نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

با پیروزی نهضت مشروطه و تأسیس مجلس، اندیشة دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور از سطح سیاست‌مردان به جامعه تسری یافت و دگرگونی مهمی در نگرش ایرانیان به قوای دفاعی کشور پدید ‌آمد. انجمن­های ایالتی با پیش‌گامی در این مسیر، برای مشق نظامی مردم از مجلس درخواست مجوز‌ کردند. این امر کنش­ها و واکنش‌هایی را در سطح مجلس، دولت و مردم برانگیخت؛ چنان‌که مجلسْ وزارت جنگ را به پاسخ­گویی دربرابر این امر واداشت و به نقد عمل‌کرد بریگاد قزاق پرداخت. اما مهم‌تر از همه، طرح تشکیل ارتش ملی در مجلس بود که بررسی آن مسئلة اصلی این مقاله است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی می‌کوشیم اقدامات و رویکردهای مجلس را درجهت تشکیل ارتش ملی به‌همراه واکنش­ها و پیامدهای آن ارزیابی کنیم.
 اندیشۀ تشکیل ارتش ملی هرچند با پشتیبانی مجلس و مشروطه‌خواهان نزدیک بود به تأسیس نیروی نظامی کارآمد بینجامد، با جنگ قدرتی که بین شاه و مجلس درگرفت، استبدادگران مسئلة ارتش ملی را در تضاد با ارتش دولتی برشمردند و مانع از تحقق آن شدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Idea of Establishment of National Army in First National Parliament of Iran

نویسندگان [English]

  • Alireza Mollaiy Tavany 1
  • Fatemeh Soheili 2

1 Associate professor, Institute for Humanities and Cultural Studies

2 MA in History of Iran from Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

The Idea of defense of independence and territorial integrity was spread from elite to other groups of society after the constitutional revolution and establishment of parliament. Provincial communities with initiatives in this direction, requested from parliament for permission of military training of the people. This issue, raised actions and reactions in the parliament, the government and the people. As parliament forced ministry of war to accountability and criticized the Cossack Brigade's operation.  The plan for formation of national army is main topic of this article. This article tries to investigate measures and approaches of parliament about formation of national army, reactions and consequences through descriptive-analytical method. The achievement of this research is that although the formation of a national army was possible with support of the parliament and constitutionalists, but with occurred power struggle between the Shah and parliament, Tyrants considered national army in contrast to governmental army and prevented its realization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parliament
  • National army
  • Cossack brigade
  • Military training
منابع
- آبراهامیان، یرواند (1391). ایران بین دو انقلاب. ترجمة کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی. چ16. تهران: نشر مرکز.
- آفاری، ژانت (1379). انقلاب مشروطة ایران. ترجمة رضا رضایی. تهران: نشر بیستون.
- احتشام‌السلطنه، محمود‌میرزا (1367). خاطرات احتشام‌السلطنه. به‌کوشش سید محمد‌مهدی موسوی. تهران: زوار.
- تبریزی، علی (2535). مجموعة آثار قلمی ثقه‌الاسلام شهید تبریزی. به‌تصحیح نصرت‌الله فتحی. تهران: انجمن آثار علمی.
- تکمیل همایون، ناصر (1376). تحولات قشون در تاریخ معاصر ایران. ج1. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- دولت‌آبادی، یحیی (1371). حیات یحیی. تهران: عطار.
- شجیعی، زهرا (1375). نقش نمایندگان در مجلس قانونگذاری عصر مشروطیت. ج1. تهران: سخن.
- شریف‌کاشانی، محمدمهدی (1362). واقعات اتفاقیه در روزگار. به‌کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
- شمیم، علی‌اصغر (1387). ایران در دورة سلطنت قاجاریه. تهران: بهزاد.
- طوسی، ر. (1369). «ارتش ایران 1259-1286هـ.ش، 1880-1907م.». ترجمة حسینعلی نوذری. تاریخ معاصر ایران (کتاب دوم). تهران: مؤسسة پژوهش و مطالعات فرهنگی.
- عین‌السلطنه، قهرمان‌میرزا سالور (1374). روزنامة خاطرات عین‌السلطنه. به‌تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار. تهران: اساطیر.
- فربد، ناصر (1383). نقش ارتش در تحولات تاریخی ایران. تهران: کومش.
- قائم‌مقامی، جهانگیر (2535). تاریخ ژاندارمری ایران از قدیمی‌ترین ایام تا عصر حاضر. تهران: انتشارات ادارة روابط عمومی ژاندارمری کشور شاهنشاهی.
- کاتوزیان تهرانی، محمدعلی (1379). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کتاب آبی (1362). به‌اهتمام احمد بشیری. ج1. تهران: نشر نو.
- کرونین، استفانی (1377). ارتش و تشکیل حکومت پهلوی. ترجمة غلامرضا علی­بابائی. تهران: خجسته.
- کسروی، احمد (1383). تاریخ مشروطة ایران. تهران: امیرکبیر.
- مجدالاسلام کرمانی، احمد (2536). تاریخ انحطاط مجلس. مصحح محمود خلیل‌پور. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- مستشارالدوله صادق (1361). خاطرات و اسناد مستشارالدوله صادق. به‌کوشش ایرج افشار. ج1. تهران: فردوسی.
- ـــــــــــــــــــ (1362). خاطرات و اسناد مستشارالدوله صادق. به‌کوشش ایرج افشار. ج2. تهران: فردوسی.
- مستوفی، عبدالله (1384). شرح زندگانی من. تهران: زوار.
- ملکزاده، مهدی (1329). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. ج2. مصحح مرتضی پارسافر. تهران: کتاب‌خانة سقراط.
- میرزا صالح، غلام‌حسین (1383). متن کامل مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی توسعة سیاسی ایران در ورطة سیاست بین‌الملل. تهران: مازیار.
- ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد (1384). تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: امیرکبیر.
- یزدانی، سهراب (1388). مجاهدان مشروطه. تهران: نشر نی.
- یلفانی، رامین (1376). زندگانی سیاسی ابوالقاسم‌خان ناصرالملک. تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
اسناد و روزنامه‌ها
- اسناد 11/8/136/2 مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ایران.
- انجمن تبریز، جلد اول، سال اول، شمارة 1-149، سال دوم، شمارة 14-1، کتابخانة ملی جمهوری اسلامی، تهران، 1374.
انجمن تبریز، جلد دوم، سال دوم، دورة اول، شمارة 32-15، دورة دوم، شمارة 32-1، سال سوم، شمارة 36-1، تهران: کتابخانة جمهوری اسلامی ایران، 1376.
انجمن مقدس ملی اصفهان، دورة اول از سال 1324- 1326ق، به اهتمام محمدعلی چلونگر، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1385.
تمدن، سال اول از شماره 1-80، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383.
حبل‌المتین کلکته، سال 14-22، «لوح مطبوعات فارسی ایران»، تهران: کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مجلس، سال 1-5، «لوح مطبوعات فارسی ایران»، تهران: کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.