نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز

چکیده

 با پذیرش اسلام توسط غازان خان و مغولان ساکن در ایران مسئله جدیدی رخ نمود وآن تبیین جایگاه خلیفه عباسی و نحوه تعامل و ارتباط با وی بود. پذیرش سیادت معنوی خلیفه با دیدگاه مغولان در تعارض جدی قرار داشت و مساوی تایید برتری ممالیک بود. ایلخان به دنبال راهی بود که، علاوه بر حفظ اسلام نیازی به تایید خلیفه نباشد، لذا شاهد تمایلاتی از جانب غازان به مذهب شیعی امامی می باشیم . دوره غازان خان از لحاظ توجه به مذهب شیعه امامیه از اهمیت بسیاری برخوردار است و می توان آن را در حکم سنگ بنای رسمیت تشیع در عهد صفویه دانست. در شکل گیری این روند علاوه برعقاید فردی ، مؤلفه های فرهنگی و بینش حاکم بر قوم غالب که به صورت آشکار و پنهان اثرگذار بوده اند ،نمی توان از نقش عوامل سیاسی و مسائل زمان به راحتی گذشت. جهت گیری سیاسی، مذهبی غازان خان متأثر از فرهنگ حاکم بر اکثر مسلمانان در ارتباط با خلافت عباسی که توسط ممالیک احیا شده بود و مؤلفه های حاکم بر روابط ایلخانان با ممالیک وشرایط خاص این دوران می باشد .این تاثیر و تاثر در رویکرد غازان به مذهبی غیر از مذاهب مورد تایید خلافت مصر و سعی در استفاده از برخی آرای فقهی و اندیشه های سیاسی ادوار گذشته ایران قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of restoring the caliphate in Egypt on the religious posturing Ghazan Khan

نویسندگان [English]

  • Fateme Oroji 1
  • Mohammad Rezaei 2

1 Assistant Professor, Department of History, University of Tabriz

2 PhD Candidate in History, University of Tabriz

چکیده [English]

