نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه تهران، ایران
2 دانشجوی دکترای تاریخ اسلام، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
جای‌نام‌هایی که برای نامیدن گسترۀ وسیعی از نیمۀ غربی ایران به کار می‌رفتند، از سقوط ساسانی تا برآمدن صفویان، در عرصۀ اجتماعی و سیاسی‌اداری تغییرات فراوانی یافتند و در نوشته‌هایی که در این مقطع تألیف شدند، به‌گونه‌های مختلفی به کار رفتند. در تاریخ‌نگاری اسلامی این جای‌نام‌ها نیز به‌تناوب استفاده می‌شدند و مورخان از آن‌ها برای پرداختن به گسترۀ جغرافیایی مدنظرشان بهره می‌بردند. پرسش اصلی جستار پیش رو این است که جای‌نام‌های جبال، قهستان و عراق عجم چگونه در نوشته‌های گوناگون مورخان ظاهر شدند و کاربرد آن‌ها چگونه بود. رویکرد پژوهشی این نوشتار مبتنی‌بر توصیف عمیق و گسترده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در اندیشۀ مورخان اسلامی، جبال (تقریباً) در سدۀ سوم به‌‌عنوان جای‌نام رایج گسترۀ وسیعی از نیمۀ غربی ایران به کار می‌رفت. بهتدریج و بدون آن که تعریف و تحدید مشخصی داشته باشد در انواع نوشته‌های تاریخی رواج یافت و جایگزین جای‌نام‌های باستانی منطقه از قبیل ماه و پهله شد، اما در سدۀ بعد بهسبب تحولات سیاسی منطقه و مهم‌شدن برخی شهرها نظیر ری و اصفهان، شهرمحوری بر نگرش بسیاری از مورخان غالب شد و اجازه نداد جبال به‌‌عنوان یک جای‌نام رایج، اشاعه پیدا کند. همچنین جای‌نام قهستان که ترجمۀ فارسی جبال بود، در این مقطع در نوشته‌های فارسی رواج یافت و بر آشفتگی‌ها افزود. در سدۀ ششم جای‌نام عراق عجم بهتدریج در نوشته‌های مورخان جای باز کرد؛ اما بهسبب رونق‌یافتن تاریخ‌نگاری عمومی در سده‌های هشتم و نهم هجری که با تکیه‌بر منابع سدۀ سوم تا ششم هجری فراهم آمدند، جای‌نام‌های جبال و قهستان درحالی‌که در عرصۀ اجتماعی و سیاسی-اداری تقریباً فراموش شده بودند، نیز در نوشته‌های مورخان فارسی‌نویس به حیات خود ادامه دادند، البته مورخان مصر و شام تا حد زیادی از این آشفتگی بر کنار بودند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Toponymy of the western half of Iran in the historical writings of the 3rd-9th lunar centuries (Jebal, Qohestan and Iraq-e Ajam)
نویسندگان [English]
- Hassan Hazrati 1
- Mohamadreza Zadehsafari 2
1 Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Faculty of Theology, University of Tehran, Iran
2 Ph.D Student in Islamic history, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The toponyms used to name a large area in the western half of Iran, from the fall of the Sassanids to the rise of the Safavids, experienced many changes in the social and political-administrative arena, and were reflected in different ways in the writings produced at this point. In Islamic historiography, these toponyms were also used alternately, and historians used them to address the geographical area they were considering. The main question of the upcoming research is how the names Jebal, Qohestan and Iraq-e Ajam appeared in various historians' writings and how they were used. The research approach of this article is based on thick description. The research findings indicate that in the opinion of Islamic historians, Jebal (approximately) was used as a common toponym for a wide area in the western half of Iran in the third century. Gradually and without having a specific definition and limitation, it became popular in all kinds of historical writings and replaced the ancient toponyms of the region such as Mah and Pahle, but in the next century, due to the political developments in the region and the importance of some cities such as Ray and Isfahan, the city became central to the attitude of many Historians prevailed and did not allow Jebal to spread as a common toponym. Also, the name Qohestan, which was the Persian translation of Jebal, became popular in Persian writings at this time and added to the confusion. In the sixth century, the toponym of Iraq-e Ajam, gradually made its way in the writings of historians; But due to the flourishing of general historiography in the 8th and 9th centuries of Hijri, which were provided based on the sources of the third to the sixth century of Hijri, the toponyms of Jebal and Qohestan, while they were almost forgotten in the social and political-administrative arena, also came to life in the writings of Persian historians. They continued, of course, the historians of Egypt and the Levant were largely left out of this mess.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mah
- Pahle
- Jebal
- Qahestan
- Iraq-e Ajam
- Toponym
- Historiography
آقسرایی، محمودبن‌محمد (1362) تاریخ سلاجقه، عثمان توران، تهران: اساطیر.
آیینه‌وند، صادق (۱۳۸۷) علم تاریخ در گسترۀ تمدن اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علیبنمحمد (1971) الکامل فى التاریخ، بیروت: دارصادر.
ابن‌اعثم، ابومحمد احمد الکوفی (1411/1991) کتاب الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت: دارالاضواء.
ابن‌العبرى، غریغوریوس الملطى (1992) تاریخ مختصر الدول، تحقیق انطون صالحانى الیسوعى، بیروت: دارالشرق.
ابن‌بلخی (1374) فارسنامه، تصحیح منصور رستگار فسایی، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
ابن‌تغرى بردى، یوسف (1329) النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، قاهره: وزارة الثقافه و الارشاد القومی، المؤسسۀ المصریه العامه.
ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن‌بن‌على‌بن‌محمد (1412) المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌حیان الانصاری، ابوالشیخ عبدالله‌بن‌محمد (1412) طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها، تحقیق عبدالغفور عبدالحق حسین بلوشى، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
ابن‌خلدون، الرحمن‌بن‌محمدبن‌عبد (1988/1408) دیوان المبتدا و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشان الاکبر، تحقیق خلیل شحاده، بیروت: دارالفکر.
ابن‌دقماق، صارم‌الدین ابراهیم‌بن‌محمدبن‌ایدمر العلایی (1999) نزهه الانام فی التاریخ الاسلام، تحقیق سمیر طباره، بیروت.
