نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه الزهرا

چکیده

 جرم پدیدة اجتماعی است که از دیرباز به تناسب هر عصری و هر نسلی، وجود داشته و بنابراین عمری به قدمت عمر جامعة  بشر دارد.در یک تعریف کلی جرم یا به‌عبارتی بزهرا عملی ناپسند و برخلاف مقررات تعیین‌شده در یک جامعه دانسته‌اند که در اشکال مختلف در تمامی مقاطع تاریخی وجود داشته و مختصِ جامعه یا فرهنگ خاصی نبوده است. با توجه به اهمیت عصر ناصری به عنوان مقطعی حساس در تاریخ ایران، بررسی جرم به‌عنوان یکی از پدیده­های مهم این دوران می­تواند پرده از ابهامات بسیاری در زمینه­های ارتکاب جرم اجتماعی بردارد. از این رو در این پژوهش تلاش شده با تکیه بر مستندات تاریخی و همچنین منابع کتابخانه­ای موجود و با بررسی آماری جرایم این دوره، ضمن توصیف اوضاع اجتماعیِ عصر ناصری، جرایم اجتماعی این عهد سنخ‌شناسی و با رویکردی تحلیلی نقش عوامل مختلف در این معضل اجتماعی،‌ به‌ویژه نقش دوگانه­­ی حکومت در آن مشخص گردد. براساس یافته­های موجود از میان گونه­های مختلف جرائم اجتماعی، قتل با 7/58 درصد بالاترین میزان و استعمال تریاک‌ با 2/0 درصد کمترین میزان را به خود اختصاص داده است. گرچه حکومت ناصری اصلی­ترین عامل اجرایی در برخورد با مجرمان بود، بااین‌حال خود به نحوی بستر جرم را مهیا می­کرد و در بسیاری از موارد بر میزان آن­ها نیز می­افزود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing Social Crimes at Naseri Era (1264-1313 A.H)

نویسندگان [English]

  • Simin Fasihi 1
  • Maryam Mansuri 2

1 Assistance Professor, History Department, Alzahra University

2 MA in Islamic History of Iran, Alzahra University

چکیده [English]

