نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

2 مدرس دانشگاه فرهنگیان بوشهر

چکیده

پیشینه تاریخی بندر ریشهر در شبه جزیره‌ بوشهر به چندین هزار سال قبل از میلاد منتهی می شود. در زمان پادشاهی عیلام، این منطقه لیان نام داشته و به لحاظ اقتصادی و سیاسی، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. در دوره ساسانیان لیان تغییر نام پیدا کرده و ریشهر نام گرفت. در این دوره ریشهر به اوج رونق و شکوفایی در زمینه های سیاسی، نظامی و اقتصادی رسید. با ورود اسلام به ایران، ریشهر نیز به مانند مناطق دیگر توسط اعراب فتح شد و به مدت هفت قرن در سکوت و ابهام قرارگرفت ، تا سرانجام در دوره صفویه به دنبال تحولات سیاسی و اقتصادی و رونق خلیج فارس و حضور پرتغالی‌ها مجددا در تاریخ مطرح گردید. در این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی ضمن نگاهی به پیشینه ریشهر و تحولات این منطقه تا روی کار آمدن صفویان به بررسی جایگاه ریشهر در تحولات صفویه از ظهور این سلسله تا پایان حکومت شاه طهماسب اول پرداخته خواهد شد..

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of Reishahr political conditions from safavid emerging until the end of first Tahmasp governing period

نویسندگان [English]

  • Badr Alsadat AlizadehMoghadam 1
  • Ahtram Shekariyan 2

1 Assistant Professor, Department of History, Payame Noor University

2 Teacher of Farhangian University of Bushehr

چکیده [English]