ابن‌شداد، محمدبن‌علی‌بن‌شداد (1953) الاعلاق الخطیره فی ذکر امراء الشام و الجزیره، تصحیح دومینیک سوردل، دمشق: المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیه.
ابن‌عدیم، عمربن‌احمد (بی‌تا) عدیم، بغیه الطلب فى تاریخ حلب، تحقیق سهیل زکار، بیروت: دارالفکر.
ابن‌عساکر، على‌بن‌حسن (1415) تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیرى، بیروت: دارالفکر.
ابن‌فرات، ناصرالدین محمدبن‌عبدالرحیم (1936) تاریخ ابن‌فرات، تحقیق قسطنطین زریق، بیروت: المطبعه الامریکانیه.
ابن‌فقیه، احمدبن‌محمد (۱۴۱۶ق) البلدان، تصحیح یوسف الهادى، بیروت: عالم الکتب.
ابن‌فندق، علی‌بن‌زید بیهقی (1361) تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: کتابفروشی فروغی.
ابن‌فوطی، کمال‌الدین‌ابی‌الفضل عبدالرزاق‌بن‌احمد الشیبانی البغدادی (2003) الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، تحقیق مهدی نجم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌کازرونی، ظهیرالدین علیبنمحمد البغدادی (1970) مختصر التاریخ من اول الزمان الی منتهی دوله بنی‌العباس، تحقیق مصطفی الجواد، بغداد: المؤسسۀ العامه للصحافه و الطباعه.
ابن‌کثیر الدمشقى، ابوالفداء اسماعیل‌بن‌عمر (1407/1986) البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر.
ابن‌ندیم، محمدبن‌اسحاق (بی‌تا) الفهرست، بیروت: دارالمعرفه.
ابن‌واصل، جمال‌الدین محمدبن‌سالم (بی‌تا) مفرج الکروب فی تاریخ بنی‌ایوب، تحقیق جمال‌الدین شبال، اسکندریه: بی‌نا.
ابن‌وردی، زین‌الدین عمربن‌مظفر (1996) تاریخ ابن‌وردی، دارالکتب العلمیه: بیروت.
ابوالرجا قمی، نجم‌الدین (1363) تاریخ الوزراء، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
ابوشا‌مه، عبدالرحمن‌‌بن‌اسما‌عیل (1408) الروضتین فی اخبار الدولتین، بیروت: دارالجیل.
ابونعیم، حمدبن‌عبدالله (1410) تاریخ اصبهان، تصحیح سیدحسن کسروی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
احمدوند، عباس (1399) «بازشناسی تاریخی معنا و محدودۀ نام عراق عجم (تا پایان دورۀ ایلخانیان)»، تاریخ‌های محلی ایران، (17)، صص60- 45.
اشعری قمی، حسن‌بن‌محمدبن‌سائب‌بن‌مالک (۱۳۶۱) تاریخ قم، ترجمۀ تاج‌الدین حسن‌بن‌بهاءالدین علی‌بن‌عبدالملک قمی، تحقیق محمدرضا انصاری قمی، تهران: توس.
اصفهانی، حمزه، حمزه‌بن‌حسن (بی‌تا) تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلاة و السلام، بیروت: دارمکتبه الحیاه.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (۱۳۶۳) تطبیق لغات جغرافیایی قدیم و جدید ایران، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
بلاذری، احمدبن‌یحیى (1988) فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
بلعمی، ابوعلی محمدبن‌محمد (1378) تاریخ‌نامۀ طبری، تصحیح محمد روشن، تهران: سروش.
بنا‌کتی، داودبن‌محمد (1348) تاریخ بنا‌کتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بنداری اصفهانی، فتح‌بن‌علی‌بن‌محمد (۱۹۰۰) تاریخ الدوله السلجوق، مصر: شرکه طبع الکتب العربیه.
بیضاوی، عبدالله‌بن‌عمر (1382) نظام التواریخ، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
بیهقی، ابوالفضل محمدبن‌حسین (2546) تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌اکبر فیاض، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
تاریخ آل‌سلجوق در آناتولی (1377) تصحیح نادرۀ جلالی، تهران: میراث مکتوب.
تاریخ سیستان (1366) تحقیق ملک‌الشعرای بهار، تهران: کلاله خاور.
تتوی، قاضی احمد و آصف‌خان قزوینی (۱۳۸۲) تاریخ الفی، ۸جلد، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: علمی فرهنگی.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک عبدالله‌بن‌محمد (۱۹۰۰م) غرر الاخبار ملوک الفرس و سیرهم، تحقیق هرمان زوتنبرگ، پاریس.
ثواقب، جهان‌بخش؛ رستمی، پروین (۱۴۰۰) «جایگاه و اهمیت ایالت ماه کوفه در خلافت اسلامی در سده‌های سوم و چهارم هجری»، تاریخ اسلام، 22(85)، صص۲۰۰- 164.
جرفادقانى، ابوالشرف ناصح‌بن‌زفر (۱۳۸۲) ترجمۀ تاریخ یمینى، تحقیق جعفر شعار، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
جعفری، جعفربن‌محمد (1384) تاریخ یزد، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی.
جوینی، عطاملک محمدبن‌محمد (1401) تاریخ جهان‌گشا، تصحیح علامه قزوینی، به‌اهتمام محمد خاتمی، تهران: انتشارات علم.
جوینی، علیبنمحمد منتخب‌الدین (1384) عتبه‌الکتبه، تحصیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی، تهران: اساطیر.
خاقانی شروانی، افضل‌الدین (۱۳۸۶) ختم الغرایب (تحفه العراقین)، تصحیح یوسف عالی عباس‌آباد، تهران: سخن.
خطیب بغدادى، احمدبن‌علی (1417) تاریخ بغداد، مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه.
خنجی، فضل‌الله‌بن‌روزبهان (1382) عالم‌آرای امینی، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب.
دریایی، تورج (1303) تاریخ جامع ایران، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، سرویراستاران حسن رضایی باغ بیدی، محمود جعفری دهقی، تهران: مرکز بزرگ دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
دریایی، تورج (1388) شهرستان‌های ایران‌شهر، ترجمۀ شهرام جلیلیان، تهران: طوس.
