نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشجوی دکترای تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی

چکیده

چکیده جنبش عدالت‌خواهی ایرانیان در عهدقاجار در صیرورت خود با مفهوم عدالتخانه گره خورد و به بسط حوزۀ‌معنایی آن منتهی گشت. لذا برای فهم درست‌تر این مفهوم بایستی متغیرهای تأثیرگذار بر آن را شناسایی کرد و به این مساله پاسخ گفت که چه عواملی در پیوند با مفهوم عدالتخانه قرار داشتند و به چه میزان و محدوده‌ای بر تحول معنایی آن اثر گذاردند؟ نگارندگان با استفاده از روش تحلیل‌گفتمان می‌کوشند با بررسی حوزه‌های گفتمانی موجود در جامعۀ آن روز به ارزیابی تعامل این گفتمان‌ها با مفهوم عدالتخانه بپردازند. ناگفته روشن است که تلقی‌های متفاوتی از مفهوم عدالتخانه وجود داشت: خواست توده‌های مردم، اصلاح‌قضایی بر بنیان سنت رایج جامعه بود؛ اما افکار و آراء سران‌جنبش متعدد بود؛ بخشی لزوماً راهبردسیاسی نداشتند و به دنبال نظام‌قضائی کارآمد و مستقل بودند، قسمی یک‌باره به دنبال استقرار قانون و مجلس مشروطه بودند. در پی بست نشینی در حرم عبدالعظیم و بی توجهی دولت به مطالبات معترضان طباطبایی خواهان "مجلس‌عدالت" شد و مخالفین دولت "مبعوثان‌ملت" را طلب کردند. نه مجلس طباطبایی لزوماً اصلاح‌قضایی بود و نه مجلس آزادیخواهان حتماً مشروطه. سرانجام سرسختی عین‌الدوله نظرات متعدد سران‌جنبش را در چارچوب گفتمان‌‌واحدی موسوم به "مجلس‌شورای‌ملی" و ایجاد مشروطه متمرکز نمود. .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reflection about nature of Adâlatxâne and its concept transformation process

نویسندگان [English]

