نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

  ضرورت تحول در جایگاه اجتماعی و فردی زنان به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین شروط رهایی از عقب‌‌ماندگی و پیمودن مسیر تجدد، جایگاه ویژه‌ای در اندیشۀ روشنفکران عصر قاجاریه به‌ویژه بعد از مشروطه داشت. این روشنفکران تلاش داشتند از طریق ابزارهای مختلف از جمله نشریات به بررسی و معرفی جایگاه زن آمریکایی بپردازند. نگارندگان پژوهش حاضر درصددند با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطبوعات و مدارس میسیونری این دوره، روند آگاهی و شناخت ایرانیان از جایگاه زن آمریکایی و آثار و نتایج آن را مورد بررسی قرار دهند. یافته­ های تحقیق حاکی از آن است که مطبوعات این دوره که راز عقب‌ماندگی زنان ایرانی را در بی­بهرگی از آموزش­ می­ دانستند، ضمن توصیف موقعیت اجتماعی زنان به‌ویژه زنان آمریکایی، بر لزوم آموزش زنان ایرانی و تغییر وضعیت آنها نیز تأکید ورزیدند. در نتیجه، روند تحصیل دختران ایرانی در مدارس آمریکایی که پیشتر آغاز شده بود، ادامه پیدا کرد و تا آنجا پیش رفت که حتی ادامۀ تحصیل در آمریکا نیز مورد توجه قرار گرفت و نمایندگان سیاسی ایران در آمریکا به تسهیل زمینه ­های این امر یاری رساندند. در نتیجه، تعدادی از دختران ایرانی عازم آن کشور شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Familiarity of Iranians With the Position of Women in American Society Through the Press and Missionary Schools in the Qajar Period

نویسندگان [English]

  • Fereshte Jahani 1
  • Alireza Mollaiy Tavani 2

1 PhD Candidate in History of Islamic Iran, Payame Noor University of Tehran, Iran

2 Professor, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran

چکیده [English]

