نویسنده

• محسن رحمتی

دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه لرستان

چکیده

یکی از مهم‌ترین قیام‌های خراسان علیه خلافت عباسی، قیام رافع‌بن لیث است.این قیام در اواخر خلافت هارون‌الرشید در سال 190 ق در ماوراءالنهر رخ داد و آخرین قیامی بود که در قرن دوم خلافت عباسی را به چالش کشید.رهبر این قیام با بهره‌گیری از نارضایتیِ مردم از رفتار ظالمانه ابن‌ماهان، قتل عام برمکیان و بی‌توجهی به خواسته‌های اهالی خراسان، توانست توده وسیعی از اعراب و ایرانیان آن سامان را گرد خویش آورد.این قیام به سرعت در میان اهالی ماوراءالنهر گسترش یافت و با پیوستن برخی افراد یا گروه‌ها با انگیزه‌های اقتصادی و اجتماعی، سراسر ماوراءالنهر را از چاچ و فرغانه تا سغد و بلخ فراگرفت.رافع با دعوت به بنی‌امیه، عملاً به نابودی خلافت عباسی همت گماشت و کوشش‌های فرماندهان عباسی برای سرکوبی این قیام به جایی نرسید؛ چنان که هارون‌ با وجود بیماری‌اش عازم خراسان شد و با انتخاب مأمون به حکومت خراسان، به مقابله با رافع برخاست.حضور مأمون در خراسان و به دست آوردن قلب‌‌های مردم، هواداران رافع را پراکنده کرد و سرانجام در سال 194 ق او را به تسلیم واداشت.
این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی، تا حدّ امکان علل بروز قیام رافع در ماوراءالنهر و عوامل موقعیت‌ساز آن، ماهیت فکری و اجتماعی قیام و فرایند تحولات آن، دلایل گسترش اولیه این قیام و پیوستن مردم به آن و سرانجام عوامل ناکامی آن را بررسی و تحلیل کند.

کلیدواژه‌ها

• رافع‌بن‌لیث
• خراسان
• ماوراءالنهر
• عباسیان

عنوان مقاله [English]

Reinvestigation of Nature of revolt of Rāfi‘ ibn Layth

نویسنده [English]

• Mohsen Rahmati

Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University

چکیده [English]

The revolt of rāfi‘ ibn layth is one of the most important revolts against Abbasids in khorassan. This revolt happening at the end of Hārūn-al-Rashīd’s caliphate, in 190 A.H., was the last revolt that challenged Abbasid caliphate in 2nd century. Leader of  this revolt gathered numerous local Arabs and Iranians using their discontent from Ibn- māhān’s oppressively conduct, massacre of Barmakides, and inattention to their desires. This movement  spread among the inhabitants of Transoxiana and embraced the whole area , from Chāch and Farghana to Soghd and Balkh, by joining of people and groups with particular economical and social motivations. Actually, Rāfi‘ made an effort on extinction of  Abbasid caliphate through  invite toward Umayyads, and failed endeavors of Abbasid commanders on his repression. As much as that Hārunwas inforced to march to Khorasan in spite of his illness, , he opposed Rāfi‘ by appointment of Ma’mūn as governor of Khorasan. Rāfi‘ was defeated  and inforced to surrender by presence of Ma’mūn in Khorassan, and his conduct to attraction of hearts of people.
By the historical  analytic method and by asking about  the little existing data ,this article seeks to make much clear, if possible, scrutinized the major  causes of the revolt in Transoxiana, backgrounds leading to Its process of upheavals as well as the Its intellectual, religious and social basis, the reasons of this revolt, and finally the factors contributing to its deficiencies and outcomes of it .
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Rāfi‘ ibn Layth
• Great Khorasan
• Transoxiana
• Abbasids