The history of port of Rishehr in the Bushehr Peninsula returns to several thousand years BC. In the Elamite era, this region was called “Lian” and had an economically politically of special significance. In Sasanian period, it named “Rishehr”. In this era, this port has politically, militarily and economically reached its climactic position. With the arrival of Islam in Iran, Rishehr was conquered by the Arabs as well as other areas and was in silence and obscurity for seven centuries. Finally, following the political and economic changes, prosperity of the Persian Gulf and the Portuguese presence was again raised in the Safavids. Using the descriptive and analytical methods, this article investigates the history of Rishehr and developments in this area until arrival of the Safavids , also Rishehr 's place in the Safavids developments from appearance of this dynasty until end of period Shah Tahmasp the First.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lian
  • Rishehr
  • Safaviyan
  • Miraboeshagh Rishehry
  • Portuguese
-        آبه‌کاره، بارتلمی(1387). سفرنامه آبه کاره به ایران. ترجمه احمد بازماندگان خمیری. تهران: انتشارات گلگشت. چاپ اول.
-        آقامحمد زنجانی، مهدی (مترجم و تنظیم‌کننده) (1382). اسناد روابط تاریخی ایران و پرتغال سال‌های 1500تا 1758. تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت امور خارجه. چاپ اول.
-        اتابک‌زاده، سروش (1373). جایگاه دشتستان در سرزمین ایران. تهران: انتشارات نوید شیراز. چاپ اول.
-        اسمیت، رونالد بیشاپ (1381) نخستین فرستادگان پرتغال به دربار شاه اسماعیل صفوی. ترجمه حسن زنگنه. تهران: نشر به‌دید. چاپ اول.
-        اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1367). مراةالبلدان. به تصحیح دکتر عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه. چاپ اول.
-        افشار سیستانی، ایرج (1376). جغرافیای تاریخی دریای پارس. تهران: انتشارات حوزه هنری. چاپ اول.
-        اقبال آشتیانی، عباس (1328). مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس. تهران: چاپخانه مجلس.
-        اقتداری، احمد(1348). آثار شهرهای باستانی ایران (سواحل و جزایر خلیج فارس ودریای عمان). تهران: انتشارات دانشگاه انجمن آثار ملی.  چاپ اول.
-        انوری، حسن(1381) . فرهنگ بزرگ سخن. جلد پنجم. تهران: انتشارات سخن. چاپ اول.
-        بریان، پی‌یر(1379). تاریخ امپراتوری هخامنشیان. ترجمه مهدی سمسار. جلد دوم. تهران: انتشارات زریاب. چاپ سوم.
-        بلاذری، احمدبن یحیی(1348). فتوح‌البلدان، ترجمه مصطفی خواجه‌نوری. تهران: انتشارات ابن‌سینا، چاپ اول.
-        بیانی، خانبابا (1379). تاریخ نظامی ایران در دورۀ صفویه. تهران: طلوع قلم.
-        پزار، موریس(1384). مأموریت در بندر بوشهر (گزارش حفاری‌ها و مطالعات باستان‌شناسی). ترجمه سید ضیاء مصلح. توضیحات و تعلیقات غلامحسین نظامی. بوشهر: انتشارات شروع. چاپ اول.
-        تاج‌بخش، احمد(1340). ایران در زمان صفویه. تبریز: کتابفروشی چهره.
-        تاورنیه، ژان باتیست (1363). سفرنامه تاورنیه. ترجمه ابوتراب نوری. با تجدیدنظر کلی. تصحیح دکتر حمید شیرازی. اصفهان: کتابخانه سنایی. چاپ سوم.
-        حسینی فسایی، میرزا حسن(1367). فارسنامه ناصری. به کوشش منصور رستگار فسایی. جلد دوم. تهران: انتشارات امیرکبیر. چاپ اول.
-        حمزة بن حسن حمزه اصفهانی(1346). تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمه جعفر شعار. تهران: بی‌نا.
-        حمیدی، سید جعفر(1380). استان زیبای بوشهر. بوشهر: انتشارات شروع. چاپ اول.
-        حقایق‌نگار خورموجی، میرزا جعفر خان(1380). نزهة‌الاخبار (تاریخ و جغرافیای فارسی). تصحیح و تحقیق سید علی آل داوود. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ اول.
-        دسیلوا فیگوئروا، دن گارسیا(1363). سفرنامه دن گارسیا، سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول. ترجمه غلامرضا سمیعی. تهران: نشر نو.
-        دلاواله، پیترو(1370). سفرنامه پیترو دلاواله. ترجمه شعاع‌الدین شفا. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ دوم.
-        دلدم، اسکندر(1363). سلطه‌جویان و استعمارگران در خلیج فارس. بی‌جا: انتشارات نوین. چاپ اول.
-        دورانت، ویل وآریل (1371). تاریخ تمدن، گروه مترجمان، جلد ششم (اصلاح دینی). تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی. چاپ سوم.
-        دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود(1366). اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی. تهران: انتشارات نی.
