نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ، علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، شاهرود، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

سید حسن تقی‌زاده از فعالان و کنشگران سیاسی عصر مشروطیت و از رجال و کارگزاران سیاسی و شخصیت های علمی- ادبی دوران پهلوی بوده و به همین دلیل دیدگاه‌ها، نظرات و کنش‌های وی در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی، از جمله عرصۀ برخورد با قومیت‌ها حائز اهمیت فراوانی است. در پژوهش حاضر رویکرد تقی‌زاده در قبال سیاست‌های قومی مورد کاوش قرار گرفته است. در پاسخ به پرسش چگونگی مواجهۀ تقی‌زاده با سیاست‌های قومی در ایران عصر پهلوی، مدعای اصلی نگارندگان مقاله این است که وی با وجود آنکه کارگزار سیستمی به شمار می‌آمد که سیاست‌های قومی همانندساز اجباری را اجرا می‌کرد، اما خود معتقد به نوع مسالمت‌آمیز آن بوده است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که تعلق خاطر تقی‌زاده به مفاهیمی چون وطن‌پرستی، وحدت ملی و فرهنگی و عدم تشتت و همچنین دموکراسی، آزادی، اعتدال و تساهل، هدایتگر وی به سمت پذیرش همانندسازی قومی مسالمت‌آمیز بوده است. این رویکرد به‌ویژه در دیدگاه‌ها و کنش‌های تقی‌زاده در قبال گرایش‌های قوم‌گرایانه، سیاست‌های زبانی و نحوۀ مواجهه با ایلات و عشایر کاملاً نمایان است. این مقاله براساس نظریۀ همانندسازی «گوردون» که همانندسازی را در دو بُعد ساختاری و فرهنگی در جوامع چندقومیتی تحلیل می‌کند و با رویکرد توصیفی-تحلیلی براساس داده‌های جمع‌آوری شده از منابع مکتوب چون کتاب‌ها، مقالات، اسناد تاریخی و سایر منابع انتشاریافته به رشتۀ تحریر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Survey of Seyyed Hasan Taghizadeh’s Views and Performance on Ethnic Politics in Iran (Pahlavi Era)

نویسندگان [English]

  • Saeed Karamisalahedinkola 1
  • Ali Mohammadzadeh 2
  • Ahmad Ashrafi 2

1 P.H.D Student ,Department of History, Political Science and International Relations, Faculty of Humanities, Islamic Azadi University, Shahrood Branch, Shahrood, Iran

2 Assistant Professor, Department of History,Political Science and International Relations,Faculty of humanities, Islamic Azad University, Shahrood Branch, Sharood, Iran

چکیده [English]

Taghizadeh has been a political activist in the Constitutional era and one of the political agents as well as being one of the scientific and literary figures of the Pahlavi era. Thus, his views, opinions, and actions in various socio-political fields, including dealing with ethnicities, are of great importance. The present study examines Taghizadeh's approach in the case of ethnic politics. In response to the question of how Taghizadeh confronts ethnic politics in Pahlavi-era in Iran, the main claim of the paper is that although he was considered a broker of a system that enforced coercive ethnical policies, he himself believed in its peaceful form. The findings of the present study show that Tagizadeh's belonging to concepts such as patriotism, national and cultural unity, and inequality, as well as democracy, freedom, moderation, and tolerance, have led him to embrace peaceful ethnic replication. This approach is particularly evident in his views and actions in terms of ethnocentric tendencies, language policies, and how to deal with tribes. This article is based on Gordon's theory of replication, which analyzes replication in two structural and cultural aspects in multi-ethnic societies and investigated using a descriptive-analytical method based on data which were collected from written sources such as books, articles, historical documents, and other published sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taghizadeh
  • Pahlavi
  • Ethnic policy
  • Imposed assimilation
  • Peaceful assimilation
منابع  و مآخذ
الف. کتب و مقالات
 