  • Alireza Mollaiy Tavani 1
  • Masood Atashgaran 2

1 Associate professor Research Institute for Humanities and Cultural Studies

2 PhD Candidate in History, Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

Reflection about nature of Adâlatxâne and its concept transformation process Dr. Alireza mollaiy tavany Masaod Atashgaran Abstract Iranian justice movement in Qajar era closely associated with ’adâlatxâne was led to the idea expansion. Effective variables identification is a principal point to accurate idea comprehension and in this regard two essential questions should be answered; what were those connected factors to ’adâlatxâne? And how much were their rate and range of the concept transformation? According to discourse analyses method, the research attempts to study the Qajar era discourses for evaluation of their interaction with ’adâlatxâne. It is obviously clear, there were different perception of ’adâlatxâne concept, judgment amendment based on common tradition of their society was populace demand, furthermore various opinion were dominated among the movement leaders; partly had no specific political strategy soliciting an efficient independent judicial system, others desirous of establishing law institution and constitutional legislative majlis. After taking refuge in the Abdul-Azim holly shrine, and government negligence to protesters demand, Tabatabaie asked “’adâlat majlis”, and government dissenters requested “people elected”. Neither Tabatabaie’s majlis was specifically a judicial reform, nor was other protesters’ demand necessarily constitutional monarchy. Finally ’yne-Adole tenacious caused various movement leaders’ ideas to gather on a unit stated “legislative majlis” for constitutional monarchy establishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Traditional Discourse
  • Modern Discourse
  • justice fond
  • ’Adâlatxâne Movement
  • ’Adâlat majlis
منابع
- آجودانی، ماشاءالله (1387). مشروطۀ ایرانی. تهران: اختران.
- آدمیت، فریدون (1340). فکر آزادی و مقدمۀ مشروطیت. تهران: خوارزمی.
- ---------- (1351). اندیشۀ ترقی و حکومت قانون. تهران: خوارزمی.
- ---------- (۱۳۵۵). ایدئولوژی نهضت مشروطیت. تهران: پیام.
- احتشام‌السلطنه، مهدی (1366). خاطرات احتشام‌السلطنه. به‌کوشش سیدمحمد مهدی موسوی. تهران: زوار.
-اختر (۱۲۹۴ق). س۳. ش۱۶.
- ادیب، غلام‌حسین (1361). افضل‌التواریخ. به‌کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ‌ ایران.
- اشرف، احمد (1390). «از عدالت‌خانه تا مجلس شورای ‌ملی در انقلاب مشروطیت ایران». بخارا. س۱۴. ش۸۱. صص۳۳۷-۳۴۷.
- امانت، عباس (1382). انقلاب مشروطیت ایران (مجموعه مقالات). ترجمۀ پیمان متین تهران: امیرکبیر.
- انجمن تبریز (۱۳۲۴ق). س۱. ش۱.
- تفرشی حسینی، سیداحمد (1351). روزنامۀ اخبار مشروطیت و انقلاب ایران. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
- حبلالمتین (۱۳۱۴). ش۱۲، ۱۳، ۱۹.
 - ------- (۱۳۱۵). ش۲۴.
- ------- (۱۳۱۶). ش۶ و۱۵.
- ------ (۱۳۱۷). ش۱.
- ------ (۱۳۲۵). ش۱۳.
- حضرتی، حسن (1387). مشروطۀ ایران و عثمانی. با همکاری علیرضا ملایی. تهران: مؤسسۀ ‌تحقیقات و توسعۀ علوم ‌انسانی.
- دولت‌آبادی، یحیی (1328). حیات ‌یحیی. تهران: آثار جاویدان و شرکت نسبی اقبال.
- رضازاده ملک، رحیم (1351). چکیدۀ ‌انقلاب حیدرخان عمواغلی. تهران: روزبه.
- زرگری‌نژاد، غلامحسین (1387). رسائل مشروطیت. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم ‌انسانی.
- ساکت، محمدحسین (1365). نهاد دادرسی در اسلام. مشهد: آستان قدس.
- سپهر، عبدالحسین (1368). مرآه‌الوقایع مظفری و یادداشت ملکالمورخین. به‌کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: زرین.
- سلطانی، سیدعلی‌اصغر (1383). «تحلیل‌گفتمان به‌مثابۀ نظریه و روش». فصلنامۀ علوم ‌سیاسی. س۷. ش۲۸. صص۱۵۳-۱۸۰.
- شریف کاشانی، محمدمهدی (1362). واقعات اتفاقیه در روزگار. به‌کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: تاریخ ایران.
- صفایی، ابراهیم (۱۳۵۵). اسناد مشروطه. تهران: بابک.
- طباطبایی، سیدمحمد (1384). یادداشتهای سیدمحمد طباطبایی. به‌کوشش حسن طباطبایی. تهران: آبی.
- عزیزالسلطان، غلام‌علی (1376). روزنامۀ خاطرات عزیزالسلطان. به‌کوشش محسن میرزایی، تهران: زریاب.
- فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- فلاح ‌توتکار، حجت (1388). «عدالت‌خانۀ دولتی». فصلنامۀ تاریخ ایران و اسلام. س۱۹. دورۀ جدید. ش۱ (پیاپی75). صص۱۰۷-۱۲۰.
- کسرایی، محمدسالار و علی ‌پوزش شیرازی (1388). «نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه». فصلنامۀ سیاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. دورۀ 39. ش۳. صص۳۳۹-۳۶۱.
- کسروی، احمد (1312). تاریخ مشروطۀ ‌ایران. تهران: امیرکبیر.
- محیط‌مافی، هاشم (1363). مقدمات مشروطیت. به‌کوشش مجید تفرشی و جواد جان‌فدا. تهران: فردوسی.
- مغیث‌السلطنه، یوسف (1362). نامههای یوسف مغیثالسلطنه. به‌کوشش معصومه مافی. تهران: تاریخ ایران.
- ملایی‌توانی، علیرضا (1391). «ملاحظاتی در مفهوم عدالت‌خانه». پژوهشهای تاریخی. دانشگاه ‌اصفهان. دورۀ جدید. س۱۴. ش۱ (پیاپی 75). صص۱۱۳-۱۳۰.
- ملک‌زاده ، مهدی (1383). تاریخ ‌انقلاب مشروطیت ایران. تهران: سخن.
- ناظم‌الاسلام کرمانی. محمد‌بن علی (1357)، تاریخ بیداری ایرانیان. به‌کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- واندایک، تئون.ای (1389). مطالعاتی در تحلیل‌گفتمان. گروه‌ مترجمان. تهران: دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها.
- هدایت، مهدی‌قلی‌خان (1363). طلوع مشروطیت. به‌کوشش امیراسماعیلی. تهران: جام.
- یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389)، تحلیل‌گفتمان در نظریه و روش. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.