نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

زمانی که در قرن اول پیش از میلاد (ح 92 ق.م) ایران و روم دو قدرت عصر باستان، با یکدیگر هم‌مرز شدند، درگیری و تنش‌هایی را با هم آغاز کردند که تا انقراض ساسانیان و ورود اعراب مسلمان همچنان ادامه داشت. شهرهای مرزی، از جمله شهر آرتاشاد، نقش مهمی را در این درگیری‌‌‌‌ها ایفا کرده‌اند. بنابراین این پژوهش با توجه به اهمیت موضوع بر آن است تا ساخت و کارکرد شهر مرزی آرتاشاد را مورد واکاوی قرار دهد.                
یافته‌های این تحقیق که با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی براساس گردآوری منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است، نشان می‌دهد که شهر آرتاشاد توسط آرتاشس پادشاه ارمنستان در قرن دوم پیش از میلاد (ح سال 176 ق.م) ساخته شده است. این شهر که از ساخت مستحکمی برخوردار بوده، از جنبه‌های ژئوپلیتیکی، سیاسی و نظامی و همچنین اقتصادی و تجاری برای ایران و روم حائز اهمیت بوده است؛ چنان‌که هرکدام از این قدرت‌‌‌‌ها درصدد تسلط بر این شهر مهم بودند. دستیابی به این شهر کلید فتح ارمنستان بود و دو قدرت باستانی با تصرف این شهر می‌توانستند از آن‌جا به مانند استراحتگاهایی برای لشکرکشی‌ها، زرادخانه‌‌‌‌ها استفاده کنند و سرزمین‌های یکدیگر را مورد تعرّض قرار دهند. از حیث اقتصادی و تجاری نیز تصرف آرتاشاد، که یکی از مراکز گمرکی میان دو امپراتوری مطرح بود، به منزله دستیابی به سود سرشار مالی در این شهر مرزی به شمار می‌رفت.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Structure and Function of the Border Town of Artashad in the Relations between Rome and Persia in the Sassanid Era

نویسنده [English]

  • Parviz Hossein Talaee

Assistant Professor , Department of History, Shahid Bahonar University of Kerman

چکیده [English]

Since their first battle in the first century BC (96 BC), the two ancient powers of Persia and Rome engaged in struggles and conflicts that lasted up until the decline of the Sassanid dynasty and the invasion of the Muslim Arabs. Border cities such as Artashad had a major role in these conflicts. Therefore, considering the importance of the subject, the present study attempted to examine the construct and functions of the border city of Artashad.
Employing the descriptive-analytic research approach and based on library resources, it was found out that the city of Artashad was founded by Artashes the king of Armenia in the second century BC (c. 176 BC). This city had a solid structure and was also equally attractive for Persia and Rome because of its geopolitical, political, military, and economic and trade aspects. Therefore, each power sought to gain control over this important city. Overcoming this city meant the key to Armenia. By conquering this city, the two ancient powers could use it as a resting place for their armies and for storing their arsenal to the end of invading the other. Capturing Artashad as one of the trade centers was also important for the either empire and it meant reaching abundant financial gain from this border city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Construct
  • Function
  • Artashad
  • Persia
  • Rome
  • Sassanid
ـ آگاتانگغوس (1380). تاریخ ارمنیان.ترجمه گارون سارکسیان. تهران: نائیری. چاپ اول.
ـ باغداساریان، ادیک (ا.گرمانیک) (1380). تاریخ کلیسای ارمنی. تهران: بی‌نا.
ـ برنی، چارلز و لانگ، مارشال (1386). تاریخ اقوام کوه‌نشین شمال غرب ایران. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
ـ بروسیوس، ماریا (1388). ایران باستان. ترجمه عیسی عبدی. تهران: ماهی.
ـ پاسدرماجیان، هراند (1369). تاریخ ارمنستان. ترجمه محمد قاضی. تهران: زرین. چاپ دوم.
ـ پاوستوس بوزند (فوستوس) (1383). تاریخ ارمنیان. ترجمه گارون سارکسیان. تهران: نائیری. چاپ اول.
ـ الچیبگیان، ژاسمن (1382). ارمنستان و سلوکیان. ترجمه گارون سارکسیان. تهران: نائیری.
ـ خداوردیان، ک.س و دیگران (1360). تاریخ ارمنستان. ترجمه ادیک باغداساریان(ا.گرمانیک). تهران: بی‌نا. جلد اول.
ـ دریایی، تورج (1382). «ایران ساسانی». تاریخ و فرهنگ ساسانی. ترجمه مهرداد قدرت‌دیزجی. تهران: ققنوس.
ـ ــــــــــ  (1383). شاهنشاهی ساسانی. ترجمه مرتضی ثاقب‌فر. تهران: ققنوس.
ـ دیاکونوف، میخائیل میخاییلوویچ (1384). تاریخ ایران باستان. ترجمه روحی ارباب. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ شیپمان، کلاوس (1384). مبانی تاریخ ساسانیان. ترجمه کیکاوس جهانداری. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز. چاپ اول.
ـ فرای، ریچارد (1383). «تاریخ سیاسی ساسانیان»، تاریخ ایران ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی. جلد سوم، قسمت اول، گردآورنده احسان یارشاطر. ترجمه حسن انوشه. تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، ص 217-276.
ـ کریستن‌سن، آرتور (1375). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی تهران: دنیای کتاب. چاپ نهم.
ـ گیرشمن، رومن (1380). ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ سیزدهم.
ـ لانگ، دیوید مارشال (1383). «ایران، ارمنستان و گرجستان». تاریخ ایران. جلد سوم­، ­قسمت اول، گردآورنده احسان یارشاطر. ترجمه حسن انوشه. تهران: امیرکبیر. چاپ چهارم. صص 617-649.
ـ مانوکیان، آرپی، (1386). «ارمنیان در دوران سلطنت سلوکیان». مجله پیمان، ش 42، ص 60-73.
ـ موسی خورنی (1380). تاریخ ارمنیان. ترجمه و حواشی ادیک باغداساریان (ا.گرمانیک). تهران: بی‌نا.
 
