نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ ایران اسلامی دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

روابط و مناسبات مرزی ایران و افغانستان در سال­های 1324-1344ه.ق دارای فراز و نشیب­های بسیاری بود. این افت‌وخیزها دلایل متعددی داشت که ریشة بسیاری از مشکلات کنونی دو کشور نیز محسوب می‌شود. عامل اصلی این مسائل، جدایی افغانستان از ایران بود. تحرک­های جمعیتی مهم­ترین معلول این فضا، خود محملِ گره­هایِ کور دیگری شد که می­توان به مهاجرت بخش­هایی از جمعیت شهرنشین غرب افغانستان و قبایلی از هزاره­ به­واسطه موج تکفیر علیه آن‌ها اشاره کرد. عبور غیرقانونی افراد و ایلات مرزیِ افغانستان، که گاهی به سرقت و ناامنی در مناطق مرزی ایران منجر می­شد و نیز جریان قاچاق اسلحه، روی دیگرِ سکة تحرکات جمعیتی بود. همچنان‌که انتقال بخشی از مشکلات داخلی افغانستان مانند جریان فتاوای جهاد علیه انگلیس و بیماری­های واگیردار در همین بستر رخ نمود. در کنار عامل اصلی یعنی جدایی افغانستان، مدیریت سیاست ­خارجی افغانستان که به موجب عهدنامة گندمک در اختیار انگلستان بود نیز در آشفتگی مناسبات مؤثر بود. مدیریت غیربومی سیاست­ خارجی در افغانستان، حل معضلات را در بسیاری مواقع ناممکن می­کرد. شرایط آشفتة ایران و خراسان در سال­های1324-1344ه.ق نیز به عنوان عامل مکمل، این مسائل و تنش­ها را پیچیده­تر ساخت. پس از مشروطه، انسجام امور از میان رفته بود و حکام خراسان با شورش­های شهری و قبیله­ای فراوانی روبه‌رو بودند. در پی این تحرکات، توجه و ارادة لازم برای تأمین امنیت مرزها و حل مسائل پیش‌آمده شکل نمی­گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Communication and Causes of Problems between Iran and Afghanistan (1324-1344 A. H)

نویسندگان [English]

  • Kobra Nodehi 1
  • Aliakbar kajbaf 2

1 PhD candidate in History, Department of History, Isfahan University

2 Professor, Department of History, Isfahan University

چکیده [English]

