نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، گروه باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
جای‌نام‌ها، انباشته‌ای فرهنگی از گستره واژگانی یک‌زبان‌اند که در گذر از زمان دچار دیرینگی شده‌اند و آشکارساختن آن‌ها به‌معنی بازسازی هویت، فرهنگ، باورها، اسطوره‌ها، آداب‌ورسوم، ادبیات، موقعیت جغرافیایی و پیشینه‌تاریخی یک جامعه است. هدف و پرسش این جستار بازشناسی و بازخوانی قدمت و تداوم ریشه‌های زبانی و فرهنگی جای‌نام «بغداد» از زمان ظهور تا نام‌گذاری «مدینهالسلام» به‌عنوان پایتخت توسط ابوجعفر منصور خلیفه‌عباسی است. پژوهش حاضر ازنظر هدف در زمینه تحقیقات‌بنیادی و ازنظر ماهیت تاریخی است. نتیجه این پژوهش از منظر ریشه‌شناسی مبین‌آن است‌که اصل واژه بغداد فارسی (زبان هندوایرانی) است که از نیمه اول هزاره دوم پیشازمیلاد تا دوره‌اسلامی در متون و منابع گوناگون به زبان‌های، فارسی‌باستان، فارسی‌میانه، فارسی و عربی ثبت شده‌است و با تغییر دین در ایران در دوران‌اسلامی دیگر واژه «بغ» به‌معنی خدا دیده نمی‌شود و تنها به‌معنی بت و صنم از آن یاد شده‌است؛ اما آنچه حائز اهمیت است ارتباط‌مفهومی میان جای‌نام باستانی بغداد «خداداد» و نام مدینهالسلام است. آنچه در این واژه «مدینهالسلام » مستتر است، مفهوم اندیشه ایرانشهر است که مورخان و جغرافی‌دان مسلمان عرب آن را چنین بیان‌کرده‌اند. بغداد را ازآن‌جهت مدینهالسلام نامیده‌اند که سلام همان «الله» است و منظورشان «مدینه‌الله» (شهر‌خدا) بوده‌است، جایگاهی که فرامین الهی حاکم و نظم‌دهنده امور است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
From Baghdad to Madinat al-Salam: Tracing an Ancient Toponym from the Second Millennium BCE to the Abbasid Caliphate
نویسندگان [English]
- Saeedeh Pourabedini 1
- Majid Montazeri Zahori 2
1 PhD student, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Toponyms represent a cultural accumulation of linguistic richness within a language that has evolved over time, reflecting the reconstruction of identity, culture, beliefs, myths, customs, literature, geographical locations, and historical background of a society. This study aims to reexamine and reinterpret the toponym "Baghdad" from its emergence to being designated as "Madinat al-Salam" (City of Peace) by Caliph Abu Ja'far al-Mansur of the Abbasid dynasty."The outcome of this research, from an etymological perspective, reveals that the origin of the term "Baghdad" is Persian (Indo-Iranian language), documented from the early second millennium BCE to the Islamic period in various texts and sources written in, Old Persian, Middle Persian, Persian, and Arabic. With the invasion of Iran by the Arabs, during the Islamic era, the term "baγ" no longer conveys the meaning of God, but is solely associated with idols and statues. However, the significant aspect lies in the conceptual relationship between the ancient toponym Baghdad "Khudadad" and the name "Madinat al-Salam." The concealed concept within the term "Madinat al-Salam" is the Iranian City of Peace, as described by Arab Muslim historians and geographers. Baghdad has been referred to as Madinat al-Salam because peace is synonymous with "Allah," and their intention was "Madinat Allah" (City of God), signifying a place governed by divine mandates and regulatory principles.
کلیدواژه‌ها [English]
- Baghdad
- Madinat al-Salam
- Iranian City
- Toponymy
- Historical Linguistics
)