نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 دانشجوی دکترای تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
مقاله حاضر به واکاوی روایت‌های ناسازگار درباره تسخیر اصفهان به دست مردآویج زیاری و علی بویه در اوایل سده چهارم هجری می‌پردازد. پرسش اصلی این پژوهش آن است که از مقایسه میان روایت مشهور تسخیر اصفهان به دست علی بویه به‌صورت مستقل با دو روایت دیگر که در متون تاریخی متقدم و متأخر برجای‌مانده، چه معرفت تاریخی به دست خواهد آمد؟ روایت مشهور بیان می‌کند که علی بویه پس از گسستن از مردآویج و گریختن از کرج ابی دلف، اصفهان را تصرف کرده و سپس آنجا را به‌سرعت ترک کرده و رهسپار کشورگشایی‌های دیگر می‌شود. بااین‌حال، بررسی منابع تاریخی نشان می‌دهد که دست‌کم دو روایت دیگر نیز وجود دارد: یکی که تسخیر اصفهان را به دست لشکریان مردآویج و با سرکردگی علی بویه می‌داند و دیگری روایتی که به‌کلی پیوند میان مردآویج و علی بویه را حذف کرده و علی را به‌صورت مستقل فاتح اصفهان معرفی می‌کند. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی، به بررسی این ناسازگاری‌ها می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که روایت مشهور تسخیر اصفهان به دست علی بویه، در حال طغیان بر ضد مردآویج، لزوماً روایت قطعی و یگانه نیست و روایت‌های دیگر و به‌ویژه روایتی که علی بویه را در خدمت مردآویج ترسیم می‌کند، سزاوار توجه ویژه‌ای است. این تنوع روایی می‌تواند ناشی از تلاش‌های آل‌بویه برای بازسازی تاریخ خود و حذف نقش مردآویج در قدرت‌گیری آن‌ها باشد. این پژوهش بر لزوم بازنگری در روایت‌های تاریخی و توجه به تنوع منابع در تحلیل وقایع تاریخی تأکید می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Study of Conflicting Narratives Regarding the ‘Conquest of Isfahan’ by ‘Mardavij’ and ‘Ali of Būyid’
نویسندگان [English]
- Yazdan Farrokhi 1
- Saeed Amini 2
- Abdollah Sajedi 3
1 Associate Professor at the Department of The History, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran
2 Student of History department, Payame noor University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor at the Department of The History, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran
چکیده [English]
This article examines the conflicting narratives regarding the conquest of Isfahan by Mardavij Ziyari and Ali Buyah in the early 4th century AH. The central question of this research is: What historical insights can be gained from comparing the well-known narrative of Ali Buyah's independent conquest of Isfahan with two other narratives preserved in early and later historical texts? The prominent narrative suggests that Ali Buyah, after breaking away from Mardavij and fleeing from Karaj Abi Dulaf, conquered Isfahan and then quickly left to pursue further territorial expansions. However, an analysis of historical sources reveals at least two other narratives: one attributing the conquest of Isfahan to Mardavij's forces under Ali Buyah's leadership, and another that entirely omits the connection between Mardavij and Ali Buyah, portraying Ali as an independent conqueror of Isfahan. Using a descriptive-analytical approach, this study investigates these discrepancies. The findings indicate that the prominent narrative of Ali Buyah's conquest of Isfahan while rebelling against Mardavij is not necessarily the definitive or sole account. Other narratives, particularly the one depicting Ali Buyah in service to Mardavij, deserve special attention. This diversity in narratives may stem from the Buyids' efforts to reshape their history and diminish Mardavij's role in their rise to power. The study emphasizes the necessity of revisiting historical narratives and considering the diversity of sources in analyzing historical event.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mardavij
- Ali of Būyid
- Conquest of Isfahan
- Historical Narratives
- Conflicting Narratives
)