 ـ Ammianus Marcellinus, (1935), Ammianus Marcellinus With an English translation by John C. Rolfe(The Loeb Classical Library), In three volumes, London, W. Heinemann.
Appian, (1962), Appian's Roman History, II, Books VIII Part II XII, Translated by Horace  ـ White, Cambridge, Mass. : Harvard University Press ; London : William Heinemann.
Blockley, R. C.(1987), " The Division of Armenia between the Romans and the Persians at the End of the Fourth Century A.D.", Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Bd. 36, H. 2, pp. 222-234.
 ـBlume, Fred H; (2009), Annotated Justinian code,revised by Timothy Kearley; University of Wyoming. College of Law., [Laramie, Wyo.], University of Wyoming College of Law.https://uwacadweb.uwyo.edu/blume&justinian/ (acessed, February,24, 2013).
  ـBournoution,G. A. (1995), A History of the Armenian people, Volume I, Pre-History to 1500 A.D, califonia, mazda publishers.
 ـCassius Dio. (1927). Roman History, Vol. IX (Books 71-80), Loeb Classical Library (No.177), London and New York.
 ـChaumont,M.L. (1987). ”Armenia and Iran” , Ehsan Yarshater(Ed), in: ii. The pre-Islamic periodEncyclopaedia Iranica, Vol 3, london and Henley: Routledge & Kegan paul, pp.(pp. 418-438).
 ـDaryaee, t. (1998), "Sasanian Persia (ca. 224-651 C.E.)", Iranian Studies, Vol. 31, No. 3/4, pp. 431-461.
 ـDignas, B., Winter, E., (2007), Rome and Persia in Late Antiquity: Neighbors and Rivals, Cambridge and New York, Cambridge University Press.
   ـDiodorus Siculus, (1957), The Library of History of Diodorus Siculus published in Vol. XXXI, of the Loeb Classical Library edition.
 ـDodgeon, Michael H.; Lieu, Samuel N. C., (2005), The roman eastern frontier and the Persian wars(AD226-363), Part I, Routledge, London and NewYork.
 ـElishē (Vardapet). (1982). History of Vardan and the Armenian War, translated and Commentary by Robert W. Thomson, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
 ـGreatrex, G. ; Lieu. S. N.C.(2005), The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (part II AD 363-630 AD), London and New York, Routledge.
 ـGrosby, S. (1997), "Borders, Territory and Nationality in the Ancient Near East and Armenia Aut horfs", Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 40, No.1, pp. 1- 29.
 ـHenzel, Judy.H., (2008). A Comparison and Contrast of the History of Christianity as it Developed in Cappadocia and Armania During the First Five Centuries AD, A Thesis Presented to the Graduate School of Clemson University.
 ـHewsen, R. H., (1986), Artaxata, http://www.iranicaonline.org.
 ـManandian, Hakob. A., (1965), The trade and cities of Armenia in relation to ancient world trade, Lisbon, Bertand: http://rbedrosian.com/Ref/tca1.htm
 ـMommsen, Theodor, (1886), The History of Rome, Volume 2, William Purdie Dickson, dd, LL.D, London, R. Bentley & son.
 ـP'arpec'i's, Ghazar, ( 1991), The History of Lazar Parpeci, Translated by R. W. THOMSON, Occasional Papers and Proceedings, Atlanta, Scholars Press.
 ـPlutarch, (1916), The Parallel Lives, published in Vol. III of the Loeb Classical Library edition.
 ـPolybius, (1922 thru 1927), The Histories, published in Vol. III of the Loeb Classical Library edition.
 ـSpringling, M. (1953). Third century Iran: Sapor and Kartir, Chicago: Treatared and Distributed at Oriental Institute University of Chicago.
 ـStrabo, (1928), The Geography of Strabo, published in Vol. V , of the Loeb Classical Library edition.
 ـTacitus, Cornelius, (1830), Tacitus, Tranlated by Arthur Murphy, Esq. Vol, II, London : printed by A. J. Valpy, M.A.
ـ Toumanoff, C. (1961), " Introduction To Christian Caucasian History : II : States and Dynasties of the Formative Period", Traditio, Vol. 17, pp. 1-106.