نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم اجتماعی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استاد گروه علوم اجتماعی دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

3 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه

4 دانشیار گروه تاریخ دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

5 دانشجوی دکتری علوم اجتماعی دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

چکیده

سازوکارهای سلطه، محصول و مولّدِ دانش و روایت‌های تاریخی‌اند. فرودستان به عنوان ابژه‌های کنترل و اعمالِ قدرت، اگرچه بازنمایی می‌‌شوند اما خود صدا و تاریخی ندارند. تاریخِ فرودستان را نمی‌‌توان از طریق اسناد و آرشیوهای دولتی بازسازی کرد، چراکه این اسناد خود به شیوه‌ای گزینش شده‌اند که روایتی را فراهم کنند. بازنمایی‌های صورت‌گرفته امکان تفکر به شقوق و روایت‌های دیگر را مسدود می‌‌کنند. از این رو برای بازسازی روایتی ورای بازنمایی‌ها باید به جستجوی ردپاها و آثار پراکنده از فرودستان گشت. در دورة پهلوی اول، عشایر ایران با سیاست‌های سرکوب و اسکان روبه‌رو شدند. اما این رنج و آزار تحمیل‌شده بر بیش از یک چهارم جمعیت ایران در تاریخ‌های ملی‌‌گرا بازتاب نیافته و تحت عنوان برقراری امنیت خلاصه و مسکوت گذاشته می‌‌شود. نخبگان ملی‌گرایِ شهری و ایدئولوژی دولتی با بازنمایی عشایر به‌ عنوان یاغی، سرکوب خشن آنان را مشروعیت بخشیده‌اند. این پژوهش اشعار یکی از زندانیان این دوره، آغاعنایت جوانرویی، را همچون پاره‌ای پراکنده از تاریخ فرودستان بررسی می‌کند. پژوهش با تحلیل بازنمایی‌های صورت‌گرفته از عشایر ایران و روایت مسلطِ برآمده از آن، با رویکردی تفسیری به بازسازی روایتی ورای بازنمایی‌ها دست می‌‌زند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Representing Tribes as Insurgent in the Pahlavi I era

نویسندگان [English]

  • Fardin Ghoreishi 1
  • Mohammad Abbaszadeh 2
  • Mohammad Bagher Alizadeh Aghdam 3
  • Nasser Sedghi 4
  • Seyed Hamed Kohnepooshi 5

1 Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, Tehran University.

2 Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz.

3 Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz.

4 Associate Professor, Department of History, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz.

5 PhD Candidate in Sociology, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz.

چکیده [English]