Border relations between Iran and Afghanistan in 1324-1344 AH have had many ups and downs. There are several reasons for these fluctuations which are the roots of many of the current problems of Iran's relations with Afghanistan. The main cause of these issues was separation of Afghanistan from Iran. Population mobility was the most important effect of this situation and made other blind nodes, including immigration of urban population and tribal Hazarehs of the Western Afghanistan by excommunication wave of persecution against them. Illegally border crossing of Afghan tribes and people which led to the theft and insecurity in the border areas of Iran, and The flow of arms trafficking, was the other side of population movements. Internal problems of Afghanistan such as fatwas of jihad against Britain and infectious diseases took place during this period. Besides the main cause of the separation of Afghanistan, the Afghan administration's foreign policy, handed to the Britain under the Treaty Gandomak, added to the turmoil in relations. Exotic foreign policy management in Afghanistan made it impossible to solve the problem in many cases. Iran and Khorasan turbulent conditions in the 1324-1344 caused more complex issues and tensions. After the Constitution cohesion in affairs was lost and the Governors of Khorasan faced numerous urban and tribal riots. In the wake of provocations there was no concern and will to secure borders and solve the occurred problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Afghanistan
  • Border
  • border tensions
  • arms trafficking
  • immigration
ـ ادمک، لودویک(1349). تاریخ روابط سیاسی افغانستان، ترجمه علی­محمد زهما. بی­جا. مؤسسه ­نشراتی افغان.
ـ افشارسیستانی، ایرج(1366). مقدمه­ای بر شناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران. تهران: هما.
ـ ــــــــــ (1370). عشایر و طوایف سیستان و بلوچستان. تهران: نسل­دانش.
ـ افشار یزدی، محمود(1360). افغان­نامه. ج2. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
ـ بیات، کاوه (1370). انقلاب ­خراسان. تهران: مؤسسه­ پژوهشی ­و ­مطالعات ­فرهنگی.
ـ پاپلی­یزدی، محمدحسین(1372). افغانستان اقوام ـ کوچ‌نشینی. مشهد: آستان قدس­رضوی.
ـ ترنزیو، پیوکارلو(1363). رقابت‌های روس و انگلیس در ایران و افغانستان. ترجمه عباس ­آذرین. تهران: علمی فرهنگی.
ـ جلالی، غلامرضا(1377). تقویم تاریخ خراسان از مشروطیت تا انقلاب­اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ـ رئیس­طوسی، رضا(1385). سرزمین ­سوخته: دیپلماسی بریتانیا در سیستان. تهران: گام­نو.
ـ ریاض­هروی، محمدیوسف(1369). عین­الوقایع(تاریخ افغانستان). به­کوشش محمدآصف ­فکرت. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
ـ زرقانی، سیدهادی(1385). «عوامل مؤثر در امنیت ­مرزی با تأکید بر مرز شرقی ایران و افغانستان». مجله علوم جغرافیایی، شماره 1.
ـ سازمان ­اسناد و ­کتابخانه ­ملی­ جمهوری ­اسلامی ­ایران(ساکما): پوشه­های6736- 295، 1703-360، 1713-360، 5574-360، 8031-360، 8815-360، 9032-240، 5448-290، 5530-290، 471-293، 2703-293، 2508-295، 1520-240، 1713-360.
ـ علی­آبادی، علیرضا(1375). افغانستان. تهران: وزارت ­امور ­خارجه.
ـ غبار، میرغلام محمد(1359). افغانستان در مسیر تاریخ. قم: پیام­ مهاجر.
ـ فرخ، سیدمهدی(1347). خاطرات ­سیاسی فرخ. تهران: امیرکبیر.
ـ  ــــــــــــــ (1370). کرسی­نشینان کابل. به­کوشش محمدآصف فکرت. تهران: علمی ­و­ فرهنگی.
ـ قندهاری، سیدابوالحسن(1368). گزارش سفارت کابل. به­کوشش محمدآصف فکرت. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
ـ کرزن، جرج.ن(1367). ایران و قضیه ایران. ترجمه غلامعلی وحیدمازندرانی. تهران: علمی­فرهنگی.
ـ کلیفورد، مری­لوئیس(1368). سرزمین و مردم افغانستان. ترجمه مرتضی­ اسعدی، تهران: علمی­فرهنگی.
ـ گلی، امین­الله(1366). سیری در تاریخ سیاسی ـ اجتماعی ترکمن­ها. تهران: علم.
ـ مایل­هروی، نجیب(1362). تاریخ ­و زبان ­در ­افغانستان. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
ـ متولی­حقیقی، یوسف(1383). افغانستان و ایران. مشهد: بنیاد پژوهش‌های ­اسلامی ­آستان ­قدس­رضوی.
ـ مجتهدزاده، پیروز(1378). امیران مرزدار و مرزهای خاوری ایران. ترجمه حمیدرضا­ ملک­محمد نوری.  تهران: شیرازه.
ـ محبوب­فریمانی، الهه(1383). اسناد حضور دولت­های بیگانه در شرق ایران. مشهد: سازمان­کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد آستان ­قدس ­رضوی. 
ـ مدرس­رضوی، محمدتقی(1378). سالشمار وقایع مشهد در قرن‌های پنجم تا سیزدهم. به­کوشش ایرج افشار. مشهد،: آستان­ قدس ­رضوی.
ـ مرکز اسناد و تاریخ­ دیپلماسی(ماوتد). کارتن3، پوشه4 :1330.
ـ مک­گِرگّر، سی.ام(1368). شرح سفری به ایالت ­خراسان و شمال­غربی افغانستان. ترجمه اسدالله ­توکلی. مشهد: آستان قدس.
ـ مکی، حسین(1359). تاریخ بیست­ساله ایران. تهران: بنگاه­ ترجمه­ و نشر­کتاب.
ـ میرنیا، سیدعلی(1367). وقایع خاور ایران در دوره­ قاجاریه. تهران: پارسا.
ـ ـــــــــ (1369). ایل­ها و طایفه­های عشایری خراسان. تهران: نسل­دانش.
ـ نیل­قاز، مریم(1390). فهرست ­اسناد کتابخانه­ مجلس ­شورای ­اسلامی. ج4. تهران: کتابخانه ­مجلس­ شورای اسلامی.
ـ ییت(1365). سفرنامه ­خراسان ­و سیستان. ترجمه قدرت­الله­ روشنی و مهرداد­ رهبری. تهران: یزدان.