نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته مدیریت دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 استاد یار گروه مدیریت دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

3 دانشیارگروه تاریخ،واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر ناظر به تدوین الگویی برای مدیریت دولتی است و نگارندگان درصدداند با استفاده از علم تاریخ این فرصت را در اختیار تصمیم‌گیران، سیاست‌گذاران و مدیران دولتی قرار‌‌ دهند تا بتوانند الگویی از حکومت‌داری را به دقت بررسی کنند. یکی از بهترین الگوها در این باره، حکومت‌داری امیرکبیر است. در این مطالعه با پیروی از رویکرد چارچوب مفهومی و با بهره‌گیری از روش پژوهش اسنادی با محوریت مطالعه و بررسی کتب و متون دست اول، داده‌های مهم موجود در منابع تاریخی استخراج شده است که ضمن نقد و بررسی در قالب طرحی اکتشافی و استقرایی، تصویری نسبتاً مشخص از شیوۀ حکومت‌داری امیرکبیر ارائه شده است. چارچوب مفهومی پیشنهادی این پژوهش مشتمل بر 189 مفهوم است که در قالب 23 مقوله، 12 تم و 6 بُعد ساماندهی شده‌ است. مفاهیم استخراج شده نیز دسته‌بندی شده و هر دسته در یک مقوله گنجانده شده است و مقولات هم‌دسته در یک تم قرار گرفته‌اند و تم‌های هم‌دسته ابعاد را تشکیل داد‌ه‌اند. ابعاد شناسایی شده عبارت است از: اقدامات سیاسی، اقدامات فرهنگی، اقدامات بروکراتیک، اقدامات حفاظتی، اقدامات اقتصادی و اقدامات اجتماعی؛ که با هم‌اندیشی کانون خبرگان به دست آمده است. چارچوب مذکور مبنایی برای درک جوانب مختلف حکومت‌داری امیرکبیر ایجاد کرده و در نهایت الگویی مفهومی از اقدامات این سیاستمدار ارائه داده است که می‌تواند دستمایۀ مدیران و سیاست‌گذاران مدیریت دولتی در ایران باشد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که می‌توان از داده‌های تاریخی برای تعریف مفاهیم جدید و مؤلفه‌های جدید در مدیریت دولتی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the Conceptual Model of Amirkabir Governance

نویسندگان [English]

  • Maryam Shams Falavarjiani 1
  • Mehraban HadiPeykani 2
  • Sohaila Torabi Farsani 3

1 PhD student in Public Administration, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran

2 Assistant Professor, Department of Public Administration, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran

3 Associate Professor of History, Department of Najaf Abad, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran

چکیده [English]

