نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• علی شهوند ¹
• حبیب اله سعیدی نیا ²

¹ دانشجوی دوره دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر

² دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر

چکیده

برنامه­ ریزی به‌منظور توسعه در ابتدای قرن بیستم و به دنبال تحولات بین­ المللیِ میان دو جنگ جهانی و پس‌ازآن از سوی غالب کشورهای توسعه‌نیافته پیگیری شد. در ایران پیدایش اندیشه برنامه ­ریزی و تجربه تلاش در عملی‌ساختن آن در مقطعی کوتاه، پیش از گرایش گسترده در سطح بین ­المللی، طی حکومت رضاشاه به منصة ظهور رسید. به دنبال تحولات بین­ المللی و داخلیِ پس از جنگ جهانی دوم بازآفرینی اندیشه برنامه ­ریزی در میان جامعه و دستگاه حاکمه ایران شکل گرفت و گرایش به آن پیگیری شد. تلاش در تدوین نخستین برنامه و استقرار نظام برنامه­ ریزی در این زمان چهار سال به طول انجامید. طی این دوره استفاده از دانش تخصصی شرکت­ های مشاوره­ای آمریکا به توصیه بانک بین ­المللی ترمیم و توسعه موجب شده تا استقرار نظام برنامه­ ریزی در ایران در راستای منافع نظام سرمایه­داری ارزیابی گردد. پژوهش حاضر مسئله­ ی چگونگی پیدایش نظام برنامه­ ریزی در ایران را با سؤال استقرار نظام برنامه ­ریزی در ایران حاصل اندیشه و نیاز داخلی بوده یا برنامه ه­ای تحمیلی در راستای منافع نظام سرمایه­داری مورد بررسی قرار داده و این فرضیه که: هرچند اندیشه برنامه­ ریزی در ایران سابقه ­ای طولانی دارد، اما هدایت و استقرار آن پس جنگ جهانی دوم متأثر از شرایط بین‌الملل از سوی ایالات‌متحده، در راستای اهداف و مطامع نظام سرمایه ­داری صورت گرفت، را تحلیل و ارزیابی می­کند. این پژوهش به روش تاریخی و با تکیه ‌بر اسناد و منابع نو، منشأ و سرچشمه ایرانی نظام برنامه ­ریزی را اثبات می‌نماید.
 

کلیدواژه‌ها

• نظام برنامه­ ریزی
• پهلوی دوم
• برنامه ­عمرانی
• سرمایه ­داری
• برنامه هفت‌ساله

موضوعات

• تاریخ تحولات ایران بعد از اسلام

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Historical Background of the Emergence of Development Planning and the Formation of the Planning Organization in Iran (the Reign of Pahlavi 1925-1948)

نویسندگان [English]

• Ali Shahvand ¹
• Habibalah Saeedinia ²

¹ PhD Candidate in History of Islamic Iran, Persian Gulf University, Bushehr

² Associate Professor, Department of History, Persian Gulf University, Bushehr

چکیده [English]

Planning was initially taken into consideration with a view to development at the beginning of the 20^th century and in the wake of international changes intervening the both world wars, a move that was later taken up by underdeveloped countries. In Iran, the idea of planning and the temporary attempts to implement it came to the fore before they found international acceptance, during the reign of Reza Shah. Following the international and domestic changes caused by the Second World War, the idea of planning in Iran experienced a revival of interest within both the government and the national community. Attempts to develop the first plan and establish the Planning Organization took place in a space of four years. During this period, the employment of specialized knowledge, provided by American consulting firms and on the recommendation of European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), led the Iranian Planning Organization to be considered as acting in the service of capitalist interests. In fact, although the idea of planning in Iran has a long history, its establishment and development after the Second World War took place under international conditions and the direction of the United States. In this light, the present study seeks to look into the emergence of the Planning Organization in Iran by addressing an important question: Is the establishment of Planning Organization in Iran the product of domestic thought and needs or an imposed program in line with capitalist interests. Using the historical method and relying on recent sources and documents, the present study acknowledges the origins of the Iranian planning system.

کلیدواژه‌ها [English]

• Planning Organization
• Pahlavi II
• Developing Plans
• Capitalism
• A seven-year Plan