دینوری، ابوحنیفه احمدبن‌داود (1368) الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم: منشورات‌الرضى.
ذهبی، محمدبن‌‌احمد (1410) تاریخ الاسلام و وفیا‌ت المشا‌هیر و الاعلام، دارالکتا‌ب العربی: بیروت.
ذهبی، محمدبن‌‌احمد (بی‌تا) العبر فی خبر من غبر، تحقیق ابوهاجر محمد السعیدبن‌بسیونی زغلول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
رافعى قزوینى، عبدالکریم‌بن‌محمد (1408) التدوین فى اخبار قزوین، تصحیح عزیزالله عطاردى قوچانى، بیروت: دارالکتب العلمیه.
راوندی، محمدبن‌علی (1364) راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل‌سلجوق، امیرکبیر: تهران.
رحمتی، محسن (1398) «اهمیت نزهه القلوب در تبیین جغرافیای تاریخی و تعیین جای‌نام‌های کردستان دورۀ ایلخانی»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، (24)، صص139- 117.
سبط‌بن‌جوزی، شمس‌الدین یوسف‌بن‌غزاقلی (بی‌تا) مرآة الزمان، دمشق: دارالرساله العالمیه.
السلمى، ابوعبدالرحمن محمدبن‌الحسین (۱۴۲۴ق) طبقات الصوفیه، مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سمرقندی، عبدالرزاق‌بن‌اسحاق (1372) مطلع سعدین و مجمع بحرین، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگى.
سهمی، حمزه‌بن‌یوسف (1407) تاریخ جرجان، بیروت: عالم الکتب.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر (بی‌تا) تاریخ‌الخلفا، بیروت: دارالمنهاج.
شبانکاره‌ای، محمدبن‌علی (1381) مجمع الانساب، تهران: امیرکبیر.
شوارتس، پاول (1400) جغرافیای تاریخی ایران در دورۀ اسلامی بر مبنای متون جغرافی‌دانان اسلامی، ترجمۀ مریم میراحمدی و غلامرضا وهرام، تهران: گستره.
صابى، هلال‌بن‌محسن (1424ق) الوزراء، فراج، عبدالستار احمد، قاهر، دار الآفاق العربیه.
طبری، ابوجعفر محمدبن‌جریر (1387) تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
طوسی، محمدبن‌محمود (۱۳۸۷) عجایب المخلوقات و غرائب الموجودات، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
طهرانی، ابوبکر (2536) تاریخ دیار بکریه، تصحیح نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران: طهوری.
ظهیری نیشابوری، ظهیرالدین (1332) سلجوق‌نامه، تهران: کلاله خاور.
عتبی، محمدبن‌عبدالجبار (1424) تاریخ الیمینی، بیروت: دارالطلیعه للطباعه و النشر.
عزیزی، حسین (1391) نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اول هجری با رویکرد فتوح، تهران: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
عمادالدین کاتب، محمدبن‌محمد (1425) تاریخ دوله آل‌سلجوق، تحقیق مراد یحیی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
عینی، بدرالدین محمود (2010) عقدالجمان فی التاریخ اهل الزمان، تحقیق محمود رزق محمود، قاهره.
فارسی، عبدالغافربن‌اسماعیل (1403) منتخب من سیاق تاریخ النیشابور، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
فصیحی خوافی، احمدبن‌جلال‌الدین محمد (1386) مجمل فصیحی، تصحیح و تحقیق سید محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
فضل‌الله، رشیدالدین (1386) تاریخ آل‌سلجوق، تهران: میراث مکتوب.
فضل‌الله، رشیدالدین جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان)، تهران: میراث مکتوب.
فضل‌الله، رشیدالدین جامع التواریخ (تاریخ سامانیان و بویهیان و غزنویان)، تهران: میراث مکتوب.
فضل‌الله، رشیدالدین (1392) جامع التواریخ (تاریخ ایران و اسلام)، تهران: میراث مکتوب.
فضل‌الله، رشیدالدین (1940) تاریخ مبارک غازانی، تصحیح استفن اوستین، انگلیس: هرتفورد.
قزوینی، فضل‌الله شرف‌الدین (1383) المعجم فی آثار الملوک العجم، تصحیح احمد فتوحی‌نسب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
القشیرى، ابوالقاسم عبدالکریم (۱۳۷۴) الرساله القشیریه، تحقیق عبدالحلیم محمود و محمودبن‌شریف، قم: بیدار.
القشیرى، ابوالقاسم عبدالکریم رسالۀ قشیریه، ترجمۀ ابوعلى عثمانى، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمى و فرهنگى.
قلانسی، حمزه‌بن‌اسدبن (1403) تاریخ دمشق، تصحیح سهیل زکار، دمشق: دارالاحسان.
قنوات، عبدالرحیم (1393) تاریخ‌نگاری محلی در ایران دورۀ اسلامی، تهران: سمت.
کاتب یزدی، احمدبن‌حسین (1386) تاریخ جدید یزد، تصحیح ایرج افشارف تهران: امیرکبیر.
کاشانی، عبدالله‌بن‌علی (1384) تاریخ اولجایتو، تصحیح مهین حاجیان‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
کرمانی، افضل‌الدین احمدبن‌حامد (1326) تاریخ افضل، تصحیح مهدی بیانی، تهران: دانشگاه تهران.
کرمانی، افضل‌الدین احمدبن‌حامد (بی‌تا) عقد علی لموقف الاعلی، تصحیح علی‌محمد عامری، تهران: روزبهان.
کریستین‌سن، آرتور (1368) ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
گردیزی، عبدالحی‌بن‌ضحاک (1315) زین الاخبار، تصحیح محمد قزوینی، تهران: کتابخانۀ ادب.
گیزلن، ریکا (1384) چهار سپهبد ساسانی براساس شواهد مهرشناسی، ترجمۀ سیروس نصرالله‌زاده، تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
لسترنج، گای (1386) جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.
لمقریزی، تقی‌الدین ابی‌العباس احمدبن‌علی‌بن‌عبدالقادر العبیدی (1997) السلوک لمعرفه دول الملوک، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مارکوارت، یوزف (1373) ایران‌شهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی، ترجمۀ مریم میراحمدی، تهران: اطلاعات.