The present study aims to develop a model for public administration. The authors try to use the science of history to provide this opportunity to decision-makers, policymakers, and government managers that they can use to carefully examine a model of governance.
One of the best models in this regard is the governance of Amirkabir. In this study, following the conceptual framework approach and using the documentary research method, focusing on studying and reviewing primary sources and texts, essential data in historical sources have been extracted. While reviewing in the form of an exploratory and inductive plan, we presented a relatively clear picture of the governance of Amirkabir. The proposed conceptual framework of this research consists of 189 concepts organized in the form of 23 categories, 12 themes, and six dimensions. The extracted concepts are also categorized. A number of the concepts are placed in a category, and the related categories locate in a theme, and the related themes form dimension.
The identified dimensions are political measures, cultural measures, bureaucratic measures, protection measures, economic measures, and social measures obtained with the cooperation of the Association of Experts. The framework provides a basis for understanding the various aspects of Amirkabir governance and finally provides a conceptual model of this politician's actions that can be a reference for managers and policymakers in public administration in Iran.
This study shows that historical data can be used to define new concepts and new components in public administration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amirkabir
  • Iran
  • Qajar
  • Public Administration
  • Conceptual Framework
- آدمیت، فریدون (1389)، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
- ............................. (1356)، اندیشه ترقی و حکومت قانون (عصر سپهسالار)، تهران: سخن.
- آل‌داوود، سید علی [گردآورنده] (1371)، نامه‌های امیرکبیر به انضمام نوادر الامیر، تهران: نشر تاریخ ایران.  
- اجلالی، فرزام (1373)، بنیان حکومت قاجار، تهران: نشر نی.
- احمدزاده، محمدامیر (1393) «بسترهای تحدید و توسعۀ امنیت اجتماعی در ایران عصر قاجار با تأکید بر آسیب‌شناسی نهادهای امنیت‌ساز»، مطالعات تاریخ انتظامی، شماره 1، صص45-74.
- احمدوند، شجاع و سمیه حمیدی (1392)، «چهار روایت در فهم معنای مطالعات میان‌رشته‌ای»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌‌ای در علوم انسانی، دوره ششم، شماره 2، صص31-53.
- ازجان، لورنتز (1382)، «اصلاح طلبان بزرگ ایران در قرن 19؛ تحلیلی بر اصلاحات امیرکبیر»؛ ترجمه زهرا نوعی و سعیده مصطفوی، مجله تاریخ‌پژوهی، شماره 14، صص25-40. 
- استقلال، حسین (1352)، چهل سال در دادگستری، شیراز: چاپخانه موسی.
- استنفورد، مایکل (1384)، درآمدی بر تاریخ‌پژوهی، ترجمۀ مسعود صادقی، تهران: انتشارات سمت و دانشگاه امام صادق(ع).
- اطهری، حسین (1392)، «تحلیل گفتمانی اصلاحات امیرکبیر در متون منتخب روزنامه وقایع اتفاقیه»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره 3 (پیاپی 31)،صص69-98.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1349)، صدر التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران: انتشارات وحید.
- ....................................................... (1367)، مرآۀالبلدان‌، به‌ کوشش‌ عبدالحسین نوایی‌ و میر هاشم‌ محدث‌، ج2، تهران‌: دانشگاه تهران.
- اقبال آشتیانی، عباس (1361)، میرزا تقی‌خان امیرکبیر، به اهتمام ایرج افشار، تهران: خوارزمی.
- اکبری، محمدعلی (1393)، چالش‌های عصر مدرن در ایران عهد قاجار، تهران: نشر تاریخ ایران.
- الگار، حامد (1369)، دین‌ و دولت‌ در ایران‌، ترجمۀ ابوالقاسم‌ سری‌، ج۱، تهران‌: توس.‌
- الوانی، مهدی (۱۳85)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.  
- امامی، سید مجتبی، محمدمهدی ذوالفقارزاده و حسین خصاف مفرد (1391) «آموزش میان رشته‌‌ای مدیریت دولتی در ایران، الزامات برنامه‌ریزی درسی»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌‌ای در علوم انسانی، دورۀ چهارم، شماره 16، صص107-143.
- امانت، عباس (1383)، قبله عالم: ناصرالدین‌شاه قاجار و پادشاهی ایران (1247-1313 ترجمه حسن کامشاد، تهران: نشر کارنامه.
- انتنر، مروین (1369)، روابط بازرگانی‌ روس‌ و ایران‌، ترجمۀ احمد توکلی‌، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
‌ - بروگش، هینریش (1367)، سفری به دربار صاحبقران، ترجمۀ حسین کردبچه، ج1، تهران: اطلاعات.
- بشیریه، حسین (1380)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