-        رائین، اسماعیل(2536). دریانوردی ایرانیان. جلد اول. تهران: نشر مؤلف. چاپ اول.
-        روملو، حسن بیگ (1384). احسن‌التواریخ. تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی. انتشارات اساطیر. جلد سوم. تهران: چاپ اول.
-        سرفراز، علی‌اکبر (1381). اکتشافات اخیر باستان‌شناسی در حاشیه خلیج فارس. بوشهر: سالنامه میراث لیان. اردیبهشت.
-        سلطانی بهبهانی، محمدعلی (1342). بنادر ایران در خلیج فارس، مجموعه مقالات سمینار خلیج فارس. جلد اول. تهران: اداره رادیو و تبلیغات. چاپ اول.
-        سیوری، راجر(1372). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. تهران: نشر نی.
-        طبری، محمد بن جریر(1362). تاریخ الرسل و الملوک. ترجمه ابوالقاسم پاینده. جلد دوم. تهران: انتشارات اساطیر. چاپ دوم.
-        فلسفی، نصرا... (1342). سیاست خارجی ایران در دوره صفویه. تهران: سازمان کتاب‌های حبیبی.
-        _____ (1346). زندگی شاه عباس اول. تهران: دانشگاه تهران. جلد 4.
-        فلور، ویلم (1387). ظهور و سقوط بوشهر. ترجمه حسن زنگن. تهران: انتشارات طلوع دانش. چاپ اول.
-        _____ (1389. تاریخ بوشهر از صفویه تا زندیه (دفتر دوم)، بوشهر: انتشارات شروع. چاپ اول.
-        قاضی قمی، احمد بن شرف‌الدین(1359). خلاصة‌التواریخ. به تصحیح احسان اشراقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
-        قائم‌مقامی، جهانگیر (1369). اسناد فارسی، عربی و ترکی در آرشیو ملی پرتغال درباره هرموز و خلیج فارس، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.  چاپ اول.
-        _____ (1369). مسئله هرموز در روابط ایران و پرتغال، مجموعه مقالات خلیج فارس. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-        کارنامه اردشیر بابکان(1369). به کوشش محمدجواد مشکور. تهران: انتشارات دنیای کتاب.  چاپ اول.
-        گابریل، آلفونسو(1348). تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران. ترجمه مصطفی خواجه نوری. تهران: انتشارات ابن سینا، چاپ اول.
-        گریشمن، رومن (1372). ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ یازدهم.
-        مستوفی، حمدا... (1362) : نزهة‌القلوب، به تصحیح گای لیسترانچ. تهران: انتشارات دنیای کتاب. چاپ اول.
-        مشایخی، عبدالکریم (1382). عیسویان در بوشهر. بوشهر: انتشارات بوشهر. چاپ اول.
-        مصطفوی، محمدتقی(1342). آثار باستانی در خلیج فارس. جلد دوم. سمینار خلیج فارس. نشر رادیو ایران.
-        منشی، اسکندر بیگ(1377). عالم آرای عباسی. تصحیح اسماعیل رضوانی. تهران: انتشارات دنیای کتاب. چاپ دوم.
-        نطنزی، معین‌الدین(1389). منتخب‌التواریخ معینی. به اهتمام پروین استخری. چاپ اول. تهران: انتشارات اساطیر.
-        نوایی، عبدالحسین(1370). ایران و جهان از مغول تا قاجاریه. جلد اول. تهران: نشر هما. چاپ سوم.
-        _____ (1372). روابط سیاسی ایران و اروپا در عصر صفوی. تهران: انتشارات ویسمن. 1372.
-        _____ (1377). روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دورۀ صفویه. تهران: انتشارات سمت. 1377.
-        نوری‌زاده بوشهری، اسماعیل(1325). سرزمین کنونی ایران و خلیج فارس. تهران: چاپخانه روزنامه امید.  چاپ اول.
-        نویدی شیرازی(عبدی بیگ)، خواجه زین‌العابدین علی(1369). تکمله‌الاخبار(تاریخ صفویه از آغاز تا 978 ه .ق)، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: نشر نی، چاپ اول.
-        هینتس، والتر(1371). دنیای گمشده عیلام. ترجمه فیروز فیروزنیا. ویراسته منصوره کاویانی. بی جا: انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ اول.
-        والسر، سبیلا شوستر(1364). ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه‌های اروپاییان. ترجمه غلامرضا ورهرام. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-        واله قزوینی اصفهانی، محمدیوسف(1372). خلدبرین، به کوشش میر هاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
-        وثوقی، محمدباقر(1380). تاریخ مهاجرت اقوام در خلیج فارس(ملوک هرموز)،شیراز : دانشگاه شیراز.
-        _____ (1387). همایش خلیج فارس فرهنگ و تمدن (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی،  چاپ اول.
-        وصاف الحضره (1346). تحریر وصاف، عبدالحمید آیتی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-        ولایتی، علی‌اکبر(1375). تاریخ روابط خارجی ایران در عهد شاه اسماعیل صفوی. تهران: وزارت امور خارجه.
-        ویلسون، سرآرنولد(1348). خلیج فارس. ترجمه محمد سعیدی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. چاپ اول.
-        یاحسینی، سید قاسم(1389). پرتغالی‌ها در بندر ریشهر، بوشهر: انتشارات شروع. چاپ اول.