نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

عَیّاران گروهی از جوانمردان فقیر و بی باک بودند که در تحولات بغداد عهد عباسی نقشی بسزا ایفا کردند؛ این گروه از افراد را به اقتضای محل ظهورشان به نامهای گوناگون و گاه مشابه شطّاران، زَواقیل، صَعالیک، طَرّاران، عَقُوره، فَتاک، ظُرَفاء و جوانمردان نیز خوانده اند ؛ بااین حال، بیشتر مورخان برآنند که این افراد در واقع راهزنان و غارتگرانی بودند که تابع قانون خاص و سلسله مراتب مخصوص خود بودند. در اواخر قرن دوم هجری آنان با استفاده از نزاع میان امین عباسی(حک :193- 198ق.) و مأمون عباسی(حک : 198- 218ق.) توانستند برای نخستین بار از میان توده‌های گمنام و فرودست جامعه بیرون آمده بر تحولات سیاسی بغداد آن زمان تاثیر گذارند. پژوهش حاضر با استفاده از روش زمینه شناسی تاریخی به بررسی اسباب و علل نقش آفرینی سیاسی عیّاران در بغداد اواخر قرن دوم پرداخته و این‌که عیاران در درگیری امین و مامون چگونه برای اولین بار نقش سیاسی خود را ایفا کردند؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Ayyãrs First Political Rise in Baghdad in Century Two

نویسنده [English]

  • Abbas Ahmadvand

چکیده [English]

Ayyãrs refer to a group of gallant, group of poor and sportsmanlike people who have played an important role in Eastern caliphate ruling lands' history.These people are mostly called by some other different names, for instance, Shattars also Zavaqil and sa'alik and Tarrars and Aqura and Fattal and Zurafa and chivalrous, due to their place of appearance . Nevertheless, most historians take the view that Ayyãrs are bandits and pillager who have their own set of rules and laws. Ayyãrs could take advantage of dispute which fixed between Al Mamun (789_833) and Al-amin (787-813).The could rise up from low social class and have influence on Baghdad's social and political situation in late second century by being involved in dispute.
This article is studying the causes and purposes of Ayyãrs, taking political role in Baghdad and also Ayyars in fighting Al- Amin and Al- Mamun for the firt time, How its political rols played?

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Baghdad”
  • “Ayyãrs and Shattaran”
  • “Fixe Between Almamon and Al-amin”
ـ ابن اثیر، عزالدین (1965). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارالصادر.
ـ ابن‌ طیفور، ابی‌طاهر. (۱۳۸۸/ ۱۹۶۸). بغداد فی تاریخ خلافة العباسیه. بغداد/ بیروت.
ـ ابن جوزی، محمدبن مکرم (1403). المنتظم. بیروت: دارالفکر.
ـ ـــــــــ ،  تلبیس الإبلیس (1410). بیروت: دارالصادر.
ـ اب‍ن‌اع‍ث‍م‌ ک‍وف‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ع‍ل‍ی (۱۳۹۱ش). الفتوح، مترجم محمدبن‌احمد مستوفی‌هروی. نور محبت‏..
ـ ابن کثیر، ابوالفدا اسماعیل(1977). البدایه و النهایه. بیروت: مکتبه المعارف.
ـ ابن منظور، محمدبن مکرم(1412). لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
ـ احمدوند، عباس  (1390). نهاد ولایت‌عهدی در خلافت اموی و عصر اول عباسی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
ـ اصفهانی، راغب (1961). محاضرات الادباء. بیروت: دارالمکتبه الحیاة.
ـ بکری، ابوعبیده (1958). الأمثال. تحقیق احسان عباس. مطبوعات جامعه الخرطوم.
ـ بلاذری، احمد بن ابی جابر (1983). فتوح‌البلدان. بیروت: مکتبه الهلال.
ـ تنوخی، قاضی ابوعلی محسن (1978).  الفرج بعد الشدة. بیروت: دارالصادر.
ـ جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر (‌1978).الحیوان. بیروت: دارالصعب.
ـ جهشیاری، ابوعبدالله محمد بن عبدوس(1348). الوزراء و الکتّاب. ترجمه ابوالفضل طباطبایی. تهران: بی‌نا.
ـ خلیف، یوسف(بی‌تا). الشعراء الصعالیک. مکتبه الغریب. قاهره: بی‌تا.
ـ دهخدا، علی‌اکبر(1372 ش). لغت‌نامه. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
ـ دی‍ن‍وری‌، اح‍م‍دب‍ن‌ داود (۱۳۷۹ش). الاخ‍ب‍ار ال‍طوال‌. ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ع‍ب‍دال‍م‍ن‍ع‍م‌ ع‍ام‍ر. ج‍م‍ال‌ال‍دی‍ن‌ ال‍ش‍ی‍ال‌. قم: م‍ک‍ت‍ب‍ه‌ ال‍ح‍ی‍دری‍ه.
ـ زیدان، جرجی (1372ش). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه علی جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.
ـ سیوطی، جلال‌الدین (1406). تاریخ الخلفاء، حققّه شیخ قاسم شماعی الرفاعی، بیروت: روائع التراث العربی.
ـ صفی‌پوری شیرازی، عبدالرحیم بن عبدالکریم (1353). منتهی الارب فی لغات العرب، تصحیح و تعلیق محمد حسن فوادیان، علیرضا حاجیان‌نژاد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ طبری، ابوجعفر محمد بن جریر(بی‌تا). تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دارالصادر.
ـ ع‍ب‍دال‍م‍ول‍ی‌، م‍ح‍م‍داح‍م‍د (۱۴۱۰ق‌.). ال‍عی‍ّارون‌ وال‍ش‍طّار ال‍ب‍غ‍ادده‌ ف‍ی‌ ال‍ت‍اری‍خ‌ ال‍ع‍ب‍اس‍ی‌، اس‍ک‍ن‍دری‍ه‌: م‍ؤس‍س‍ه‌ ش‍ب‍اب‌ ال‍ج‍ام‍ع‍ه.
ـ عقیلی، محمد الرشید. «العیّارون و الشطّار و دورهم فی الحرب بین الأمین و المأمون». مجلة دراسات التاریخیه. العددان49/50، آذار- حزیران 1994.
ـالعیون و الحدائق. ج 3. به کوشش دخویه. لیدن: 1869.
ـ عمر، فاروق، (1982). العباسیون الأوائل. عمان: المطبعه الأردنیه.
ـ قرشی‌، محمد ابوزید (بی‌تا). جمهرة أشعار العرب. بیروت: دارالصادر.
ـ کحّاله، عمر رضا(1973). دراسات اجتماعیة فی العصور الإسلامیة. دمشق.
ـ متز، آدام (1967).  الحضارة الإسلامیة فی القرن الرابع الهجری. بیروت.
ـ مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1966). مروج الذهب و معادن الجوهر. بیروت: دارالأندلس.
ـ مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1906). أحسن التقاسیم. بیروت: دارالصادر.
ـ المنقری، نصر بن مزاحم، (1410هـ / 1990). وقعة صفین. تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون. بیروت: دار الجیل.
ـ نفیسی، علی‌اکبر(1343).  فرهنگ نفیسی. تهران: کتاب‌فروشی خیام.
ـ یعقوبی، احمدبن واضح (1892). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دارالصادر.