- پرنیانی، میلاد (1393)، «تفسیر اصلاحات ناکام با جامعه‌شناسی نخبه‌کشی در ایران با تأکید بر امیرکبیر»، خردنامه، شماره 12، صص28-45.
- پولاک، یاکوب ادوارد (1361)، ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
- پیرنیا، حسن و عباس اقبال آشتیانی (1381)، تاریخ ایران، تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه.
- تنکابنی، حمید (1389)، «منزلت «قانون» و « نظم» در نظریه‌های علوم اجتماعی و مدیریت؛ پیشینه آن در اداره ایران عصر قاجار»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال اول، شماره 2، صص35-66.
- تیموری،‌ ابراهیم (1332)، عصر بی‌خبری یا تاریخ امتیازات در ایران، تهران: شرکت نسبی حاج محمدحسین اقبال و شرکا.
- جعفری، علی، مرتضی دهقان‌نژاد و فریدون الهیاری (1395)، «اصلاح نظام اداری ایران در عصر قاجار با تأکید بر قانون استخدام کشوری»، مجلۀ تاریخ اسلام و ایران، شماره 29، صص5-38.
- حاجی‌یوسفی، امیرمحمد و محمد محمدیان (1397)، «منابع قدرت اجتماعی، ساختار دولت و روابط خارجی قاجار»، دانش سیاسی، سال چهاردهم، شماره 1، صص90-116.
- حجاریان، سعید (24/10/1390) «امیرنظام یا عزیزالسلطان»، روزنامه شرق، شماره 1441.
- دانش‌فرد، کرم‌الله (1389)، «فرآیند خط مشی‌گذاری عمومی»، رسالۀ دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
- دوگوبینو، ژوزف آرتور (1367)، سه سال در آسیا، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: کتابسرا.
- دهقان‌، منوچهر (1348)، «نظام‌ ناصری‌»، مجله بررسی‌های‌ تاریخی‌، سال‌ چهارم، شماره 4، صص147-150.
- رائین، اسماعیل (1362)، حقوق‌بگیران انگلیس در ایران، تهران: انتشارات جاویدان.
- رحمانی، تورج (1393)، «درآمدی بر تعامل تاریخ و سیاست؛ به سوی دانشی بینارشته‌‌ای»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌‌ای در علوم انسانی، شماره 3، صص53-75.
- رضاقلی، علی (1384)، «تاریخ، توسعه و توسعه‌نیافتگی (نگرشی تطبیقی به آراء ابن‌خلدون، مارکس و بازرگان، نورث)»، مجله اقتصاد و جامعه، شمارۀ 5، صص79-98. 
- رضاییان، علی (1387)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت
- رنانی، محسن (1396)، «ناتوانی در گفت‌وگو، از امیرکبیر تا شیخ شجاع»، www. http://renani.net.
- زاهدی، شمس‌السادات و حمید تنکابنی (پاییز 1388)، «درآمدی بر ریشه‌شناسی نهاد دیوان‌سالاری ایران در دوره اول قاجار»، مجله فرهنگ، شماره 71، صص109-146.
- زیباکلام، صادق (1379)، «حاکمیت قاجارها، امیرکبیر و اصلاحات»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 50، صص 202-223.
- سارلی‌، ارازمحمد (1373)، تاریخ‌ ترکمنستان‌، تهران: وزارت امور خارجه‌.‌
- سایکس، سرپرسی (1370)، تاریخ ایران، ترجمۀ محمدتقی فخر داعی گیلانی، ج2، تهران: دنیای کتاب.
- سپهر، محمدتقی (لسان‌الملک) (1385)، ناسخ التواریخ، ج3، تهران: اسلامیه.
- سعادت، ابراهیم (1370)، تاریخ پیشرفت‌های پزشکی در هفتاد سال اخیر 1300 تا 1370 تهران: [بی‌نا].
‌- شاه‌آبادی، محمدمهدی، علی‌اصغر پورعزت، حسن دانایی‌فرد و رحمت‌الله قلی‌پور (1393)، «تحلیلی بر رویکرد تاریخی به توسعۀ سیستم خط مشی‌گذاری عمومی، مبانی نظری و اسلوب اجرا»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، سال بیستم، شماره 81، صص73-110.
- شعبانی، رضا و فریبا صنعتی (1395) «میرزا آقاخان نوری و مرده ریگ اصلاحات امیر کبیر»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال ششم، شماره 1، صص208-228.
- شهرام‌نیا، امیرمسعود و مجید اسکندری (1389)، «علل ناکامی نخبگان عصر قاجار در روند توسعه‌یافتگی ایران»، راهبرد یاس، شماره 21، صص331-312.
- شیل، لیدی مری (1368)، خاطرات لیدی شیل (همسر وزیر مختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه)، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
- عطار، سعید و علی خواجه نائینی (1394)، «بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر ناکارآمدی نظام سیاسی در ایران»، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، دوره 1، شماره 1، صص1-20. 
- علیزاده بیرجندی، زهرا، سمیه حمیدی و الهام ملکزاده (1396) «واکاوی خاستگاه و کارکرد نشان‌های دواتی عصر قاجار»، مجله جستارهای تاریخی، سال هشتم، شماره 1، صص79-98. 
- عیسوی، چارلز (1362)، تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار؛ 1215-1332ق، ترجمه یعقوب آژند، ج1، تهران: گستره.
- فلور، ویلم (1366)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: توس.
- قزوینی، محمدشفیع (1370)، قانون‌ قزوینی‌، به‌ کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران: طلایه.
- کاتوزیان، محمدعلی (1373)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: مرکز نشر، چاپ چهارم.
- کار، ادوارد هالت (1385)، تاریخ چیست، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: انتشارات خوارزمی.
