نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

در طول تاریخِ چند هزار ساله ایران، نظام اداری کشور تابع نظم و ترتیب خاصی نبود و بسیاری از افراد متنفذ با روش های گوناگون همچون خرید و فروش، رشوه و پارتی بازی برای رسیدن به اهداف شخصی؛ وارد دستگاه اداری می شدند. این روند تا اواخر حکومت قاجار نیز تا حدودی ادامه داشت ولی پس از انقلاب مشروطه و به دلیل تغییر و تحولاتی که در ساختار سیاسی ایران رخ داد نظام اداری کشور نیز تحت الشعاع این اتفاق مهم قرار گرفت. به رغم تشکیل مجلس شورای ملی در عصرمشروطه، به دلیل چالش ها و مشکلات فروان؛ مجالس اول تا سوم شورای ملی کارآیی لازم در راستای اصلاح نظام اداری نداشتند ولی با تشکیل مجلس چهارم شورای ملی(1300تا 1302 ش) که از مهم ترین و تأثیرگذارترین مجالس دوره قاجار بود، «قانون استخدام کشوری» با وجود موانع زیاد؛ برای سروسامان دادن به نظام اداری ایران و شرایط ورود به دستگاه دولتی وضع گردید. بنابراین هدف از این مقاله بررسی چگونگی اصلاح نظام اداری ایران در عصر قاجار با تاکید بر قانون استخدام کشوری؛ می باشد که با روش توصیفی- تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای و آرشیوی نگاشته خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reforming the Bureaucracy of Iran during Ghajar: The Case of Employment Laws

نویسندگان [English]

  • Ali Jafari 1
  • Morteza Dehqannejad 2
  • Fereydoon Allahyari 3

1 PhD student in the history of Islamic Iran, University of Isfahan

2 Professor, Department of History, University of Isfahan

3 Associate Professor, Department of History, University of Isfahan

چکیده [English]