مافروخی اصفهانی، مفضل‌بن‌سعد (1385) محاسن اصفهان، ترجمۀ حسین‌بن‌محمد آوی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری.
مجمل التواریخ و القصص (بی‌تا) تحقیق ملک‌الشعرا بهار، تهران: کلاله خاور.
مستوفی، حمدالله‌بن‌ابى‌بکربن‌احمد (1364) تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایى، تهران: امیرکبیر.
مستوفی، زین‌الدین‌بن‌حمدالله (1396) ذیل تاریخ گزیده، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
المسعودی، ابوالحسن على‌بن‌الحسین (بی‌تا) التنبیه و الاشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوى، القاهره: دار الصاوی.
المسعودی، ابوالحسن على‌بن‌الحسین (1409) مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم: دارالهجره.
مسکویه الرازى، ابوعلى (1379) تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامى، تهران: سروش.
المقدسى، مطهربن‌طاهر (بی‌تا) البدء و التاریخ، بور سعید: مکتبه الثقافه الدینیه.
منشی کرمانی، ناصرالدین (1362) سمط العلی للحضره العلیا، تهران: اساطیر.
منهاج سراج، عثمان‌بن‌محمد (1363) طبقات ناصری، تهران: دنیاى کتاب.
میرخواند، محمدبن‌خاوندشاه‌بن‌محمود (1387) روضه الصفا، تصحیح جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
نخجوانی، هندوشاه‌بن‌سنجربن‌عبدالله (1313) تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران: مطبع فردین.
نسوی، شهاب‌الدین محمد خرندزی زیدری (1344) سیرت جلال‌الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
نسوی، شهاب‌الدین محمد خرندزی زیدری (۱۴۰۱) نفثه‌المصدور، تصحیح امیرحسن یزدگردی، تهران: توس.
نظام‌الملک طوسی، ابوعلی حسن (1347) سیرالملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نولدکه، تئودور (2537) حماسۀ ملی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، تهران: مرکز نشر سپهر.
وصاف شیرازی، عبدالله‌بن‌فضل‌الله (1400) تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار، تصحیح احمد خاتمی، تهران: علم.
وطواط، رشیدالدین (۱۳۸۲) نامه‌های رشیدالدین وطواط، به‌اهتمام قاسم تویسرکانی، تهران: دانشگاه تهران.
الیافعی، ابی‌محمد عبدالله‌بن‌اسعدبن‌علی‌بن‌سلیمان (1997) مرآة الجنان و عبره الیقظان فی معرفه ما یعتبر من حوادث الزمان، تحقیق خلیل المنصور، بیروت: دارالکتب العلمیه.
یزدی، تاج‌الدین حسن‌بن‌شهاب (بی‌تا) جامع التواریخ الحسنی، بخش تیموریان، تصحیح حسین مدرسی طباطبایی و ایرج افشار، پاکستان: دانشگاه کراچی.
یزدی، معین‌الدین یزدی (1336) منتخب التواریخ، تصحیح ژان اوبن، تهران: کتابفروشی خیام.
یزدی، معین‌الدین‌بن‌جلال‌الدین محمد (1326) مواهب الهی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
یعقوبی، احمدبن‌ابى‌یعقوب‌بن‌جعفربن‌وهب (بی‌تا) تاریخ الیعقوبى، بیروت: دارصادر.
یعقوبی، احمدبن‌اسحاق (۱۴۲۲ق) البلدان، تصحیح محمدامین ضناوى، بیروت: دارالکتب العلمیه.
Daryaee, Toura. "The Idea of the Sacred Land of Eranshahr" Persianism in Antiquity, ed. R. Strootman & M.J. Versluys, Franz Steiner Verlag, 2017, pp: 393-399.
Ammianus Marcellinus, Description of the 18 Provinces of Sasanian, sasanika.
Hazrati, Hassan. "Historiography of "Shahabuddin Muhammad Zydari Nassavi: From Chronologist to Memoirist"." Khazar Journal Of Humanities and Social Sciences 19, no. 3 (2016):pp: 25-40.
Edmund Bosworth, Iranica, JEBĀL, 2008, Vol. XIV, Fas.c 6, pp. 617-618
Edmund Bosworth, Iranica,ʿERĀQ-EʿAJAM(Ī), 2011, Vol. VIII, Fasc. 5, p. 538
Alexander Vassiliev (ed.), Kitab al-'Unvan (Universal History), paris, Patrologia Orientalis, 1909.
‘Aynī, Badr al-Dīn Maḥmūd (2010), ‘Īqd ul-ǰomān fī Tārīḵ-ī Ahl-ī al-Zamān, research by Mahmoud Rizq Mahmoud, Cairo.
‘Īmād ul-Dīn Kāteb, Moḥammad b. Moḥammad (2005), Tārīḵ-ī Dawlata Āl-ī Salǰūq, researched by Morad Yahya, Beirut: Dār ul-Kotob ul-‘Elmīya.
‘Oṭbī, Moḥammad b. ‘Abd ul-ǰabbār (2003), Tārīḵ-e al-Yamīnī, Beirut: Dār ul-Ṭalī‘a Līl Ṭabā‘a wa Našar.
Abu al-Rajā’ Qomī, Naǰm al-Dīn (1984), Tārīḵ-e ul-Vūzara, Tehran: Ministry of Culture and Higher Education.
Abū No‘aīm, Ḥamd b. ‘Abdallāh (1990), Tārīkh-i Esbāhān, edited by Seyyed Hasan Kasravi, Beirut: Dār al-Kotob Al-‘Elmīya.
Abū Šāma, ‘Abd al-Raḥmān b. Īsmā‘īl (1988), Al-Rawḍatayn fī Aḵbār al-dawlatayn, Beirut: Dār al-ǰīl.
Ahmadvand, Abbas (2019), " Historical Recognition of the Meaning and Scope of the Term Iraq-i- Ajam (Up to the end of Ilkhanids Period)" Iranian Local History Research Journal, vol. 17, pp. 45-60.
A'inehvand, Sadiq (2008), Science of History in the Islamic Civilization, Tehran: Research Institute for Humanities and Cultural Studies.