- کاوه جبلی‌، علیرضا (1371)، سیاست‌ خارجی‌ امیرکبیر، تهران: نشر جویا.
- کجباف، علی‌اکبر و کورش هادیان (1390) «الگوی مدیریت بحران در دوره قاجار با تاکید بر نقش دولت مردان کرد در مدیریت بحران سالار»، مجله مطالعات تاریخ اسلام، سال سوم، شمارۀ 10، صص115-143. 
- ک‍رزن‌، ج‍ورج‌ ن‍ات‍ان‍ی‍ل (1396)، ایران و قضیه ایران، ‌ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
- لمبتون، آن کاترین سواین فورد (1379)، نظریۀ دولت در ایران، ترجمۀ چنگیز پهلوان، تهران: نشر گیو.
- محمدخان، بهادر (1313)، «یک‌ شخص‌ مهم‌ یا میرزا تقی‌خان‌ اتابک‌»، مجله ارمغان‌، شمارۀ ‌15، صص208-217.
- محمدی آیین، شهرزاد (1396)، «بررسی و تحلیل اصلاحات امیرکبیر از دیدگاه سیاحان و کارگزاران خارجی1807-1852م/ 1222-1268ق»،پارسه، شماره 28، صص97-114. 
- مرتضایی‌فرد، محمود، علی  بیگدلی و علیرضا علی‌صوفی (1397) «تحولات اصلاحات قضایی در دوره امیرکبیر و سپهسالار»، مجله پژوهش حقوق عمومی، شماره 59، صص189-215.
- مستوفی، عبدالله (1341)، شرح زندگانی من، ج1، 2، تهران: زوار، چاپ ششم.
- مکالا، سی‌بی‌ین (1387)، بنیادهای علم تاریخ، چیستی و اعتبار شناخت تاریخی، ترجمۀ احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
- مکی، حسین (1366)، زندگانی میرزا تقی‌خان امیرکبیر، تهران: نشر تاریخ ایران.
- مورن، ادگار (1387)، پیرامون میان‌رشتگی، ترجمۀ توحیده ملاباشی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- موسوی، آرش (تابستان 1387)، «توسعه تاریخی و مبانی معرفت‌شناسی روان‌شناسی علم»، روش‌شناسی علوم انسانی، دورۀ 14، شمارۀ 55، صص95-111.
- نرگسیان، عباس (1378)، «نگاهی به سیر تطور مدیریت دولتی»، فرهنگ مدیریت، سال چهارم، شماره 17، صص157-195. 
- واتسون، رابرت گرانت (1356)، تاریخ ایران دوره قاجار، ترجمه غ. وحید مازندرانی، تهران: امیرکبیر.
- والاد، برنار (1387)، موضوع میان‌رشتگی، ترجمۀ توحیده ملاباشی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- ورجاوند، پرویز (مهر و آبان 1372)، «یکصد و پنجاهمین‌ سال‌ صدراعظمی‌ امیرکبیر»، ماهنامۀفرهنگیهنری کِلک، شماره ۴4-۴3، صص112-118.
- هاشمیان، احمد (ایرج) (1379)، تحولات فرهنگی ایران در دورۀ قاجاریه و مدرسه دارالفنون، تهران: مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی.
- هدایت، رضاقلی‌خان (1339)، تاریخ روضة الصفای ناصری، تهران: کتابفروشی خیام.
- همایون‌، مخبر (خرداد 1340) «امیرکبیر و روش‌ جدید سربازگیری‌ در ایران‌»، مجلۀ ارمغان‌، دورۀ سی‌ام، شماره 1، صص132-133.
- یسلسون‌، آبراهام (1368)، تاریخ روابط سیاسی‌ ایران‌ و امریکا، ترجمه محمدباقر آرام‌، تهران‌: امیرکبیر.
- یکتایی‌، مجید (1352)، «مالیه کشور در زمان‌ قاجار»، مجله بررسی‌های‌ تاریخی‌، سال هشتم، شماره 49، صص139-176. ‌
- Algar, H. (accessed on 30 December 2012), “AMĪR KABĪR, MĪRZĀ TAQĪ KHAN”, Encyclopædia Iranica, I/9, pp.959-963. available online at http://www.iranicaonline.org/articles/amir-e-kabir-mirza-taqi-khan.
- Arasteh, Reza (1962), Education and Social Awakening in Iran, Leide: p.37.
- Beddie, Francesca (2010), "Repackaging History for Policy Purposes", National Centre for Vocational Education Research (NCVER).
- Binder, Leonard (1962), Iran Political in A Changing Society, Berkeley.
- Denhardt, R. B. (1984), Theories of Public Administration, Pacific Grove, California: Brooks/Cole Publishing Co.
- Effland, Anne (2012), “Synergies of Past and Present: The Mutual Benefits of Policy History and Policy Analysis”, Agricultural History, Vol.86, No.4, pp.192-205.
- Grattan, Robert (2008), “Crafting management history”, journal of management History, Vol.14, Issue.2, pp.174-178.  
- Newell, TW. H. (2001), “A Theory of Interdisciplinary studies”, Issues in integrative studies, n.19, pp.1-25.
- Philips, david (2014), “Comparatography,  history and policy quotation: some reflections”, comparative education, 50:1, pp.73-83.
- Pierson, Paul (2005), “The Study of policy Development”, journal of policy History, Vol.17, Issue. 01, pp.5-34.
- Postnote (2009), “Parliamentary Office of Science and Technology”, LESSONS FROM HISTORY, Vol. 323, pp 1-4.
- Reuss, Martin (1988), “The Myth and Reality of Policy History: A Response to Robert Kelleyn”, The Public Historian, Vol.10, No.1,pp.41-49.
- Scott, J. (2006), A Matter of Record: Documentary Sources in Social Research, combridge: polity.  
- Waldo, D. (1975), “Education for Public Administration in Seventies”, in American Public Administration: past, present, and future, Mosher F.C. (Ed), University of Alabama Press.