The necessity of change in women's social and individual status, as one of the most critical conditions for getting rid of backwardness and following the path of modernity, had a special place in the thought of the intellectuals of the Qajar era, especially after the constitution. These intellectuals tried to study and introduce the status of American women through various tools, including publications. The authors of the present study tried to examine the process of awareness and knowledge of Iranians about the position of American women and its effects and results with a descriptive-analytical approach and relying on the press and missionary schools of this period. The study's findings indicate that the press of this period, which knew the secret of the backwardness of Iranian women in the lack of education while describing the admirable social status of American women, emphasized the need to educate Iranian women and change their situation. As a result, the process of educating Iranian girls in American schools, which had already begun, expanded to the point where even continuing education in the United States was considered, and Iranian political representatives in the United States facilitated it. As a result, a large number of Iranian girls went to that country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • American Woman
  • Iranian Woman
  • Qajar
  • Missionary Schools
  • Press
منابع و مآخذ
الف. کتب و مقالات
1- اتحادیه، منصوره و بهمن فرمان (1392)، حکایت یک زن در زیر و بم روزگار؛ زندگینامه عزت السلطنه نظام مافی، تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ دوم.
2- ارفع‌الدوله، میرزا رضاخان (1378)، خاطرات پرنس ارفع‌الدوله، به کوشش علی دهباشی، تهران: سخن- شهاب ثاقب، چاپ دوم.
3- الدر، جان (1333)، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری، تهران: انتشارات نورجهان.
4- بهنام، جمشید (1375)، ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران: نشر فرزان.
5- خاطرات تاج السلطنه (1361)، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
6- رامتین، حسین (1341)، آمریکایی‌ها در ایران، تهران: [بی‌نا].
7- رینگر، مونیکا ام. (1381)، آموزش، دین، گفتمان، اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
8- ساعتچیان، علیرضا (1397)، ایرانیان از نگاه آمریکاییان (ایران عهد قاجار در روزنامه‌های آمریکا)، تهران: انتشارات پارسه.
9- سرنا، کارلا (1362)، آدمها و آئین‌ها در ایران؛ سفرنامۀ کارلا سرنا، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
10- شیل، لیدی مری (1368)، خاطرات لیدی شیل، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
11- صحاف‌باشی تهرانی، ابراهیم (1357)، سفرنامۀ ابراهیم صحاف‌باشی، تهران: انتشارات شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
12- فرمانفرماییان، ستاره (1377)، دختری از ایران، ترجمۀ ابوالفضل طباطبایی، تهران: نشر کارنگ.
13- فریدالملک همدانی، میرزا محمدعلی‌خان (1354)، خاطرات فرید، گردآوری مسعود فرید (قراگزلو)، تهران: انتشارات زوار.
14- ملک‌زاده، مهدی (1363)، تاریخ انقلاب مشروطیت، تهران: نشر علمی.
15- هدایت، مهدیقلی‌ [بی‌تا]، سفرنامه تشرف به مکه معظمه از طریق چین ـ ژاپن، آمریکا، [بی‌جا]: چاپخانه مجلس.
16-دلریش، بشری (1375)، زن در دوره قاجار، تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
ب. روزنامه‌ها و مجلات
17- روزنامۀ اختر (1311ق)، سال بیستم، شمارۀ 16.
18- ...................................................................، شمارۀ 40.
19- روزنامۀ اطلاع (1322ق)، شمارۀ 14، ص4.
20- روزنامۀ ایران نو (1328ق)، سال اول، شمارۀ 132، ص4.
21- روزنامۀ چهره‌نما (1330ق)، سال نهم، شمارۀ 5، ص12.
22- ................................ (1332ق)، سال یازدهم، شمارۀ 11، صص7-9.
23- روزنامۀ حبل‌المتین (1327ق)، سال هجدهم، شمارۀ 15، صص2، 3.
24- ................................... (1319ق)، سال نهم، شمارۀ 16، ص7.
25- روزنامۀ حکمت ( 1317ق)، شمارۀ 13، ص14.
26- روزنامۀ کاوه (1339ق)، سال پنجم، شمارۀ 12، صص1، 2.
27- ......................... (1338ق)، سال پنجم، شمارۀ  4 و 5، ص27.
28- روزنامۀ مجلس (1329ق)، شمارۀ 14، ص2.
29- کتابچه قانون (1369)، شمارۀ 7، ص3.
30- مظفری (1323ق)، سال چهارم، شمارۀ 8، ص7.
31- روزنامۀ ناصری (1316ق)، سال ششم، شمارۀ 7، ص7.
32- .....................................................................، شمارۀ 16، صص6، 7.
3- مجلۀ ایرانشهر (1341ق)، سال اول، شمارۀ 12، ص370.
34- مجلۀ بهار (1328ق)، سال اول، شمارۀ 2، صص110، 111.
35- مجله علم و تربیت (1339ق)، سال اول، شمارۀ 1، صص22، 23.
36- .......................................................................، شمارۀ 2، صص1-3.
ج. اسناد
37- سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما)، سند شمارۀ 15977/297.
38- ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، سند شمارۀ سریال 16-13- پوشه 3-کارتن 20- 1306ق.
39...............................................................................................................، سند شماره 105- پوشه 5- ک11- 1321ق.
40................................................................................................................، سند شماره 358- پوشه 1- کارتن 20- 1329ق.
41................................................................................................................، سند شماره19- پوشه 14- کارتن 36- 1329ق.
42.................................................................................................................، سند شماره 156- پوشه 2- کارتن 21- 1330ق.
43................................................................................................................، سند شماره 169- پوشه 2- کارتن 23- 1300ش.
44...............................................................................................................، سند شماره 2- پوشه 1- کارتن 20- 1331ق.
45...............................................................................................................، سند شماره 2- پوشه 1- کارتن 20- 1331ق.
46................................................................................................................، سند شماره 5- پوشه 1- کارتن20- 1331ق.
47................................................................................................................، سند شماره 3- پوشه5- کارتن 20- 1331ق.
48..........................................................................................................، سند شماره 13- پوشه 10- کارتن30- 1339ق.
 