 GhazanKhan and the Mongols residing in Iran when the accepted Islam a new problem happened and That was the position of the Abbasid Caliph and the relationship mutual. Accept the spiritual excellence Khalifa was seriously in conflict with the views of Mongol and the equal with Mamluk excellence. Aylkhan wanted to preserve the Muslim , does not Require approval by Caliph. Then a tendency increased the Shiism. Era Ghazan Khan is important in orientation of Shiism and the base recognized of Shiism At the time of Safavid. Non from the his favorite trend personal and Mughal cultures political incentives had an impact . Effective ideas of of the Muslim majority in the Caliphate In Aylkhan orientation. in the Egypt Mamluk revived Caliphate Who affected on the relationship with the Ilkhanids. This on approach was effective the Ghazan Khan political and religious . Ghazan desire to Shi'ism gained and the used to solve the problem from political jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazan
  • Mamluk
  • Caliphate
  • the Abbasids
  • Shi'ism
منابع
- آمیتای پریس، روون (1379ش). «غازان، اسلام و سنت مغول از‌دید سلاطین مملوک». ترجمۀ غلام‌رضا وطن‌دوست و رضا دهدشتی. مجموعه‌مقالات اولین سمینار تاریخی هجوم مغول به ایران و پیامدهای آن. چ1. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- ابن‌ایاس، محمد بن احمد (1960م). بدایع الزهور فی وقایع الدهور. مطابع الشعب.
- ابن‌تغری بردی، یوسف (بی‌تا). النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره. قاهره: بی‌نا.
- ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1976م). رسالة الی السلطان الملک الناصر فی شأن التتار. بیروت: بی‌نا.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمان (1375ش). مقدمه. ترجمۀ محمد پروین گنابادی. تهران: علمی و فرهنگی.
- اشپولر، برتولد (1374ش). تاریخ مغول در ایران. ترجمۀ محمود میر‌آفتاب. چ5. تهران: علمی و فرهنگی.
- ---------- (1389ش). مغولان در تاریخ. ترجمۀ عبدالرسول خیراندیش. چ1. تهران: آبادبوم.
- اقبال آشتیانی، عباس (1384ش). تاریخ مغول از حملۀ چنگیز تا تشکیل دولت تیموری. تهران: امیر‌کبیر.
- انصاری قمی، حسن (1378ش). «قدرت و مشروعیت در دوورۀ ایلخانان مغول». معارف. دورۀ 16. ش3. ص73-84.
- بارتولد، و. و. (1377ش). خلیفه و سلطان. ترجمۀ سیروس ایزدی. چ2. تهران: امیرکبیر.
- باگت گلاب، جان (1386ش). سربازان مزدور: سرگذشت ممالیک. ترجمۀ مهدی گلجان. چ1. تهران: امیرکبیر.
- بختیاری، شهلا (1378ش). «خلافت عباسیان در مصر». مقالات و بررسی‌ها. دفتر 66.
- بروکلمان، کارل (1346ش). تاریخ ملل و دُوَل اسلامی. ترجمۀ هادی جزایری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- بناکتی، ابوسلیمان داوود (1348ش). تاریخ بناکتی. تصحیح جعفر شعار. تهران: انجمن آثار ملی.
- ترابی طباطبایی، سید جمال (1353ش). «سکه‌های شاهان اسلامی ایران». نشریۀ موزۀ آذربایجان. ادارۀ کل موزه‌ها.
- ترکمنی آذر، پروین (1390ش). «جایگاه خلیفه و فرمانروایان ایرانی در تاریخ‌نوشته‌های ایرانیان از آغاز دورۀ اسلامی تا سقوط خلافت عباسی». جستارهای تاریخی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س2. ش2.
- جوینی، علاء‌الدین عطاملک بهاء‌الدین محمد (1385ش). تاریخ جهانگشای جوینی. به سعی و اهتمام و تصحیح محمد قزوینی. چ4. تهران: دنیای کتاب.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1380ش). تاریخ حبیب السیر. چ4. تهران: خیام.
- ذهبی، شمس‌الدین (1386). العبر فی خبر من غبر. تحقیق صلاح‌الدین االمنجد. مطبعة حکومت الکویت.
- راوندی، محمد بن علی بن سلیمان (1333ش). راحة الصدور و آیة السرور در تاریخ آل سلجوق. تصحیح محمد اقبال. حواشی و فهارس مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر.
- رجب‌زاده، هاشم (2535 شاهنشاهی). آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل‌الله همدانی. چ1. تهران: توس.
- رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1338ش). جامع التواریخ. به‌کوشش بهمن کریمی. تهران: اقبال.
- رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1358ق/1940م). تاریخ مبارک غازانی. به‌اهتمام کارل یان. اوقاف گیب. هرتفورد.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1350ش). «ملاحظات انتقادی درباب تاریخ ایران کمبریج». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات تهران. تهران. س17. ش1.