Domination mechanisms are product and producer of knowledge and historical narrations. Subalterns as objects of control and power exertion are represented but have not their own voice or own history. Subaltern history cannot be reconstructed through state archives and government documents, because these documents are selected to provide the mainstream narration. Existing representations hinder other possible ways of thought and alternative narrations. Thus, for a construction of subaltern narration, beyond existing representations, fragments and traces should be investigated. In Pahlavi I era, Iranian tribes faced suppression and compulsory settlement, but this violent suppression of further than a quarter of Iran population is not shown in nationalist histories and are summarized under security issues and they have silenced the issue. Urban nationalist elites and state ideology through representing Iran Tribes as source of insurgency, have legitimized their violent suppression. This study has selected the poems of a prisoner in Pahlavi I era, Agha 'Enayat Jvanroyi, as a fragment of these subalterns' history and using Hermeneutic method tries to criticize existing representations and reconstruct an alternative narration through this trace and fragment of subaltern voice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tribal Policy
  • Pahlavi I
  • Narration
  • Subaltern
  • Security
  • Nomad settlement
ـ آبراهامیان، یرواند (١٣٧٧). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی. چاپ هفدهم. 1389.
ـ اتحادیه، منصوره(١٣٦١). مرامنامه‌‌ها و نظامنامههای احزاب سیاسی ایران در دورة دوم مجلس شورای ملی. تهران: نشر تاریخ ایران.
ـ احمدی، بابک(١٣٨٦). رسالة تاریخ: جستاری در هرمنوتیک تاریخ. تهران: نشر مرکز.
ـ امیراحمدی، احمد (١٣٧٣). خاطرات نخستین سپهبد ایران. تهران: مؤسسة پژوهش و مطالعات فرهنگی.
ـ امیرطهماسبی، عبدالله خان(١٣٨٥). یادداشتهایی از آشوبهای عشایری و سیاسی آذربایجان. تهران: پردیس دانش نشر و پژوهش شیرازه.
ـ بهار، محمدتقی(١٣٨٧). دیوان ملک‌الشعراء بهار. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
ـ بیات، کاوه (١٣٨٢). «رضاشاه و عشایر». در رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین. توسط استفانی کرونین. ترجمه مرتضی ثاقب‌فر. تهران: جامی. صص ٣١٧-٣٢٦.
ـ ــــــــــــ (١٣٧٦). عملیات لرستان، اسناد سرتیپ محمد شاه‌بختی. تهران: شیرازه.
ـ پالمر، ریچارد ا. (١٣٨٢). علم هرمنوتیک: نظریة تاویل در فلسفههای شلایرماخر، دیلتای، هایدگر، گادامر. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس. چاپ دوم.
ـ تاپر، ریچارد. (١٣٨٢). «نمونة ایل شاهسون». در رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین. توسط استفانی کرونین. ترجمه مرتضی ثاقب‌فر. تهران: جامی. صص ٣٢٧-٣٥٩.
ـ خامه‌ای، انور (١٣٧٢). خاطرات سیاسی. تهران: گفتار.
ـ روحی، مراد (١٣٩٢). «پرابلماتیزه‌کردن گسستِ تاریخی کردستان ایران (تأملی بر شکاف پیشامدرن/ مدرن)». مجلۀ جامعه‌شناسی ایران ١٤ (٤): ٦٥-٩٨.
ـ سازمان اسناد ملی. 1311-1320. «پرونده کیفری محمدعلی بیگ از طایفه بهرامبیگی مریوان». شماره 294/28.
ـ ـــــــــــــــ 1311-1317. «پرونده کیفری یکی از اکراد بنام محمدطاهربیگ متهم به شرارت». شماره سند ٢٩٤/٤٧.
ـ ــــــــــــــ ١٣١١-١٣١٨. «پرونده کیفری یکی از اکراد مریوان به نام امین» شماره ٢٩٤/٣٢.
ـ سعید، ادوارد. (1386). شرق‌شناسی. با ترجمه لطفعلی خنجی. تهران: امیرکبیر.
ـ سلطانی، محمدطاهر(١٣٨٤). خاطرات سلطانی: از قصرشیرین تا قصر قجر. تهران: سها.
ـ عزیززاده، میرنبی(١٣٨٥). «رضاخان پهلوی و سیاست خلع سلاح و اسکان عشایر شاهسون». تاریخ معاصر ایران ١٠ (٣٧): ١٤٧-١٧٢.
ـ علوی، بزرگ (١٣٥٧). پنجاه و سه نفر. تهران: انتشارات جاویدان.
ـ فوران، جان (١٣٧٧). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمة احمد تدین. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
ـ کاتم، ریچارد(١٣٩٦). ناسیونالیسم در ایران. با ترجمه احمد تدین. تهران: کویر. چاپ پنجم.
ـ کاتوزیان، محمدعلی همایون. (١٣٨٥). «جامعه و دولت در دورۀ رضا شاه». در تجدد آمرانه، جامعه و دولت در عصر رضا شاه، توسط تورج اتابکی، با ترجمة مهدی حقیقت‌خواه،  تهران: ققنوس. صص ٢٣-٦٤.
ـ ــــــــــــــــــ (١٣٨٠). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی. با ترجمه حسن افشار. تهران: مرکز.
ـ کاتوزیان، محمدعلی(همایون). (١٣٧٣). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. با ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
ـ کرونین، استفانی(١٣٨٥). «ارتش، جامعه مدنی و دولت در ایران: ١٣٠٠-١٣٠٥». در تجدد آمرانه، جامعه و دولت در عصر رضا شاه، توسط تورج اتابکی و اریک یان زورشر، ترجمه مهدی حقیقت خواه،  تهران: ققنوس. صص ١٣٧-١٨١.
ـ نصیری، محمدرضا، علی بیگدلی، علیرضا علی صوفی، و رضا معینی رودبالی (١٣٩٣). «پژوهشی دربارة تخته قاپوی ایلات و عشایر فارس در عصر پهلوی اول و پیامدهای مالیاتی آن با اتکا به اسناد تاریخی».  گنجینه اسناد (٩٤): ٦-٢٧.
ـ هاشمی، باقر (١٣٧٨). دیوانی ئاغاعینایه‌ت. تهران: اباصالح.
ـ هرودوت (١٣٨٩). تاریخ هرودوت. ترجمه مرتضی ثاقب‌فر. تهران: اساطیر.
ـ واعظ، نفیسه (١٣٨٨). «اهداف و روند سیاست فرهنگی دولت پهلوی اول برای ایلات و عشایر». تاریخ ایران و اسلام ١٩ (دوره جدید شماره ١، پیاپی ٧٥): ١٣٥-١٦٣.
ـ ــــــــــــ (١٣٨٨). «نهادها و شیوههای خط مشی‌گذاری عشایری در دولت پهلوی اول». پژوهش‌های تاریخی(دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان) (دوره جدید، شماره ٤): ١٠٩-١٣٠.
ـ یانگ، رابرت (١٣٩٠). اسطوره سفید: غرب و نوشتن تاریخ. با ترجمه جلیل کریمی و کمال خالق‌پناه. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.