نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران دانشگاه شیراز

چکیده

چکیده در سال 1323ق. در کرمان حوادثی روی داد که منجر به کشته شدن عده‌ای از اهالی کرمان شد. چوب خوردن حاج میرزا محمد رضا تاثیرگذارترین حادثه از این وقایع بود و متاثر از آن دو تن از حکام کرمان برکنار شدند. با رسیدن اخبار به تهران، علما، انجمن‌ها و آزادی‌خواهان از این حوادث برای پیشبرد اهداف آزادی‌خواهانه‌ی خویش استفاده بسیار بردند و طی مهاجرت پناهندگان به حرم عبدالعظیم حوادث کرمان در خواسته‌های علما از حکومت متبلور شد. علیرغم تاثیر این وقایع در انقلاب مشروطه، یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که وقایع کرمان ناشی از مشروطه‌خواهی کرمانیان نیست بلکه ناشی از رقابت شدیدی بود که در میان خاندان‌های حکومت‌گر کرمان درگرفته بود و نقش اصلی را در پدید آمدن این وقایع داشت. در مجموع 7 نفر از خاندان‌های ابراهیمی، وکیل‌الملکی و فرمانفرما، 65 سال از 115 سال تاریخ کرمان، از آغاز قاجاران تا مشروطیت را در کرمان حکومت کردند. از نظر تعداد، این حکام تنها 19 درصد از کل حکام را در این دوره تشکیل می‌دادند اما بیش از 57 درصد این دوره را حکومت کردند. از جمله عوامل موثر دیگر در پدید آمدن این وقایع شرکت فعالانه اقشار بافنده بود که 78 درصد جمعیت کرمان را تشکیل می‌دادند و به شرایط نامناسب زیستی و معیشتی خود واکنش نشان دادند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The political, economic and social backgrounds of the events in Kerman and its reflection in the Constitutional Revolution (1905-1906)

نویسندگان [English]

  • Mohammadmahdi Moradi Khalaj 1
  • Reza Sehatmanesh 2

1 Assistant Professor of History Department, Shiraz University

2 PhD student in Iranian History, Shiraz University

چکیده [English]