Al-Maqdīsī, Moṭahar b. ṭāhīr (n.d.), Al-Bada’a wa al-Tārīḵ, Bur Saeed: Al-Ṯīqāfat ul-Dīnīya Library.
Al-Yāfe‘ī, Abū Moḥammad ‘Abdollāh b. Asad b. ‘Alī b. Solaymān (1997), Merāt al-ǰenān wa ‘Ībrat ul-Yaqẓān fī Ma‘rīfat Mā Ya‘tabar Mīn Ḥawādīṯ al-Zamān, researched by Khalil Al-Mansour, Beirut: Dār al-Kotob ul-‘Elmīya.
Āqsarā’ī, Moḥammad b. Moḥammad (1983), Tārīḵ-e Salāǰīqa, Osman Turan, Tehran: Asāṭīr.
Aš‘arī Qomī, Ḥasan b. Moḥammad b. Sā’īb b. Mālīk (1361), Tārīkh- Qom, translated by Tajuddin Hasan b. Baha'uddin Ali b. Abdul Malik Qomi, researched by Mohammad Reza Ansari Qomi, Tehran: Tūs.
Azizi, Hossein (2013), criticism and analysis of the historical sources of conquest in the first three centuries of Hijri with the approach of conquest, Qom, Hozha and University Research Institute.
Bal‘amī, Abū ‘Alī Moḥammad b. Moḥammad (1999), Tārīḵnāmah-e Ṭabarī,, edited by Mohammad Roshan, Tehran: Soroūš.
Balāẕorī, Aḥmad b. Yaḥyā (1988), Fotūḥ ul-Boldān, Beirut: Dār wa al-Maktabat ul-Ḥīlāl.
Banākatī, Dāvood b. Moḥammad (1969), Tārīḵ-e Banākatī, Tehran: Anǰoman-e Āṯār va Mafāḵer-e Farhangī.
Beyhaqī, Abū al-Fażl Moḥammad b. Ḥosseīn (1967), Tārīḵ-e Beyhaqī, edited by Ali Akbar Fayaz, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad.
Beyżāvī, ‘Abdallāh b. ‘Omar (2003), Nīẓām ul-Tawārīḵ, Tehran: Bonyād-e Oqāf-e Dr. Maḥmūd Afšār.
Bondārī Eṣfahānī, Fatḥ b. ‘Alī b. Moḥammad (1900), Tārīḵ-i Dowlat al- Salǰūq, Egypt: Ṭab‘at al-Kotob ul-‘Arabīya Company.
Christiansen, Arthur (1988), L'Iran sous les Sassanides, translated by Rashid Yasmi, Tehran: Donyā-ye Ketāb.
Ḏahabī, Moḥammad b. Aḥmad (1990), Tārīḵ al-Eslām wa wafayāt al-Mašāhīr wa al-A‘lām, Beirut: Dār ul-Kotob ul-‘Arabī.
Ḏahabī, Moḥammad b. Aḥmad (n.d.), Al-‘Ībār fi ḵabar man Ḡabar,, researched by Abu Hajar Mohammad Al-Saeed b. Basiuni Zaghloul, Beirut: Dār ul-Kotob ul-‘Elmīya.
Dariyaei, Toraj (1924), comprehensive history of Iran, under the supervision of Kazem Mousavi Bojnordi, edited by Hasan Rezaei Bagh Beidi, Mahmoud Jafari Dehaghi, Tehran: Center of Great Encyclopaedia of Islam.
Dariyaei, Toraj (2008), Iranshahr cities, translated by Shahram Jalilian, Tehran: Tūs.
Dīnevarī, Abū Ḥanīfeh Aḥmad b. Dāvood (1989), Aḵbār ul-ṭīwāl, Research by Abdul Monam Amer, Qom: Manšūrāt al-Raḍī.
E‘temād ul-Salṭaneh, Moḥammad Ḥasan Ḵān (1984), Taṭbīq-e Loḡāt-e ǰoḡrāfīāeī-ye Qadīm va ǰadīd, corrected by Mirhashem Mohhaddeth, Tehran: Amīr Kabīr.
Esfahānī, Ḥamza, Ḥamza b. Ḥasan (n.d.), Tārīkh-I Sanī Molūk al-Arḍ wa al-Anbīyā‘ ‘Alayhīm al-Salām,, Beirut: Dār Makatabat ul-Ḥayyāt.
Fārsī, ‘Abd al-Ḡafār b. Īsmā‘īl (1982), Montaḵab Mīn Sīyāq Tārīḵ-e Neyšābūr, Qom: ǰāmī‘a Modarsīn.
Fāsehī Ḵāfī, Aḥmad ibn Ǧalāl al-Dīn Moḥammad (2007), Maǰma‘ al-Fāsīḥī, edited and researched by Seyyed Mohsen Naji Nasrabadi, Tehran: Asāṭīr.
Fażlullāh, Rašīd ul-Dīn (1386/2007), Jāmī‘ ul-Tawārīḵ (Tārīḵ-e Sāmānīyān, Boyehīyān va Ḡaznavīān), Tehran: Mīrāṯ-e Maktūb.
Fażlullāh, Rašīd ul-Dīn (1940), Tārīḵ-e Mobārak-e Ḡāzānī, edited by Stephen Austin, England: Hertford.
Fażlullāh, Rašīd ul-Dīn (2007), Jāmī‘ ul-Tawārīḵ (Tārīḵ-e Esmāʿīlīyān), Tehran: Mīrāṯ-e Maktūb.
Fażlullāh, Rašīd ul-Dīn (2007), Tārīḵ-e Āl-e Salǰūq, Tehran: Mīrāṯ-e Maktūb.
Fażlullāh, Rašīd ul-Dīn (2012/1391), Jāmī‘ ul-Tawārīḵ (Tārīḵ-e Īrān wa Eslām), Tehran: Mīrāṯ-e Maktūb.
Fażlullāh, Rašīd ul-Dīn (2012/1391), Jāmī‘ ul-Tawārīḵ (Tārīḵ-e Īrān wa Eslām), Tehran: Mīrāṯ-e Maktūb.
Gardīzī, ‘Abd ul-Ḥayy b. Ḍaḥḥāk (1936), Zayn ul-Aḵbār, edited by Mohammad Qazvini, Tehran: Adab Library.