- آذرنگ، عبدالحسین (1381)، «سید حسن تقی‌زاده»، بخارا، سال پنجم، شمارۀ 25، صص32-51.
- الهی، صدرالدین (1397)، سید ضیاء، تهران: انتشارات ثالث.                                                                                      
- باقرصاد، مصطفی و محمد خانی (1389)، «بررسی کارنامۀ سیاسی و آرا و عقاید سید حسن تقی‌زاده»، پیام بهارستان، دوره دوم، سال سوم، شمارۀ 10، صص419-442.
- بشیریه، حسین (1388)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
- بهنام، جمشید (1382)، «تقی‌زاده و مسئلۀ تجدد»، ایران‌نامه، سال بیست و یکم، شمارۀ 81-82، صص77-90.
- تقی‌زاده، حسن (1379)، أخذ تمدن خارجی، ترجمۀ عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.
- ....................... (1357)، «آخرین نطق جناب تقی‌زاده در مجلس»، یغما، سال سی‌ویکم، شمارۀ 8 (شمارۀ مسلسل 362)، صص 485-487.   
- ...................... (1290الف)، «اصلاحات اساسی و اصلاحات فوری»، کاوه، سال دوم، شمارۀ 12 (شمارۀ مسلسل 59)، صص1-6.                                                                                                                                                    
- ...................... (1346الف)، «جنبش ملی ادبی»، یغما، سال بیستم، شمارۀ 9 (شمارۀ  مسلسل 233)، صص 449-458.
- ..................... (1346ب)، «جنبش ملی ادبی»، یغما، سال بیستم، شمارۀ 10 (شمارۀ مسلسل 234)، صص505-514.
- ..................... (1289 الف)، «دوره جدید کاوه»، کاوه، سال پنجم، شمارۀ اول (شمارۀ مسلسل 36)، صص1-2.
- ....................(1328الف)، «فرهنگ فارسی»، یغما، سال دوم، شمارۀ 8 (شمارۀ  مسلسل 18)، صص 374-380.
- .................... (1306)، «فقدان نقشه مستلزم فقدان بودجه»، تقدم، سال اول، شماره 6، صص313-338.
- .................... (1328ب)، «مسائل روز: بعضی از علل ترقی و انحطاط تاریخی ایران»، یادگار، سال پنجم، شمارۀ 10، صص1-13. 
- .................... (1326)، «مسائل روز: لزوم حفظ فارسی فصیح خطابه»، یادگار، سال چهارم، شماره 6، صص1-40. 
- .................... (1390الف)، «تقی‌زاده در مجلس»، مقالات تقی‌زاده، زیر نظر ایرج افشار، ج9، تهران: انتشارات توس.
- .................... (1390ب)، «تقی‌زاده در مجلس»، مقالات تقی‌زاده، زیر نظر ایرج افشار، ج8، تهران: انتشارات توس.
- ................... (1390پ)، «زبان فارسی و ادبیات آن»،مقالات تقی‌زاده، زیر نظر ایرج افشار، ج14، تهران: انتشارات توس.
- .................... (1390ت)، «زندگی طوفانی»، مقالات تقی‌زاده، زیر نظر ایرج افشار، ج7، تهران: انتشارات توس.
- .................... (1396)، «جوهر تاریخ»، مقالات تقی‌زاده، زیر نظر ایرج افشار، ج18، تهران: انتشارات توس.
- ................... (1394)، «سرمقاله‌های کاوه»، مقالات تقی‌زاده،زیر نظر ایرج افشار، ج16، تهران: انتشارات توس.
- .................... (1386)، «مشروطیت»، مقالات تقی‌زاده، زیر نظر ایرج افشار، ج1، تهران: انتشارات توس.
- ................... (1392)، «نوشته‌های سیاسی و سرگذشتی»، مقالات تقی‌زاده،ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، زیر نظر ایرج افشار، ج4، تهران: انتشارات توس.
- ................. (1375)، نامه‌های لندن، زیر نظر ایرج افشار، تهران: فرزان.
- ................. (1289ب)، «نکات و ملاحظات»، کاوه، سال پنجم، شمارۀ هفتم (شمارۀ مسلسل 42)، صص2-3. 
- ................. (1290ب)، «نکات و ملاحظات»، کاوه، سال پنجم، شمارۀ 11 (شمارۀ مسلسل 46)، صص1-4.
- ................. (1352)، «هفت تلگراف از تقی‌زاده دربارۀ اولتیماتوم روسیه»، یغما، سال بیست و ‌ششم،  شمارۀ 10 (شمارۀ مسلسل 295)، صص 33-39.
- صالحی امیری، سیدرضا (1385)، مدیریت منازعات قومی در ایران،تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
- علوی، سید علی (1385)، زندگی و زمانۀسیدحسنتقی‌زاده، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- مارش، دیوید و جری استوکر (1384)، روش و نظریه در علوم سیاسی، امیرمحمد حاجی‌یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
– مرشدی‌زاده، علی (1380)، روشنفکران آذری و هویت ملی و قومی،تهران: نشر مرکز.
- ملشویچ، سینشا (1391)، جامعه‌شناسی قومیت، ترجمۀ رشید احمدرش و دیگران، تهران: جامعه‌شناسان. 
- واینر، مایرون و ساموئل هانتینگتون (1379)، درک توسعه سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- همایون کاتوزیان، محمدعلی (1382)، «سید حسن تقی‌زاده (سه زندگی در یک عمر)»، ایران‌نامه، سال بیست و یکم، شمارۀ 81-82،  صص 7-48. 
ب. اسناد تاریخی
- سازمان اسناد ملی ایران (ساکما)، سند شمارۀ 3138/998.
- .........................................................، سند شمارۀ 2894/998.
- .........................................................، سند شمارۀ 296/3483.
- .........................................................، سند شمارۀ240/8363.
ج. روزنامه
- روزنامه اطلاعات، 31 شهریور 1309، سال پنجم، شمارۀ 1142. 
......................................، 6 مهر 1309، سال پنجم، شمارۀ 1147.
.......................................، 30 خرداد 1310، سال پنجم، شمارۀ 1346.
 