- سرافرازی، عباس (1389ش). «گرایش‌های سیاسی- مذهبی ایلخانان بر‌اساس مسکوکات ایلخانی (756-651ﻫ..ق.)». پژوهش‌های تاریخی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دورۀ جدید. س2. ش1.
- السرجانی، راغب (1427ق/ 2006م). قصة التتار من البدایة إلی عین جالوت. الطبعة الاولی. قاهره: مؤسسة اقرأ.
- سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌بکر (1992م). تاریخ الخلفا. تحقیق رحاب خضری عکاوی. بیروت: مؤسسة عزالدین.
- شبارو، عصام محمد (1380ش). دولت ممالیک و نقش سیاسی و تمدنی آن در تاریخ اسلام. به‌اهتمام شهلا بختیاری. چ1. قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
- شبانکاره‌ای, محمد بن علی بن محمد (1381ش). مجمع النساب. تصحیح میرهاشم محدث. چ1. تهران: امیرکبیر.
- صفدی، خلیل بن ایبک (1988م). الوافی بالوفیات. ویس بادن: مکتبة فرانتسز اشتاینر.
- طباطبایی، سید جمال‌الدین (1351ش). «رسم‌الخط ایغوری و سیری در سکه‌شناسی». نشریۀ موزۀ آذربایجان. ش6.
- طباطبایی‌فر، محسن (1384ش). نظام سلطانی از‌دیدگاه اندیشۀ سیاسی شیعۀ دورۀ صفویه و قاجاریه. تهران: نشر نی.
- عنان، محمد عبدالله (1417ق/ 1997م). مواقف حاسمة فی تاریخ الاسلام. الطبعة الخامسة. بی‌جا: الناسر حسین عنان.
- القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1384ش). تاریخ اولجایتو. تصحیح مهین همبلی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.
- قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1389ش). اخبار مغولان در انبانۀ قطب. به‌کوشش ایرج افشار. چ1. قم: کتابخانۀ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- قلقشندی، احمد بن علی (1997م.الف). مآثر االانافة فی معالم االخلافة. اختصار شوقی ابوخلیل. دمشق: دار الفکر.
- ---------------- (1997م.ب). من کتاب مآثر الانافة فی معالم الخلافة. اختصار شوقی ابوخلیل. دمشق: دار الفکر.
- ---------------- (بی‌تا). صبح الاعشی فی صناعة الانشا. وزارة الثقافیة و الارشاد قومی. المؤسسة المصریة العامه.
- گروسه، رنه (1379ش). امپراتوری صحرانوردان. ترجمۀ عبدالحسین میکده. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
- ماوردی، علی بن محمد (1994م). الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیه. بیروت: دار الکتاب العربی.
- مرتضوی، منوچهر (1337ش). «دین و مذهب در عهد ایلخانان ایران». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز. س10. ش44.
- ------------ (1338ش). «تکمله بر مقالۀ دین و مذهب در عهد ایلخانان ایران». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز. س11. ش49.
- ------------ (1370ش). مسائل عصر ایلخانان. چ1. تهران: آگاه.
- مستوفی، حمدالله (1364ش). تاریخ گزیده. تصحیح عبدالحسین نوایی. چ3. تهران: امیر‌کبیر.
- مقریزی، احمد بن علی (1932م). السلوک المعرفة الدولة الملوک. تحقیق محمد مصطفی زیاده. قاهره: دار الکتب المصریه.
- ---------------- (1998م). المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار. تحقیق خلیل المنصور. بیروت: دار الکتب العربی.
- منهاج سراج، عثمان بن محمد (1363ش). طبقات ناصری. تصحیح عبدالحی حبیبی. چ1. تهران: .
- نخجوانی، محمد بن هندوشاه (1976م). دستور الکاتب فی تعیین المراتب. تصحیح عبدالکریم علی اوغلی علی‌زاده. مسکو: فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان.
- نطنزی، معین‌الدین (1336ش). منتخب التواریخ معینی. تصحیح ژان اوبن. چ1. تهران: کتابفروشی خیام.
- وصاف‌الحضرة، عبدالله بن فضل‌الله (1269). تاریخ وصاف. بمبئی: بی‌نا.
- ----------------------- (1383ش). تحریر تاریخ وصاف. عبدالمحمد آیتی. چ3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- هال، مری (1380ش). امپراتوری مغول. ترجمۀ نادر میر‌سعیدی. چ1. تهران: قفنوس.
- هولت، پی. ام.، لمبتون، ان. ک. س. و برنارد لویس (1387ش). تاریخ اسلام کمبریج. چ1. ترجمۀ تیمور قادری. تهران: مهتاب.
 
- Holt, Peter Malcolm (1995). Early Mamluk Diplomacy (1260-1290). Leiden: Brill.
- Levanoni, Amalia (1995). A Turning Point in Mamluk History. Leiden: Ej. Brill.
- Morgan, David (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War: 1260-1281. Reuven Amital Press.
- Steenbergen, J. Van (2006). Order Out of Chaos: Patronage, Conflict, and Mamluk Socio-Political Culture (1341-1382). Leiden: Brill.
- Winter, Michael and Levanoni (2004). The Mamluks in Egyptian and Syrian Politics and Society. Leiden: Brill.