Gyselen, Rika (2014), The four generals of the Sasanian empire: some sigillographic evidence, translated by Siros Nasrullahzadeh, Tehran: Organization of Cultural Heritage and Tourism.
Ībn ‘Adīm, ‘Omar b. Aḥmad (n.d.), Bughyat ul-Ṭalab fī Tārīkh Ḥalab, edited by Sohail Zakkar, Beirut: Dār al-Fikr.
Ībn ‘Asāker, ‘Alī b. Ḥasan (1995), Tārīḵ Madīnat Dimašq, research by Ali Shiri, Beirut: Dār al-Fīkr.
Ībn al-‘Ībrī, Ḡarīḡorīos al-Malaṭī (1992), Tarīḵ al-Moḵtaṣar ul-Dowal, research by Anton Salehani al-Yasawi, Beirut: Dār ul-šarq.
Ībn Aṯam, Abū Mouḥammad Aḥmad al-Kūfī (1991), Kītāb al-Fotūḥ, edited by Ali Shiri, Beirut: Dār al-Aḍwā’.
Ībn Aṯīr, ‘Īzz ul-Dīn Abū al-Ḥasan ‘Alī b. Moḥammad (1971), al-Kāmīl fī al-Tarīḵ, Beirut: Dār Ṣādīr.
Ībn Balḵī (1374), Fārsnāmah, corrected by Mansour Rastgar Fasaei, Shiraz: Farsiology Foundation.
Ībn Daqmaq, Šams ul-Dīn Ībrāhīm b. Moḥammad b. Edmar al-‘Alā’ī (1999), Nazhat ul-Anam fī Tārīḵ al-Īslām, researched by Samir Tabara, Beirut.
Ībn Faqīh, Aḥmad b. Moḥammad (1995), al- Boldān, corrected by Yusuf al-Hadi, Beirut: ‘Ālam ul-Kotob.
Ībn Fīrāt, Nāṣer ul-Dīn Moḥammad b. ‘Abd ul-Raḥīm (1936), Tārīkh-ī b. Fīrāt, edited by Constantine Zariq, Beirut: Al-Maṭba‘a al-Amīrīkānīya.
Ībn Fundūq, ‘Alī b. Zayd Bayhaqī (1982), Tārīkh-e Bayhaq, edited by Ahmad Bahmanyar, Tehran: Forūghī Bookstore.
Ībn Fūwatī, Kamāl al-Dīn Abī al-Fażl ‘Abd al-Razzāq b. Aḥmad al-Šībānī al-Baḡdādī (2003), Al-Ḥawādīṯ al-ǰāmī‘a wa al-Taǰārīb al-Nafī‘a fī al-Ma’atat al-Sābī‘a al-heǰrī, edited by Mahmoud Najm, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīya.
Ībn Ḥayyān al-Anṣārī, Abū al-Šayḵ ‘Abdallāh b. Moḥammad (1992), Ṭabaqāt al-Moḥaddeṯīn Be Īṣbahān wa al-Wārīdīn ‘alayhā, edited by Abd al-Ghafur Abd al-Haqq Hossein Balushi, Beirut: Al-Rīsāla.
Ībn ǰūzī, Abū al-Faraǰ ‘Abd ul- Raḥmān b. ‘Alī b. Moḥammad (1992), al-Montaẓīm fī Tārīkh-i al-Omam wa al-Molūk, the research of Mohammad Abd al-Qadir Atta and Mustafa Abd al-Qader Atta, Beirut: Dār ul-Kītab al-‘Elmīya.
Ībn ḵaldūn, Raḥmān b. Moḥammad b. ‘Abd (1408/1988), Dīwān al-mobtada’ wa’l-ḵabar fī Tārīḵ al-‘Arab wa al-Barbar wa man Āṯarahom mīn Ḍu al-ša’n al-Akbar, Research by Khalil Shahadah, Beirut: Dār al-Fīkr.
Ībn Kaṯīr al-Dīmašqī, Abū al-Faḍā’ ‘Esmā‘īl b. ‘Omar (1986), al-Bīdāya wa al-Nīhāya, Beirut: Dār ul-Fīkr.
Ībn Kazrooni, Ẕahīr al-Dīn ‘Alī b. Moḥammad al-Baḡdādī (1970), Moḵtaṣar ul-Tārīḵ Mīn Awal ul-Zamān Montahī Dawlat al-‘Abbāsīya, edited by Mosṭafa al-Qawwad, Baghdad: Al-Mo’asīsat ul-‘Āmat Līl-ṣaḥāfat wa al-Ṭabā‘a.
Ībn Nadīm, Moḥammad b. Eshāq (n.d), Al-Fīhrīst, Beirut: Dār al-Ma‘rīfa.
Ībn šaddād, Moḥammad b. ‘Alī b. šaddād (1953), Al-‘Alāq ul-ḵaṭīra fī Ḍīkr-ī Omarā’, revised by Dominique Sordel, Damascus: Al-Ma‘hd Al-Alami Fransi for Arabic Studies.
Ībn Taḡrā Bardī, Yoūssīf (1950), Al-Noǰūm ul-ẓāhīra fī Molūk Mīṣr wa al-Qahīra, Cairo: Ministry of Culture and National Guidance, Al- Mīṣrīya Al-‘Āma.
Ībn Wardī, Zayn al-Dīn ‘Omar b. Moẓaffar (1996), Tārīkh-i b. Wardī, Dār Beirut: al-Kotob ul-‘Elmīya.
Ībn Wāṣil, ǰamāl ul-Dīn Moḥammad b. Sālem (n.d), Mofarrīj ul-korūb fī Tārīḵ Banī Ayyūb, edited by Jamal al-Din Shayyal, Alexandria: n.n.
ǰa‘farī, ǰa‘far b. Moḥammad (2005), Tārīḵ-e Yazd, by Iraj Afshar, Tehran: Scientific and Cultural.
ǰarfādeqānī, Abū al-Šaraf Nāṣeḥ b Zafar (2003), Tārīḵ-e Yamīnī, research of Jafar Shoar, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
ǰoveīnī, ‘Alī b. Moḥammad Montaḵab-ul-Dīn (2005), ‘Otbat ul-kotoba, edited by Mohammad Qazvini and Abbas Eqbal Ashtiani, Tehran: Asāṭīr.
