نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ، مدرس دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید هاشمی نژاد

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

3 استاد دانشگا ه فردوشی مشهد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی

چکیده

چکیده محمدبن تومرت(سده6هـ) به عنوان فقیه با اقامت در مساجد، تربیت مریدان و سهل انگار خواندن مرابطان در اجرای شریعت، به عنوان رهبر مخالفان مطرح شد. وی با تکیه بر ویژگی های شخصی خود، که برخاسته از رهبری کاریزماتیک او بود، سبب تغییر ارزش های پیروان و همسویی با خود گردید. ابن تومرت سپس با نمادسازی، اعمال شبه معجزه، طرح نسب علوی و عصمت، زمینه اعلام مهدویت و تداعی اسطوره جامعه مغرب را فراهم ساخت و موجب تقویت شخصیت کاریزماتیک و تثبیت همانندسازی اسطوره ای خود شد. جنبش موحدین پس از پیروزی به دلیل تضاد اقتدار کاریزمایی با اقتدار سنتی و عقلانی، در تقابل با آنها به ناچار نهادهایی را پدید آورد. این نهادها هر چند حس تعلق به گروه را در پیروانش تقویت کرد، اما کاریزما را در سراشیبی روزمره شدن و سرانجام نابودی قرار داد. این مقاله در پی بررسی رهبری کاریزماتیک محمدبن تومرت و چگونگی روزمره شدن آن بر اساس واکاوی نظریه های مشروعیت کاریزماتیک ماکس وبر و دیگر نظریه پردازان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Role of Ibn Tumart's Charismatic Leadership in Almohad's Victory

نویسندگان [English]

  • Zeanab Alizadeh Jorkooyeh 1
  • Fatemeh Janahmadeh 2
  • Mhadi Jalili 3

1 PhD in History, Lecturer, Farhangian University, Shahid Hasheminejad Campus Campus

2 Associate Professor, Department of History, Alzahra University

3 Professor of Ferdowsi University of Mashhad, Department of History and Civilization of Islamic Nations

چکیده [English]

