نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

چکیده

صفویان در طول حکومت خود ناچار از ایجاد ارتباط با همسایگان بوده اند. این پیوندها در مواقع متعددی به لحاظ اختلافات سیاسی و مذهبی طرفین چشم اندازی دوستانه نداشته است. صفویان به منظور بقای سیاسی و دفاع از چارچوب جغرافیایی و رویکردهای مذهبی خود علاوه بر روش های نظامی در عرصه دیپلماتیک نیز روش پویا و پر تحرکی را دنبال نمودند. نامه های متعددی که از این دوره بر جای مانده است نشانگر فعال بودن عرصه های دیپلماتیک صفویان است. هدف این نوشتاردستیابی به برخی اصول و معیارهای کاربردی در مناسبات خارجی عصر صفویه با تکیه بر متن مکاتبات سیاسی است. فرضیه تحقیق بر این دیدگاه استوار است که ظاهراً صفویان درتقابل و یا تعامل با همسایگان منطقه ای خود ضمن رعایت و تاکید بر برخی اصول ثابت در مواردی از روشی تاکتیک پذیر و منعطف نیز برخوردار بودند. ماحصل این پژوهش نشان می دهد که حکومت صفویه در عرصه دیپلماتیک یک سیاست پویا و تاثیرگذار را در دستور کار خود داشته است. حجم نامه های ارسالی به مناطق مختلف موید این نگرش است. در عین حال تعمق در متن نامه ها حاکی از وجود گونه ای از رویکردهای پایدار و اصولی در مناسبات خارجی بوده است. ضمن این که متناسب با شرایط حاکم بر روابط طرفین گونه ای از انعطاف در ادبیات سیاسی نامه ها به چشم می خورد که به نوعی تامین منافع و مقاصد مورد نظر صفویان را نشان می دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effective samples and concept in the area of Safavid relations relaying on the text of the correspondence

نویسنده [English]

  • Abdollah Motevali

Associate Professor, Department of History, University of Arak

چکیده [English]

The safavid had to have relationships with their neighbors during their reign, but these relationships were not in a friendly way because of the political and religious differences between two sides. The Safavid followed military method in order to survive in policy, defend from geographical borders,  and continue the religious approach. In addition to these, they followed on active method in diplomatic arena. Letters, left from Safavid period, indicant the activity in Safavids' diplomatic arenas.
The purpose of this writing is to achieve some of the applied principles of foreign relationships in Safavid period, relying on political text of correspondence. The hypothesis of the research is based on this viewpoint that Safavid had interactions with their neighbors, and although they observed and emphasized on some fixed principles, meanwhile used a flexible method. The result of this research shows that the Safavid government considered an effective policy in diplomatic arena. The amount of posted letters to different arenas confirms this attitude. Yet, deep thinking about the text of the letters represents the existence of sustainability approach and principles in foreign relations. While, according to the prevailing condition of the relationship between two sides, we can see a kind of flexibility in political literature of letters that shows the interest and purposes of safavid.

کلیدواژه‌ها [English]

  • correspondence
  • relationships
  • sovereignty
  • Safavid
  • letters
-        افوشته‌ای نطنزی، محمود بن هدایت‌الله (1373) نقاوه الآثار فی ذکرالاخیار. چ دوم. تصحیح احسان اشراقی. تهران: علمی و فرهنگی.
-        پارسادوست، منوچهر (1388) شاه عباس اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-        _____ (1381) شاه تهماسب اول، چ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-        جنابدی، میرزا بیگ بن حسن(1378) روضه‌الصفویه. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: بنیاد موقوفات افشار.
-        حسکانی، حاکم ابوالقاسم (1381) سیمای امام علی ع در قرآن. ترجمه یعقوب جعفری، تهران: اسوه.
-        حسینی قمی، قاضی احمد (1383) خلاصه‌التواریخ. 2ج، چ دوم، تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
-        خواندمیر، امیر محمود (1370) ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی، تصحیح غلامرضا طباطبایی. تهران: موقوفات افشار.
-        ریاض‌الاسلام (1373) تاریخ روابط ایران و هند در دوره صفویه و افشاریه، مترجم محمدباقر آرام و عباسقلی غفاری‌فرد، تهران: امیرکبیر.
-        سیوری، راجر(1382) تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی. مترجم عباسقلی غفاری‌فرد و محمدباقر آرام. تهران: امیرکبیر.
-        طاهری، ابوالقاسم (1383) تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس. چ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
-        عالم آرای شاه اسماعیل (1384) تصحیح اصغر منتظرصاحب. تهران، علمی و فرهنگی.
-        عامری هوشنگ (1377) اصول روابط بین‌الملل. چ سوم. تهران: آگه.
-        فلسفی، نصرالله (1375) زندگانی شاه عباس اول. ج 3. چ ششم. تهران: علمی.
-        قوام، سید عبدالعلی (1389) روابط بین‌الملل نظریه‌ها و رویکردها، تهران، سمت.
-        منشی، اسکندربیک(1377) تاریخ عالم آرای عباسی. 3 ج. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
-        منشی قزوینی، بوداق(1378) جواهرالاخبار، تصحیح محسن بهرام‌نژاد، تهران: میراث مکتوب.
-        کاشانی، ملا فتح الله(1344) تفسیر منهج الصادقین، ج 3. چ دوم. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
-        نوایی، عبدالحسین(1347) شاه اسماعیل، اسناد و مکاتبات تاریخی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-        _____ (1366) شاه عباس. مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی. 3 ج. چ دوم. تهران: زرین.
-        _____ (1350) شاه طهماسب صفوی، مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-        واله اصفهانی، محمدیوسف (1372) خلد برین. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: موقوفات افشار.
-        هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1364) تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم. چ سوم. تهران: امیرکبیر.
-        MITCHELL, P COLIN (2009) THE PRACTICE OF POLITICS IN SAFAVID IRAN: POWER, RELIGIN AND RHETORIC, NEW YORK, TAURIS.