Throughout the millennia of Iran’s history, bureaucracy of the country had been a chaos, so that lots of influential people have entered the administration via various methods such as commercial, bribery and favouritism to achieve their personal goals. This process continued until the late Ghajar, but it changed after the constitutional revolution because of political changes that happened in the bureaucracy of the country. Although, parliament was established during Ghajar, it was not efficient because of numerous challenges and problems. Nevertheless, the 4th parliament was one of the most influential ones, because it passed the employment law to improve the condition of the country’s bureaucracy. Hence, the purpose of this article is investigating how reforming bureaucracy of the country during Ghajar – the case of employment passed by the 4th parliament – occurred. The present paper is written based on descriptive-analytic method using books and archives. Keywords: Bureaucracy, Ghajar, Law of Employment, Parliament .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Bureaucracy
  • Ghajar
  • Law of Employment
  • Parliament
کتب
-        اصیل، حجت‌الله (1381). رساله‌های میرزا ملکم خان. تهران: نشرنی.
-        اعتمادالسلطنه، محمد حسن بن علی (1356). روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، با مقدمه ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
-        اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن علی (1367). مرات‌البلدان. جلد دوم. به کوشش عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-        امانت، عباس(1383). قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران. ترجمه حسن کامشاد. تهران: نشر کارنامه.
-        امین‌الدوله، میرزا علی خان(1370). خاطرات سیاسی میرزا علی خان امین‌الدوله. به کوشش حافظ فرمانفرمائیان. تهران: سپهر.
-        آدمیت، فریدون (1323) امیرکبیر و ایران. تهران: چاپخانه پیمان.
-        _____ (1346). اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی. تهران: طهوری.
-        آرونوا م.ر ، اشرافیان ،ک.ز(1356). دولت نادر شاه افشار. ترجمه حمید امین. تهران: انتشارات دانشگاهی.
-        آوری، پیتر (1369). تاریخ معاصر ایران. ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی. تهران: چاپخانه حیدری.
-        پاشازاده، غلامعلی(1392). در جستجوی قانون (میرزا یوسف خان مستشارالدوله تبریزی). تهران: نشر علم.
-        ترکمان، اسکندر بیگ (1350). عالم‌آرای عباسی. جلد دوم. تهران: امیر کبیر.
-        تنکابنی، حمید(1383). درآمدی بر دیوان‌سالاری در ایران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-        حاج سیاح، میرزا محمدعلی (1346). خاطرات حاج سیاح. به کوشش حمید سیاح. تهران: کتابخانه ابن سینا.
-        خورموجی، محمد جعفر (1363). حقایق‌الاخبار ناصری. به کوشش حسین خدیو جم. تهران: نشر نی. چاپ دوم
-        دروویل، گاسپار (1367). سفر در ایران. ترجمه منوچهر اعتماد مقدم. تهران: انشارات شباویز. چاپ سوم.
-        دولت‌آبادی، یحیی (1363). حیات یحیی. جلد اول. تهران: انتشارات فردسی.
-        دیگار و دیگران (1377). ایران در قرن بیستم. ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: نشر البرز
-        رنه، هانری (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه فره‌وشی. تهران: امیرکبیر و ابن‌سینا.
-        سرنا، کارلا ( 1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمه علی‌اصغر سعیدی. تهران: کتابفروشی زوار.
-        سعادت نوری، حسین (بی‌تا). زندگی حاج میرزا آقاسی. تهران: انتشارات وحید.
-        شعبانی، رضا (1365). تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه. جلد اول. تهران: بی‌نا.
-        عضد قاجار، ابونصر (1376). بازنگری در تاریخ قاجاریه و روزگار آن. تهران: دنیای کتاب.
-        فلور، ویلم (1365). برافتادن صفویان و برآمدن افغانان. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: گوس.
-        گلشائیان، عباسقلی (1377). خاطرات من. تهران: انتشارات اینشتین.
-        گوبینو،ژوزف آرتور (بی‌تا). سه سال در آسیا. ترجمه ذبیح‌الله منصوری. تهران: انتشارات فرخی.
-        مستشارالدوله، میرزا یوسف خان (1364). رساله یک کلمه. به کوشش صادق سجادی. تهران: نشر تاریخ ایران.
-        مستوفی، عبدالله (1360). شرح زندگانی من. جلد اول. تهران: کتابفروشی زوار.
-        _____ ( 1343). شرح زندگانی من. جلد سوم. تهران: انشارات زوار. چاپ دوم.
-        موریه، جیمز(1386). سفرنامه جیمز موریه. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: انتشارات طوس.
-        واتسن، رابرت گرنت (1340). تاریخ قاجار. ترجمه عباسقلی آذری. بی‌نا: بی‌جا.
-        ویشارد، جان (1363). بیست سال در ایران. ترجمه علی پیرنیا. تهران: مؤسسه انتشارات نوین.
-        ویلز (1368). ایران در یک قرن پیش. ترجمه غلامحسین قراگوزلو. تهران: اقبال
-        هدایت، رضاقلی خان(1339). روضةالصفای ناصری. جلد دهم. تهران. کتابفروشی مرکزی
-        هدایتی خمینی، عباس (1390). زندگی سیاسی و اجتماعی علاءالسلطنه. تهران: انتشارات طهوری.
 
اسناد و روزنامه‌ها
-        سازمان اسناد و کتابخانه ملی( ساکما)، 11499-240
-        _____ ، 28568- 240
-        روزنامة قانون (ملکم)، رجب 1307، ش 1.
-        _____ ، رجب 1307ق، ش 2.
-        _____ ، شوال 1307، ش4 .
-        قانون، 24 آبان 1303، س 4، ش 3
-        کوشش، 4 تیر 1302، س 1 ، ش 69
-        _____ ، 8 اسفند، 1302، س2 ، ش 19
-        _____ ، 6 شهریور 1303،س 2، ش 75
-        ستاره ایران، 1 مهر 1302، س 9 ، ش 28
-        _____ ، 12 شهریور 1302، س10 ، ش 25
-        _____ ، 23 دی 1303، س 10، ش 35
-        شفق سرخ، 12 شهریور 1302، س 2، ش 47
-        نصیحت، 9 مهر 1304، س 2، ش 3
-        مشروح مذاکرات مجلس چهارم شورای ملی.
-        مشروح مذاکرات مجلس پنجم شورای ملی.
 
مقالات
-        تنکابنی، حمید (1392). «تحلیلی از وضعیت تشکیلات اداری و موانع تحولات آن در ایران عصر مشروطیت». فصلنامه جامعه‌پژوهی فرهنگی. سال چهارم. شماره اول.
-        خدری‌زاده، علی اکبر (1385). «تعامل وتقابل حاکمیت و نهاد دیوان‌سالاری در تاریخ ایران». فصلنامه مسکویه. شماره سوم.
-        رضایی‌منش، بهروز (1389). «مقاله تاریخ اداری ایران در عصر صفویان». جستارهایی در تاریخ و تاریخ‌نگاری، تهران: خانه کتاب.