Abstract Muhammad Ibn Tumart (sixth AH century), as a faqih, was recognized as the leader of oppositionists by staying at mosques, teaching followers and saying that Almoravids are inconsiderate in executing Islamic laws (sharia). Using his personal characteristics that was based on his charismatic leadership, he caused changes in followers' values and acquired their cooperation. He then created the required background and basis for claiming to be Mahdi and representing the myth of Moroco's society and strengthened his charismatic character and made himself more similar to the myth by symbolization, performing semi-miracles, claiming to be from Ali's dynasty and to be impeccable. After Almohad movement's victory, because of contrasts between charismatic authority and traditional and rational authority, it was forced to create some institutions to deal with these. Although these institutions strengthened sense of belonging to group in their followers, but it put charisma in downhill of becoming something regular and usual and finally led to its destruction. This article is aiming to examine Muhammad Ibn Tumart's charismatic leadership and how it became something regular by analyzing Max Weber and other theorists' theories about charismatic authority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Tumart
  • Almoravids
  • charisma
  • Mahdaviat
  • Almohads
-        آشوری، داریوش (1358ش). درآمدی به جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسان سیاسی. تهران: انتشارات مروارید.
-        ابن ابی‌زرع فاسی (1972م). الانیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینه فاس. الرباط: دارالمنصور للطباعه و الوراقه.
-        ابن اثیر، عزالدین (1989م). الکامل فی التاریخ. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-        ابن تومرت، محمد (1997م). أعزّ مایطلب. تحقیق عبدالغنی ابوالعزم، الرباط: المغرب. ناشر مؤسسه الغنی للنشر.
-        ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1938م). صورة‌الارض. بیروت: دار صادر.
-        ابن خطیب، لسان‌الدین (1964م). تاریخ المغرب العربی فی العصر الوسیط القسم الثالث من کتاب اعمال الاعلام. تحقیق و تعلیق. احمد مختار العبادی. محمد ابراهیم الکتانی. دارالکتاب. دارالبیضاء.
-        ابن خلدون، عبدالرحمن (1421هـ). العبر دیوان المبتدا والخبر. حواشی و مراجعه خلیل شحاده و سهیل زکار. بیروت: دارالفکر.
-        _____، (1410هـ). مقدمه. تهران: انتشارات استقلال.
-        ابن خلکان، [بی تا]. وفیات‌الاعیان و انباء ُابناءالزمان. حققه احسان عباس. بیروت: دارصادر.
-        ابن سماک عاملی (2010م).  الحُلَلُ المَوشیَّه فی ذکرالاخبارالمراکشیّه. تحقیق عبدالقادر بوبایه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
-        ابن صاحب الصلاه، عبدالملک بن مروان (2001م). تاریخ المن بالامامه علی المستضعفین بان جعلهم الله ائمه و جعلهم الوارثین. بغداد: وزاره الثقافه والفنون.
-        ابن عذاری مراکشی (1983م). البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب. تحقیق و مراجعه ج.س. کولان و لیفی پروفنسال. بیروت: دارالثقافه.
-        _____ (1983م). البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب. ج4. تحقیق و مراجعه احسان عباس. بیروت: دارالثقافه.
-        _____ (1985م). البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب قسم الموحدین. تحقیق محمدابراهیم الکتانی. محمدزنبیر. عبدالقادر زمامه. محمدبن تاویت. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
-        ابن قطان، حسن بن علی (1990م).  نظم الجمان لترتیب ما سلف من اخبارالزمان. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
-        بشیریه، حسین (1374ش). جامعه‌شناسی سیاسی؛ نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی. تهران: نشر نی.
-        بیذق، ابی‌بکر بن علی صنهاجی (2004م). اخبارالمهدی بن تومرت و بدایة دولة الموحدین. حققه عبدالوهاب ابن منصور. الرباط: المطبعه الملکیه.
-        پاک، محمدرضا (پاییز1385ش). «مهدویت در غرب اسلامی». فصلنامه تاریخ اسلام. ش27. قم.
-        پروفنسال، لیفی (1400هـ). الاسلام فی المغرب و الاندلس. نقله بالعربی محمود عبدالعزیز سالم. محمدصلاح الدین حلمی. قاهره: دارالنهضه مصر.
-        ترنر، برایان (1379ش). ماکس وبر و اسلام. ترجمه سعید وصالی. تهران: نشر مرکز.
-        جلالی مقدم، مسعود (1379ش). درآمدی به جامعه‌شناسی دین و آراء جامعه‌شناسان بزرگ دین. تهران: نشر مرکز.
-        دارمستتر، ژام (1317ش). مهدی از صدر اسلام تا قرن سیزدهم هجری. تهران: نشر ادب.
-        ذهبی، محمد بن احمد (1406هـ). سیر أعلام النّبلاء. بیروت: مؤسسه الرساله.
-        زرین‌کوب (زمستان1350ش). «ابن تومرت، مهدی مغربی». مجله ادبیات و زبان‌ها. جستارهای ادبی. ش28.
-        سالم، عبدالعزیز (1982م). تاریخ المغرب فی العصر الاسلامی. اسکندریه: مؤسسه شباب الجامعه.
-        السلاوی، ابی العباس شهاب‌الدین (1971م). الاستقصا لاخبار دول المغرب الاقصی. اعتنی محمد عثمان. بیروت: دارالکتب العلمیه.
-        الصلابی، علی محمدمحمد (2009م). دولتی المرابطین و الموحدین فی الشمال الافریقی. بیروت: دارالمعرفه.
-        ضیف، شوقی (1428هـ). عصرالدول و الامارات الجزائر، المغرب الاقصی موریتانیا، السودان: منشورات ذوی القربی.
-        عباده (1989م). «ابن تومرت، علاقاته بالغزالی و موقف ابن تیمیه منه» مجله کلیه الدعوه الاسلامی بطرابلس. عدد 6.
-        فروند، ژولین (1383ش). جامعه‌شناسی ماکس وبر. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: انتشارات توتیا.
-        مجهول المولف (2005م). مفاخر بربر. دراسه و تحقیق عبدالقادر بوبابه. دار ابی رقراق.
-        محمدبولطیف، لَخضر (2009م). فقهاء المالکیه و التجربه السیاسیه الموحدیه فی الغرب الاسلامی. بیروت: العهد العالمی للفکر الاسلامی.
-        مراکشی، عبدالواحد (2006م). المعجب من تلخیص اخبار المغرب. بیروت: مکتبه العصریه.
-        النجَّار، عبدالمجید (1982م).  المهدی بن تومرت. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
-        وبر، ماکس (1382ش). دین، قدرت، جامعه. ترجمه احمد تدین. تهران: انتشارات هرمس.
-        _____ (1391ش). مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. ترجمه احمد صدراتی. تهران: نشر مرکز.
-        همیلتون، ملکم (1389ش). جامعه‌شناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث.
-        Cemer, David de & Doon Van Knippenberg, (2002), “How do leaders promote cooperation? The effects of charisma and procedural fairness”, Jornal of applied psychology.
-        Etzioni, Amitiai, (1964), Modern organization, New Jersey, Prentice-Hall Inc.
-        The New Encyclopaedia Britannica,(1990), “charisma”.
-        Parsons, T. & Naegele, K.D. & Kaspar, D. &…, (1965), Theories of society, New York, London, The free press, Collier Macmillan.
-        Vries, Reinout E. De & Robert A. Roe & Tharsi C.B. Taillieu, (1999), "On charisma and need for leadership", Europen journal of work and organizational psychology.