نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مهدی دهقان حسام پور ¹
• محمد علی رنجبر ²

¹ دانشجوی دکتری تاریخ ایران دانشگاه شیراز

² دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

تحولات اقتصادی در قرن نوزدهم، معادلات اقتصادی را در کل دنیا تغییر داد. اقتصاد ایران نیز از این تحولات مصون نماند و در مواجهه با اقتصاد سرمایه‌داری،از یک اقتصاد معیشتی و سنتی به یک اقتصاد نیمه معیشتی و شبه سرمایه داری تغییر یافت. اقتصاد ایران در شکل جدید متحول شده خود، به الگوی اقتصادهای کشورهای پیرامونی نزدیک، و به یکی از تولیدکنندگان مواد خام برای بازارهای جهانی تبدیل شد. تا پیش از این تحولات؛ تریاک در اقتصاد سنتی ایران به عنوان یک کالای غیر تجاری شناخته می‌شد. از نیمه دوم قرن نوزدهم م. تریاک به یک کالای تجاری در اقتصاد ایران تبدیل شد.
شاخص‌های وابستگی، مانند رونق تولید مواد خام، افزایش حجم تجارت، زوال صنایع دستی و نقش انگلستان به عنوان مرکز اقتصاد سرمایه داری، از علل اصلی تجاری شدن تریاک در اقتصاد ایران هستند. در کنار این علل بیرونی برخی عوامل داخلی مانند بیماری کرم ابریشم، تراز منفی تجاری، نقش فعالانه حکومت قاجاری و برخی دولتمردان مانند میرزا حسین خان سپهسالار در رابطه با تریاک و ویژگی‌های منحصر به فرد این ماده خام، موجب تشدید تولید تریاک شدند. در نتیجه چنین عواملی بود که این ماده خام در فاصله کمی بعد از تجاری شدن در اقتصاد ایران به مهم ترین کالای صادراتی تبدیل شد و نقش مهمی در روند اقتصادی ایران ایفا کرد. این پژوهش بر آن است با تکیه بر مبانی نظری و بر اساس منابع تاریخی علل تبدیل تریاک در اقتصاد ایران به یک کالای تجاری را بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

• تریاک
• تجاری شدن
• وابستگی
• دوره قاجاریه
• اقتصاد ایران

موضوعات

• تاریخ تحولات ایران بعد از اسلام

عنوان مقاله [English]

Commer Cialization of Opium in the Iranian Economy in Qajar Period

نویسندگان [English]

• Mehdi Dehghan Hessampur ¹
• Mohammad Ali Ranjbar ²

چکیده [English]

Events in the nineteenth century Europe changed all aspects of life in other societies. Iranian economy was also not protected from such events and transformed from an inborn traditional economy to an imported one, as a result of facing with the newborn capitalistic economy. Iranian economy approached the neighboring economical patterns and became one of major producers of raw material for global markets. Opium as a raw material was known as a non-commercial stuff in traditional Iranian economy. Since the second half of nineteenth century, with transforming the economy, opium became a commercial stuff in the new imported and dependent economy. Economical dependence indices of Iran such as thrive of raw material production, increase of trade volume, slump of handicrafts and role of Britain as center of capitalistic economy are some of major reasons of entering the opium and its commercialization in the Iranian economy. After commercialization of opium, some domestic agents like the silkworm disease, negative trading level, active role of Qajars and some governors such as Mirza Hossein Khan Sepahsalar in regard to opium, the specific features of this raw material and unbalanced status of the Iranian economy, resulted in increasing production of opium. This raw material became the most important exported stuff shortly after its commercialization and played an important role in Iranian economy.

کلیدواژه‌ها [English]

• Opium
• Commercialization
• Dependence
• Qajar Period
• Iranian Economy