List of sources with English handwriting
Books
Arfaʻ Al-Dawla, Mīrzā Rezā Ḵān, (1378), Ḵāterāte Perans Arfaʻ Al-Dawla, researched by ʻAlī Dehbāšī, Tehrān: Šahāb Ṯāqeb Bā Hamkārīye Entešārāt-e Soḵan.
Behnām, ǰamšīd, (1375), Iranians and the Thought of Modernity, Tehrān: Našr-e Forūzān.
Delrīš, Bošrā, (1375), Woman in the Qajar period, Tehrān: Daftar-e Moṭāleʻāt-e Dīnīye Honar.
Elder, John, History of the Iran mission, Translated by Soheīl Āḏarī, Tehrān: Entešārāt-e Nūr-e ǰahān.
Eteḥādīye, Manṣūre, Bahman Farmān, Ḥekāyat-e yek Zan Dar zīr va Bam-e Rūzegār: Zendegināme ʻEzat Al-Salṭane Neẓām Māfī, Tehrān, Našre Tarīḵ-e Irān.
Farīd al-Molk Hamadāni, Mīrzā Moḥammad ʻAliḵān, Ḵāterāt-e Farīd, compiled by Masʻūd Farīd (Qarāgozlū), Tehrān, Entešārāt-e Zavvār.
Farmānfarmāīyān, Setāreh, A Girl from Iran, translated by Abolfażl Tabātabāī, Tehrān: Našre Kārang.
Hedāyat, Mahdīqolī, (nd), Safarnāme Tašarrūf be Mecca Moʻażama az ṭarīqe China- Japan, USA, Čāpḵāne Maǰles.
Ḵāterāte Tāǰ Al-Salṭane, researched by Manṣūre Eteḥādīye, Sīrūs Saʻdvandīyān, Tehrān: Našre Tarīḵ-e Irān.
Malekzāde, Mahdī, History of the Constitutional Revolution, Tehrān: Našr-e ʻelmī.
Nāṭeq, Homā, (1380), Kārnāme Farhangī Farangī dar Irān 1837-1921, Tehrān: Entešārāt-e Moʻāṣer Pažūhān.
Rāmtīn, Ḥosseīn, (1341), Americans in Iran, Tehrān: Bīnā.
Ringer, Monica M, Education, keligion, and the discourse of cultural keform in Iran, translated by Mahdī Ḥaqīqatḵāh, Tehrān: Entešārāt-e Qoqnūs.
Sāatčīyān, ʻAlīrezā, (1397), Iranians from the Perspective of Americans (Iran during Qajar in American Newspapers), Tehrān: Entešārāt-e Pārse.
Ṣaḥāfbāšī, Tehrānī, Ebrāhīm, (1357), Safarnāme Ebrāhīm Ṣaḥāfbāšī, Tehrān: Entešārāt-e Šerkat-e Mo’alefān va Motarǰemān-e Irān.
Serena, Carla, Hommes et choses en Perse, translated by ʻAli ʻAsḡar Saʻīdī, Tehrān: Ketābforūšīye Zavvār.
Sheil, Mary Leonora, Glimpses of life and manners in Persia, translated by Hosseīn Abutorābīan Tehrān: Našr-e Nū.
Newspaper
Aḵtar, (1311 AH), vol. 8, year 20, No. 16 and 40
Čehre Namā, (1329 AH), No.12, 8th year, (1330 AH), No. 5, 9th year, (1332 AH), Vol.4, No. 11, 11th year.
Eṭelāʻ, (1306 AH), No. 220, (1322 AH), No. 14
Ḥabl al-Matīn, (1311 AH), No.6, No. 10, (1319 AH), No 16, 9th year, (1327 AH), 18th year, No.15.
Ḥekmat, (1317 AH), vol. 2, no. 13.
Iran No, (1328 AH), first year, No.132
Kāve, (1338 AH), fifth year, No. 5 & 6, (1339 AH), fifth year, No. 12
Maǰles, (1329 AH), vol. 5, No. 14.
Moẓafarī, (1323 AH), year 4, No. 8
Nāṣerī, (1316 AH), sixth year, No. 7, fifth year, No. 16
Ṯorayā, (1318 AH), vol. 2, No. 37, second year, p. 11
Journals
Bahār, (1328 AH), first year, No.2
Iranšahr, (1341 AH), first year, No. 12
Maǰale ʻElm va Tarbīyat, (1339 AH), first year, No. 1 & 2
Documents
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1300Š), Sanad-e 169, Kārtone 36, Pūšeh  2.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1306AH), Sanad-e 13-16, Kārtone 20, Pūšeh 3.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1321AH), Sanad-e 105, Kārtone 11, Pūšeh 5.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1329AH) Sanad-e 358, Kārtone 20, Pūšeh 1.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1329AH), Sanad-e 19, Kārtone 36, Pūšeh 14.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1330AH), Sanad-e 156, Kārtone 21, Pūšeh  2.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1331AH), Sanad-e 2, Kārtone 20, Pūšeh  1.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1331AH), Sanad-e 5, Kārtone 20, Pūšeh  1.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1331AH), Sanad-e 3, Kārtone 20, Pūšeh  5.
Edāre Asnād va Tārīḵ-e Dīplomāsī vezārat-e Omūr-e Ḵāreǰe, (1339AH), Sanad-e 13, Kārtone 30, Pūšeh  10.