Crime is a social phenomenon for a long existed in proportion to any time and generation, so it pre-existed as human community. In general definition, crime or delinquency has been known an indecorous action against the determined forms of all the historical sections not specified to the particular society or culture. Since the importance of Naseri Era as a notable time in the history of Iran, analyzing crime as one of the phenomenon of this time would divulge numerous ambiguities in the connection to committing social crime. For this reason the present research attempts based on the historical documents and existing library sources with the statistical analysis of the crime of this time as well as portraying social conditions of Naseri Era and typology of social crimes with the analytical approach, determines the role of different factors in this social i9ssue especially the binary effect of the government. Based on the existing findings among different types of social crimes, specified to murder with the highest percentage of 58.7 and taking opium with the lowest percentage of 0.2. Although the Naseri government as a major enforcement force encountering the criminals, in many cases paved the way for the crime and intensified them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social Crimes
  • Delinquency
  • Naseri era
  • typology
ـ آبراهامیان، یرواند (1386). ایران بین دو انقلاب. ترجمه کاظم فیروزمند و حسن شمس­آوری و دیگران. تهران: مرکز. چاپ یازدهم.
ـ اتحادیه، منصوره (1377). «جنایت و مکافات؛ مسئله امنیت در تهران عصر ناصری و وظایف پلیس». اینجا تهران است. زیر نظر منصوره اتحادیه. تهران: نشر تاریخ ایران. چاپ اول.
ـ ادیب‌الممالک، عبدالعلی (1349). دافع الغرور. به کوشش ایرج افشار. تهران: خوارزمی.
ـ اعتمادالسلطنه (1350). روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه. با مقدمه ایرج افشار. تهران: امیرکبیر. چاپ دوم.
ـ ـــــــــــ (1357). صدرالتواریخ. به ­کوشش محمد مشیری. تهران: روزبهان. چاپ دوم.
ـ ـــــــــــ (بی­تا). وقایع روزانه دربار ناصرالدین شاه از یادداشت‌های مرحوم اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات. چاپخانه علمی.
ـ امین لشکر، قهرمان (1374). روزنامه سفر خراسان به همراهی ناصرالدین شاه(1300). به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران: اساطیر. چاپ اول.
ـ امین­الدوله، علی (1370). خاطرات سیاسی امین­الدوله. به کوشش حافظ فرمانفرمائیان. تهران: امیرکبیر. چاپ سوم.
ـ بروگش، هنریش (1368). سفری به دربار صاحبقران. ترجمه کردبچه. تهران: اطلاعات. چاپ دوم.
ـ بیانی، خانبابا (1375). پنجاه سال تاریخ ایران دوره ناصری، ج 1. ویرایش سعید قانعی. تهران: علم. چاپ اول.
ـ دورکیم، امیل (1373). قواعد روش جامعه‌شناسی. ترجمه علی‌محمد کاردان. تهران: انتـشارات دانشگاه تهران. چاپ پنجم.
ـ ربیعی، ناصر و احمد راهرو خواجه (1390). تاریخ زندان در عصر قاجار و پهلوی. تهران: ققنوس. چاپ اول.
ـ روزنامة ایران (1374). 1288-1297. شماره­های 416-1. تهران: کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
ـ روزنامة وقایع­اتفاقیه (1373). 1277-1268. شماره­های 471-1. تهران: کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
ـ ریچاردز، فردریک چارلز (1379). سفرنامه فرد ریچاردز. ترجمه مهین دخت بزرگمهر. تهران: علمی فرهنگی.
ـ ژن، دیولافوا (1378). سفرنامه مادام دیولافوا. ترجمه همایون فره­وشی. تهران: قصه‌پرداز. چاپ اول.
ـ سالک، داود (1390). زندگانی ناصرالدین شاه قاجار. (بی­جا): معیار علم. چاپ دوم.
ـ سعیدی ­سیرجانی (1383). وقایع اتفاقیه؛ مجموعه گزارش­های خفیه‌نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران. تهران: آسیم. چاپ چهارم.
ـ سند شمارة 1/6696-296 صفحة 167. تهران: مرکز اسناد سازمانی ملی ایران.
ـ سند شمارة 18912- 296 بدون شمارة صفحه. تهران: مرکز اسناد سازمان ملی.
ـ سند شمارة 2152-295 صفحة 75. تهران: مرکز اسناد سازمان ملی.
ـ سنندجی، شکرالله (1375). تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان. مقابله و تصحیح حشمت‌الله طبیبی. تهران: امیرکبیر. چاپ دوم.
ـ سیاح، محمدعلی (1364). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت. مصحح سیف‌الله گلکار. تهران: امیرکبیر.
