله. تحقیق اصغرمهدوی. تهران: خوارزمی.
- قرضاوی، یوسف (2009م). فقه الجهاد. القاهره: مکتبه الوهبه.
- قدوری، احمد بن محمد(1997). المختصر. بی‌جا. دارالکتب العلمیه.
- کرکی(محقق)، علی بن‌حسین(1414ه). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت.
- کلاعی اندلسی، سلیمان بنموسی(1389ه/1970م). الاکتفاء فی مغازی رسول‌الله والثلاثه الخلفاء. تحقیق مصطفی عبدالواحد. بیروت: مکتبه الهلال.
- گیب، همیلتون (1367ش). اسلام بررسی تاریخی. ترجمه منوچهر احمدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- للحیدان، صالح(1408ه). الجهاد فی‌الاسلام بین الدفاع و الطلب. ریاض: بی‌نا.
- لیثی عصفری، ابوعمروخلیفه بن خیاط(1415ه). تاریخ خلیفه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- مجرد، محسن(1390ش). راهبرد جنگ پیشدستانه از نظریه تا واقعیت. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- مروارید، علی‌اصغر(1422ه). سلسلة المصادر الفقهیه. بیروت: دار التراث.
- مطهری، مرتضی(1385ش). مجموعه آثار. قم: انتشارات صدرا، چاپ چهارم.
- مقدسی، مطهربن طاهر(بی‌تا). البدء والتاریخ. [بی‌جا]. مکتبه الثقافه الدینیه.
- مقریزی، احمدبن علی(1420ه/1999م). امتاع الاسماع بماللنبی من الاحوال و الحفده والمتاع. تحقیق محمدعبدالحمیدالنسیمی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- منتظری، حسینعلی(1429ه). حکومت دینی و حقوق انسان. قم: انتشارات ارغون دانش. چاپ اول.
- نجفی، محمدحسن(1981). جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام. بیروت: دارالاحیاءالتراث العربی.
- واقدی، محمدبن عمر(1409). المغازی. بیروت: مؤسسه الاعلمی.
- ورعی، جواد(1389ش). مبانی فقهی جهاد. قم: بوستان کتاب.
- وحیدخراسانی، حسین(1428ق). منهاج‌الصالحین. قم: مدرسه امام باقر(ع).
- یعقوبی، احمدبن ابی‌یعقوب(بی‌تا). تاریخ یعقوبی. بیروت: دارصادر.