ǰoveīnī, ‘Aṭā-Malek Moḥammad b. Moḥammad (1980), Tārīḵ-e ǰahāngošā, corrected by Allameh Qazvini, by Mohammad Khatami, Tehran: ‘Elm Publications.
ḵāqānī šervānī, Afżaluddīn (2008), ḵatm ul-Ḡarā’īb (Toḥfat ul-‘Īrāqeīn), corrected by Yusuf Ali Abbas Abad, Tehran: Soḵan.
Kāšānī, ‘Abdollāh b. ‘Alī (2005), Tārīḵ-ī Olǰāytū, edited by Mahin Hajianpour, Tehran: Scientific and Cultural.
ḵaṭīb al-Baḡdādī, Aḥmad b. ‘Alī (1996), Tārīḵ Baḡdād, Mostafa Abd al-Qadir Ata, Beirut, Dār ul-Kotob ul-‘Elmīya.
Kermānī, Afżal ul-Dīn Aḥmad b. Ḥāmed (n.d.), ‘Qd ul-‘Olā Līl-Mawqef al-A‘lā, edited by Ali Mohammad Ameri, Tehran: Rozbahān.
Kermani, Afzaluddin Ahmed bin Hamed (1947), Tārīḵ-e Afżal, corrected by Mehdi Bayani, Tehran: University of Tehran.
ḵonǰī, Fażlollāh b. Rozbahān (2012), ‘Ālam Ārā-ye Amīnī, edited by Mohammad Akbar Ashiq, Tehran: Written Heritage.
Le Strange, Guy (2007), The lands of the eastern caliphate, translated by Mahmoud Erfan, Tehran: Scientific and Cultural.
Mafrūḵī Eṣfahānī, Mofażżal b. Sa‘d (2006), Maḥāsen-ī Eṣfahān, translated by Hossein b. Mohammad Avi, Isfahan: Municipal Cultural and Entertainment Organization.
Maǰmal ul-Tawārīḵ wa al-Qīṣaṣ (n.d.), the research of Malek ul-Shoara Bahar, Tehran: Kalāleh ḵāvar.
Maqrīzī, Taqī al-Dīn Abī al-‘Abbās Aḥmad b. ‘Alī b. ‘Abd ul-Qādīr al-‘Obaydī (1997), Solūk Lī-Ma‘rīfa Dowal ul-Molūk , Beirut: Dār ul-Kotob ul-‘Elmīya.
Markwart, Josef (1994), Eransahr nach der Geographie des ps. Moses Xorenaci, translated by Maryam Mirahmadi, Tehran: Information.
Mas‘oūdī, Abū al-Ḥasan ‘Alī b. Al-Ḥosseīn b. ‘Alī (1988), Morūǰ al-Ḍahab, research by Asad Dagher, Qom: Dār al-Hīǰra.
Mas‘ūdī, Abū al-Ḥasan ‘Alī b. al-Ḥossaīn (n.d.), al-Tanbīh wa al-Īršāf, edited by Abdullah Ismail al-Sawi, Cairo: Dār al-Ṣāwī.
Menhāǰ Serāǰ, ‘Oṯmān b. Moḥammad (1984), Ṭabaqāt-e Nāṣerī, Tehran: Donyā-ye Ketāb.
Mīrḵānd, Moḥammad b. ḵāvandšāh b. Maḥmoūd (2008), Rūżat ul-Ṣafā, edited by Jamshid Kiyanfar, Tehran: Asāṭīr.
Mīskawayh Al-Rāżī, Abū ‘Alī (2000), Taǰārīb ul-Omam, Research by Abu Al-Qasim Imami, Tehran: Soroūš.
Monšī Kermānī, Nāṣer al-Dīn (1983), Sīmaṭ ul-Oḷā Līl-Ḥażrat ul-‘Olī’ā, Tehran: Asāṭīr.
Mostūfī Qazvīnī, Ḥamdullāh b. Abī Bakr b. Aḥmad (1985), Tārīḵ-e Gozīdeh, research by Abdul Hossein Navaei, Tehran: Amīr Kabīr.
Mostūfī, Ḥamdullāh b. Abī Bakr b. Aḥmad (1985), Tārīḵ-e Gozīdeh, research by Abdul Hossein Navaei, Tehran: Amīr Kabīr.
Mostūfī, Zayn al-Dīn b. Ḥamdullāh (2016), Zeīl-e Tārīḵ-e Gozīdeh, by Iraj Afshar, Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation.
Naḵǰavanī, Hendūšāh b. Sanǰar b. Abdullāh (1934), Taǰārīb ul-Salaf, revised by Abbas Eqbal, Tehran: Mutaba Fardin.
Neṣāvī, Šahāb ul-Dīn Moḥammad (1965), Sīrat-e Jalāl ul-Dīn Menkobernī, edited by Mojbati Minavi, Tehran: Book Publishing and Translation Company.
Neṣāvī, Šahāb ul-Dīn Moḥammad (2022), Nofaṯ al-Maṣdūr, edited by Amirhassan Yazdgerdi, Tehran: Tūs.
Neẓām ul-Molk Ṭūsī, Abū ‘Alī Ḥasan (1968), Sīyar ul-Molūk, Tehran: Book Translation and Publishing Company.
Noldeke, Theodor (2537), Das Iranische Nationalepos, translated by Bozorg Alavi, Tehran: Sepehr Publishing Center.
Qalānosī, Ḥamzat b. Asad (1983), Tārīḵ-e Dīmašq, corrected by Sohail Zakkar, Damascus: Dār al-Eḥsān.
Qanawat, Abdur Rahim (2013), Local historiography in Iran during the Islamic period, Tehran: Samt.
Qazvīnī, Fażlullāh Šaraf ul-Dīn (2004), Al-Mo‘ǰm fī Āṯār ul-Molūk al-‘Aǰam,, edited by Ahmad Fatuhi Nasab, Tehran: Association of Cultural Heritage and pride.
Qošeīrī, Abū al-Qāsem ‘Abd ul-Karīm (1995), Resāle-ye Qošeīrīye, translated by Abu Ali Osmani, corrected by Badi al-Zaman Forozanfar, Tehran: Scientific and Cultural.