ـ سیفی ­فمی ­تفرشی، مرتضی (1362). نظم و نظمیه در دوره قاجار. تهران: یساولی. چاپ اول.
ـ شمیم، علی­اصغر (1388). ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: زریاب. چاپ پنجم.
ـ شهری، جعفر (1369). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم. ج 1. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا. چاپ دوم.
ـ شیبانی، بصیرالملک (1374). روزنامه خاطرات بصیرالملک شیبانی. به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران: دنیای کتاب. چاپ اول.
ـ شیخ­ رضائی، انسیه و شهلا آذری (1377). گزارش­های نظمّیه از محلات تهران. ج 2. تهران: سازمان اسناد ملی ایران. چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــــــ (1377). گزارش­های نظمّیه از محلات تهران. ج 1. تهران: سازمان اسناد ملی ایران. چاپ اول.
ـ شیل، ماری لئونردا (1362). خاطرات لیدی شیل. ترجمه حسین ابوترابیان. تهران: انتشارات نو.
ـ طالبوف، عبدالرحیم (2536). کتاب احمد. تهران: شبگیر. چاپ دوم.
ـ طاهراحمدی، محمود (1370). تلگرافات عصر سپهسالار(خط تبریز 96-1295). تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران. چاپ اول.
ـ ظل­السلطان، مسعودمیرزا (1368). خاطرات ظل­السلطان. ج 2. به کوشش حسین خدیوجم. تهران: اساطیر.
ـ عالی‌پور، حسن (۱۳۸۹). «ماهیت جرم»، ‌پژوهش حقوق و سیاست/ سال دوازدهم. بهار. شماره 28.
ـ عین­السلطنه، قهرمان­میرزا (1374). روزنامه خاطرات عین­السلطنه. ج 1. به کوشش مسعود سالور، ایرج افشار. تهران: اساطیر. چاپ اول.
ـ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام (۱۳۸۲). ج 3. زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی. قم: موسسه دایره‌المعارف.
ـ فلور، ویلم (1365). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران. ج 1. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: توس. چاپ اول.
ـ فوران، جان (1389). مقاومت شکننده. ترجمه احمد تدین. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا. چاپ دهم.
ـ قائم­مقامی، نجمه‌السادات (1392). بررسی باورهای خرافی در جامعه ایران عصر ناصری. دانشکده ادبیات. زبان‌ها و تاریخ دانشگاه الزهرا. به راهنمایی دکتر سیمین فصیحی و مشاوره داریوش رحمانیان.
ـ کرزن، جرج­ ناتانیل (1373). ایران و قضیة ایران، ج 1، 2. ترجمه غلامعلی وحیدمازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ چهارم.
ـ کوزنتسوا، ن، آ و کولاگینا، ل، م و دیگران (1386). پژوهش­هایی در تاریخ نوین ایران، ترجمه سیروس ایزدی و میترا ایزدی. تهران: ورجاوند. چاپ دوم.
- گلدوزیان ایرج ( ۱۳۸۵). بایسته‌های حقوق جزای عمومی(1-2-3). تهران: میزان.
ـ گوبینو، کنت­ دو (1370). یادداشت­های سیاسی کنت دوگوبینو، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: جویا. چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــــ (1383). سه سال در آسیا. ترجمه عبدالرضا هوشنگ‌مهدوی. تهران: قطره.
ـ مبصرالسلطنه، میرزاحسین خان (1384). مراسلات طهران. بازنوشتة منصوره اتحادیه، تهران: کتاب سیامک. چاپ اول.
ـ مک­گرگر، سی،ام (1369). شرح سفری به ایالت خراسان، ج 1. ترجمه مجید مهدی­زاده. مشهد: انتشارات آستان قدس.
ـ مونس­الدوله (1380). خاطرات مونس­الدوله ندیمه حرمسرای ناصرالدین­شاه، به کوشش سیروس سعدوندیان. تهران: زرین. چاپ اول.
ـ ناصرالدین­شاه قاجار (1381). سفرهای ناصرالدین شاه به قم، به کوشش فاطمه قاضیها. تهران: سازمان اسناد ملی. چاپ اول.
ـ نائینی، علی­اصغرخان (1366). سفرنامه صفاءالسلطنه نائینی. به کوشش محمد گلبن. تهران: اطلاعات.
ـ نجم‌الملک، عبدالغفار (1385). سفرنامه خوزستان، ج 1، به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. چاپ اول.
ــــــــــ (1386). سفرنامه دوم نجم‌الدوله به خوزستان، جلد2. تصحیح احمد کتابی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ اول.
ـ نظام­‌السلطنه مافی، حسین­قلی­خان (1362). خاطرات و اسناد نظام‌السلطنه مافی. به کوشش معصومه مافی و منصوره اتحادیه و دیگران. تهران: نشر تاریخ ایران. باب اول. چاپ دوم.
ـ وهومن، هارون (1388). سفرنامه­های خطی فارسی. ج 1. تهران: اختران. چاپ اول.
ـ ویشارد، جان (1363). بیست سال در ایران. ترجمه علی پیرنیا. تهران: نوین. چاپ اول.
ـ ویلز، چارلزجیمز (1368). سفرنامه دکتر ویلز (ایران در یک قرن پیش). ترجمه غلامحسین قراگوزلو. تهران: اقبال.
ـ ییت، چارلز ادوارد (1365). خراسان و سیستان. ترجمه قدرت­الله روشنی زعفرانلو و مهرداد رهبری. انتشارات یزدان. چاپ اول.