نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تاریخ ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ایران
چکیده
خوارزمشاهیان حنفی مذهب بودند و در قلمرو آنان، غلبه با احناف بود. خوارزمشاهیان چه سیاستی در قبال مذهب حنفی اتخاذ نمودند؟ برای پاسخ، عصر خوارزمشاهیان به پنج دوره تقسیم و سیاست هر دوره بر اساس پنج معیار رفتار با علماء و عامّه، مناسبات با حکام، بکارگیری در مناصب دولتی و بناء مساجد و مدارس مطالعه و مشخص شد در دوره والیگری(491-530 ق.) بتبع اطاعت محمد و آتسز از سنجر، عامّه و علماء حنفی در أمن و رفاه بودند. در دوره استقلال طلبی(530-567 ق.) بواسطه عصیان آتسز بر سنجر و توسعه طلبی ایل ارسلان، عامّه و علماء بلاد حنفی مورد تهاجم و إهانت واقع شدند اگرچه این ضدّیت با انگیزه سیاسی و درواقع بیطرفی مذهبی بود. در دوره تأسیس امپراطوری(568-596 ق.) و بدنبال تصرف عراق که در آن غیرحنفیه در اکثریت بودند، سیاست بیطرفی بنفع شافعیه تشدید گشت. در دوره اوج امپراطوری(596-617 ق.) چون شرعیت حکومت سلطان محمد از ناحیه خلیفه تصدیق نشده بود حنفیه غیرمعتزله سلطنت وی را مشروع نمیدانستند لذا سیاست بیطرفی گاه به ضدیت با حنفیه تبدیل شد. در دوره مابعد حمله مغول(617-628 ق.) بسبب حاکم شدن ملوک الطوائف، پسران سلطان قصد داشتند بخشی از ملک را بهرقیمت متصرف شوند لذا غورشاه و پیرشاه بإتّحاد با شافعیه علیه حنفیه روی آوردند اما جلال الدین بعنوان ناجی جهان اسلام سیاست وحدت اسلامی اتخاذ و عموماً از حمایت از حنفیه إجتناب نمود. چون خوارزمشاهیان معتزلی بودند حمایت از حنفیه معتزله جز در عهد جلال الدین، در تمام ادوار إجراء گردید. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای ست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Khwarazmshahids' religious policy towards Hanafism and its followers
نویسندگان [English]
- Mohammad Kaviani Yeganeh 1
- Abbas Sarafrazi 2
1 Ph.D. student-Ferdowsi Uni
2 Department of History, Faculty of Letters, Ferdowsi University, Mashhad , Iran
چکیده [English]
The Khwarazmshahids were Hanafite and the majority of people in their territory were also Hanafites. What kind of policy did they have towards Hanafism? In order to answer, the Khwarazmshahid Era was divided into five periods and their policy was evaluated in each period based on five parameters: behavior towards Hanafite people and clergy, relations with Hanafite rulers, employing Hanafites in political positions and establishment of religious institutes. The results show in Obedience Period (1098-1136 A.D.) Hanafite people and clergy had security and welfare because of Muhammad and Atsiz’s obedience for Sanjar. In Independence Period (1136-1173) because of Atsiz’s arrogance against Sanjar and Ilarsalan’s expansionism, Hanafite people and clergy were attacked and insulted although this antagonism was political and in fact neutral policy. In Empire-Establishing Period (1174-1201) the neutral policy was intensified in favor of Shafiites following the conquest of Iraq in which non-Hanafites were in majority. In Empire-Peak Period (1201-1221) because Sultan Muhammad's government wasn’t legitimized by the Caliph, non-Mutazilite Hanafites didn’t verify his reign as legitimate thus the neutral policy converted at times to antagonism against Hanafites. Following the anarchy of Post-Mongol Attack Period (1221-1231) the Sultan’s sons tried to conquer part of the empire by any means thus Qurshah and Pirshah allied with Shafiites against Hanafites but Jalal-al-Din, as the savior of Islam, implemented an Islamic Unity policy and generally avoided supporting Hanafites. As Khwarazmshahids were Mutazilite, they supported Mutazilite Hanafites in all periods except Jalal-al-Din’s. The research method is descriptive-analytical and data-gathering method is desk study.
کلیدواژه‌ها [English]
- Hanafites
- Khwarazmshahids
- religious policy
- Hanafite school
)