 Some events occurred in Kerman at 1905 AD and some of its inhabitants were killed. The most effective event was that the Hajj Mirza Mohammad Reza was beaten and two ruler of Kerman subsequently dismissed. After the news reached to the Tehran, Scholars, association and liberals have used these events to their liberal purposes. Refugees fled to the shrine of Shah Abd-Al’azim and the Kerman events led to the formation of scholar demands of the government. Although these events influenced the constitutional revolution, the findings of this research suggested that the Kerman event not originate from Constitutionalism in Kerman. It was due to the strong competition which started among the ruling families of Kerman and it found major role in the emergence of these events. Seven ruling families such as Ibrahimi, Vakili and Farmanfarma ruled in Kerman for 65 years since the beginning of Qajar to the Constitutional. These rulers were 19% of total rulers at this time, but they ruled more than 57% of this period. The active participation of weavers was effective in these events. They were 78% of Kerman population and they reacted to their living and livelihood conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kerman
  • Constitutional revolution
  • Mirza Mohammad Reza
  • Vakili family
  • Ibrahimi family
منابع
- احمدی کرمانی، یحیی  (1386). فرماندهان کرمان. تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی. چ۵. تهران: علم.
- افشار، ایرج (معرف) (۱۳۵۲). «سفرنامۀ تلگرافچی فرنگی». فرهنگ ایران ‌زمین. ش19. صص۱۸۳-۲۶۰.  
- افضل­الملک، غلامحسین‌‌خان [بی­تا]. سفرنامۀ خراسان و کرمان. به‌اهتمام قدرت­الله روشنی (زعفرانلو). تهران: توس.
- ایرانپور، محمد (1383). کرمان در نهضت مشروطیت. چ۱. تهران: دستان.
- باستانی پاریزی، محمدابراهیم (2535). وادی هفت­واد. تهران: انجمن آثار ملی.
- -------------------- (1385) فرمانفرمای عالم. چ۵. تهران: علم.
- براون، ادوارد گرانویل (1384). یک سال در میان ایرانیان. ترجمۀ مانی صالحی علامه. چ۱. تهران: اختران.
- پاتینچر، هنری (1348). مسافرت سند و بلوچستان: اوضاع جغرافیایی و تاریخی. ترجمۀ شاپور گودرزی. تهران: دهخدا.
- جمالزاده، محمدعلی (1384). گنج شایگان: اوضاع اقتصادی ایران. چ۳. تهران: سخن.
- حبل­المتین. س۱۳. ش14.
- دولت­آبادی، یحیی (1371). حیات یحیی. چ۵. تهران: عطار- فردوس.
- رزم­آسا، اسماعیل (1367). تاریخ مطبوعات کرمان. تهران: زوار.
- رسالۀ کاتب کرمانی (۱۳۷۱). تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی. چ۴. تهران: علم.
- رضوانی، محمداسماعیل (1352). انقلاب مشروطیت ایران. چ۲. تهران: ابن‌سینا.
- رضوی، محمد (1381). خاطرات وکیل­التولیه(میرزامحمد نواب رضوی). به‌کوشش علی‌اکبر تشکری بافقی. ج۲. چ۲. تهران: سخن.
- سایکس، سر پرسی (1336). سفرنامۀ سایکس. ترجمۀ حسین سعادت نوری. چ۲. تهران: ابن‌سینا.
- سیاح، محمدعلی‌بن محمدرضا (2536). خاطرات حاج‌سیاح یا دورۀ خوف و وحشت. به‌کوشش حمید سیاح. تصحیح سیف­الله گلکار. چ۲. تهران: امیرکبیر.
- صفا، عزیزالله (1390). تاریخ جیرفت و کهنوج. چ۲. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
- طیبی، محمد (1389). «ولایت کرمان در مطبوعات دورۀ قاجار پیش از مشروطه». تاریخ ایران. ش۶۴. صص۱۰۱-۱۲۱.
- عیسوی، چارلز (1362). تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار، ۱۲۱۵-۱۳۳۲ق). ترجمۀ یعقوب آژند. چ۱. تهران: گستره.
- قاسمی، ابوالفضل (1354). «خاندان اسفندیاری». الیگارشی یا خاندان­های حکومتگر ایران. ج۲. چ۱. تهران: انتشارات رز.
- ----------- [بی‌تا]. «خاندان فیروز، فرمانفرمائیان». الیگارشی یا خاندان­های حکومتگر ایران. ج۱. چ۱. تهران: رز.
- کرزن، جرج. ن (1373). ایران و قضیۀ ایران. ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی. 2ج. چ۴. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- کسروی، احمد (1376). تاریخ مشروطۀ ایران. چ18. تهران: امیرکبیر.
- مجدالاسلام کرمانی، احمد (2536). «سفرنامۀ کلات». تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. مقدمه و تحشیۀ محمود خلیل‌پور. ج۲. چ۲. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- مرادی خلج، محمدمهدی (1389). مشروعه­خواهان مشروطیت. چ۱. شیراز: کوشامهر.
- مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه. سند شمارۀ ۲. ۱۳۲۳ق.  کارتن 1. پوشۀ 6.
- ------------------------------------. سند شمارۀ ۱ و ۴. ۱۳۲۳ق. کارتن 1، پوشه 6.
- ملک­زاده، مهدی (1363). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. ج۱-۳. تهران: علمی.
- ملکم، سر جان (1380). تاریخ کامل ایران. ترجمۀ میرزااسماعیل حیرت. چ۱. تهران: افسون.
- ناظم­الاسلام کرمانی، محمدبن علی(1376). تاریخ بیداری ایرانیان. به‌اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی. ج1-2. تهران: پیکان.
- ورهرام، غلامرضا (1385). نظام سیاسی و سازمان­های اجتماعی در عصر قاجار. چ۱. تهران: معین.
- وزیری، احمدعلی‌خان (1364). تاریخ کرمان (سالاریه). تصحیح و تحشیۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی. چ۳. تهران: علمی.
- --------------- (1385). جغرافیای کرمان. تصحیح و تحشیۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی. چ۵. تهران: علم.
- همت کرمانی، محمود (1389). تاریخ کرمان. تهران: گلی.
 
    
- Floyer, Ernest Ayscoghe (1882). Unexplored Baluchistan.  Mekran, Bashkurd, Persia, Kurdistan, and Turkey. London: Griffith & Farran.
- Kinneir, John Macdonald (1813). Geographical memoir of the Persian Empire. London:  Cox and Baylis.
- Landor, Arnold Henry savage (1903). Across coveted lands, or a journey from      flushing to Calcutta overland. 2 vol. New York: Charles Scribner sons.