Qošeīrī, Abū al-Qāsem ‘Abd ul-Karīm (1995), Resāle-ye Qošeīrīye, research by Abdul Halim Mahmoud and Mahmoud b. Sharif, Qom: Bīdār Publications.
Rāfe‘ī Qazvīnī, ‘Abd ul-Karīm b. Moḥammad (1987), Al-Tadwīn fi Aḵbār Qazvīn, corrected by Azizullah Attarodi Qochani, Beirut: Dār ul-Kotob ul-‘Elmīya.
Rahmati, Mohsen (2018), " The Importance of Nuzhat Al-Qulūb in Explaining Historical Geography and Determining the Place-Names of Kurdistan during the Ilkhanid Period, Magazine: Historical perspective and Historiography", Vol. 24, pp. 117-139.
Ravandī, Moḥammad b. ‘Alī (1985), Rāḥat ul-Ṣodūr wa Āyat ul-Sorūr dar Tārīḵ-e Āl-e Salǰūq, Tehran: Amīr Kabīr.
Šabānḵāreī, Moḥammad b. ‘Alī (2002), Maǰma‘ ul-Anṣāb, Tehran: Amīr Kabīr.
Ṣābī, Helāl b. Moḥsen(2003), al-Vozarā, Faraj Abd ul-Sattar Ahmad, Qaher, Dār al-Āfāq al-‘Arabīya.
Sabṭ ībn ǰūzī, Šams al-Dīn Yūsof b. Ḡazāqolī (n.d.), Mer‘āt ul-Zamān, Damascus: Dār Rīsāla al-‘Ālamīya.
Sahmī, Ḥamzat b. Yūsof (1986), Tārīḵ-e ǰorǰān, Beirut: ‘Ālam ul-Kotob.
Samarqandī, ‘Abd ul-Razzāq b. Īshāq (1993), Maṭla‘ ul-Sa‘deīn, Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.
Savagheb, Jahanbakhsh and Parvin Rostami (1400), The Position and Importance of Mahe-Kufa in the Islamic Caliphate, the Third and Fourth Centuries (A.H), Islamic History, year twenty-two, number eighty-five, pp. 200-164
Schwartz, Pavel (1400), Historical geography of Iran in the Islamic era, translated by Maryam Mirahmadi and Gholamreza Vahram, Tehran: Gostareh.
Solamī, Abū ‘Abd ul-Raḥmān Moḥammad b. al-Ḥossaīn (2003), Ṭabaqāt ul-Ṣufīya, Mostafa Abd al-Qadir Atta, Beirut: Dār ul-Kotob ul-‘Elmīya.
Soyyūṭī, ǰalāl al-Dīn ‘Abd al-Raḥmān b. Abī Bakr (n.d.), Tārīḵ-ī al-ḵolafā, Beirut: Dār ul-Mīnhāǰ.
Ṯa‘ālebī, Abū Manṣūr ‘Abd-ul-Mālīk ‘Abd-Allāh b. Moḥammad (1900), Ḡorar ul-Aḵbār Molūk al-Fors wa Sīyarehem, research by Herman Zutenberg, Paris.
Ṭabarī, Abū ǰa‘far Moḥammad b. ǰarīr (2008), Tārīḵ-ī al-Rosūl wa al-Molūk, Research by Mohammad Abul Fazl Ibrahim, Beirut: Dār al-Torāṯ.
Tārīḵ-e Āl-e Salǰūq dar Anāṭolī (1998), edited by Nadereh Jalali, Tehran: Written Heritage.
Tārīḵ-e Sīstān (1987), the research of Malek ul-Shoara-ye Bahar, Tehran: Kalaleh ḵāvar.
Tatavī, Qāżī Aḥmad and Āṣef Ḵān Qazvīnī (1391), Tārīḵ-e Alfī, 8 vols, revised by Gholamreza Tabatabaei Majid, Tehran: Scientific and Cultural.
Tehrānī, Abū Bakr (1977), Tārīḵ-e Dīyārbakrīya, edited by Nejati Lughal and Farooq Sumer, Tehran: Tahūrī.
Ṭūsī, Moḥammad b. Moḥammad (2008), ‘Aǰāyeb al-Maḵlūqāt wa-Ḡarā’eb ul-Mowǰūdāt, edited by Manouchehr Sotoudeh, Tehran: Scientific and Cultural.
Vāṣāf Šīrāzī, ‘Abdollāh b. Fażlullāh (2021), Taǰzīyat al-Amṣār wa ṭazǰīyat ul-A‘ṣār, edited by Ahmad Khatami, Tehran: ‘Elm.
Vaṭvāṭ, Rašīd ul-Dīn (2012), Nāmeh-hā-ye Rašīd ul-Dīn Vaṭvāṭ, by Qasim Tuyserkani, Tehran: University of Tehran.
Ya‘qūbī, Aḥmad b. Abī Ya‘qūb b. ǰa‘far b. Wahab (n.d.), Tārīḵ-e Ya‘qūbī, Beirut: Dār Ṣādīr.
Ya‘qūbī, Aḥmad b. Īsḥāq (2001), al-Boldān, edited by Zanawi, Mohammad Amin, Beirut: Dār ul-Kotob al-‘Elmīya.
Yazdī Kāteb, Aḥmad b. Ḥosseīyn (2007), Tārīḵ-ī ǰadīd-ī Yazd, corrected by Iraj Afsharf, Tehran: Amīr Kabīr.
Yazdī, Mo‘īn ul-Dīn b. ǰalāl ul-Dīn Moḥammad (1947), Mavāḥeb-e Elāhī, edited by Saeed Nafisi, Tehran: Eqbal.
Yazdī, Mo‘īn ul-Dīn Yazdī (1957), Montaḵab ul-Tawārīḵ, edited by Jean Auben, Tehran: Khayyam bookstore.
Yazdī, Ṭāǰ ul-Dīn Ḥasan b. Šahāb (n.d.), ǰāmī‘ ul-Tawārīḵ al-Ḥasanī, edited by Hossein Mldaresi Tabatabai and Iraj Afshar, Pakistan: University of Karachi.
Ẓoheīrī Neīšābūrī, Ẓaher al-Dīn (1953), Salǰūqnāma, Tehran: Kalāleh Ḵāvar.
)