- Alba, Richard & Nee, Victor (1997), “RethinkingAssimilation Theory for a New Era of Immigration”, International migration Review, Vol.31, No.4, pp. 826-874.
- Gordon, Milton.M (1964), Assimilation in American Life: The Role of Race, Religion, and National Origins, Oxford University Press.
- Verkuyten, Maykel (2011), “Assimilation Ideology and Outgroup Attitudes among Ethnic Majority Members”, Group Processes & Intergroup Relations, Vol. 14, No. 6, Pp. 789-806.
List of sources with English handwriting
-       Āzarang, ‘Abdulḥossein (1381), Pejūheš: Sayed Ḥasan Taqīzāda, Boḵārā, 5, No. 25, pp. 32-51. [In Persian]
-       ‘Alavī, Sayed ‘Alī (1385), Zendegī va Zamāneh-ye Sayed Ḥasan Taqīzadeh, Tehran: Moasesa Moṭāle’āt va Pejūheš-hā-ye Sīyāsī. [In Persian]
-       Bāqerṣād, Moṣṭafā; Mohammadḵānī (1389), “Barrasī Kārnama-ye Sīyāsī va Ārā va ‘aqāyeda Sayed Ḥasan Taqīzada,” Payām-a Bahāristān, 3, No. 10, pp. 419-442. [In Persian]
-       Bašīrīya, Ḥossein (1388), Jāme’ašenāsī Sīyāsī, Tehran: Ney. [In Persian]
-       Behnām, Jamšīd (1382), “Taqīzada va Masaleya Tajadod,” Īrānnama, 21, No. 81-82, pp. 77-90. [In Persian]
-       Elāhī, Ṡadr al-Dīn (1397), Sayed Żīā, Tehran: Ṯāleṯ. [In Persian]
-       Kātūzīān, Moḥammad ‘Alī Homāyūn (1382), “Sayed Ḥasan Taqīzadeh (Se Zendegī dar Yek ‘Omr),” Īrānnāma, 21, No. 81-82, pp/ 7-48. [In Persian]
-       Moršedīzādeh, ‘Ali (1380), Rošanfekrān-e Āḏarī va Hovvīat-e Mellī va Qōmī, Tehran: Našr-e Markaz. [In Persian]
-       Ṣāleḥī Amīrī, Sayed Reżā (1385), Modīrīyat-e Monāzeāt-e Qomī dar Īrān, Tehran: Markaz-e Taḥqīqāt-e Esterātežīk. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1357), Āḵarīn Noṭq-e Jināb-e Taqīzadeh dar Majlis,” ‘Yaḡmā, 31, No. 8, cont. 362, pp. 485-487. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1379), Aḵḏa Tamadon-e Ḵāriji, ‘Azīzallāh ‘Alīzada, Tehran: Ferdos. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1290 a), “Dor-e Jadīd-e Kāveh,” 5, No. 1, cont 36, pp. 1-2. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1289 a), “Farhang-e Fārsī,” Yaḡmā, 2, No. 8, cont 18, pp. 374-380. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1306a), “Foqdān-e Naqša Mostalzem-e Foqdān-e Būdja,” Taqaddom, 1, No. 6, pp. 313-338. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1290 a), “Eṣlāḥāt-e Asāsī va Eṣlāḥāt-e Forī,” Kāveh, 2, No. 12, cont 59, pp. 1-6. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1352), “Haft Telegrāf az Taqīzada dar bare-ye Oltīmātom-e Rūsīya,” Yaḡmā, 26 No. 10, cont. 12958, pp. 33-39. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1346 a), “Jonbeš-e Mellī-e Adabī,” Yaḡmā, 20, No. 9, cont 233, pp. 449-458. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1346 b), “Jonbeš-e Mellī-e Adabī,” Yaḡmā, 20, No. 10, cont 234, pp. 505-514. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1328 b), “Masāil-e Rūz: B’azī az ‘Elal-e Taraqī va Enḥeṭāṭ-e Tārīḵi-ye Īrān,” Yādegār, 5, No. 10, pp. 1-13. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1326), “Masāil-e Rūz: Lozūm-e Ḥīfẓ-e Fārsī-ye Faṣīḥ-e ḵaṭābe,” Yādegār, 4, No. 6, pp. 1-40. [In Persian]
-       Taqīzada, Ḥasan (1390 a), Maqālāt-e Taqīzada dar Majlis, Īraj Afšār, Vol. 9, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1390 b), “Maqālāt-e Taqīzada dar Majlis,” Īraj Afšār, Vol. 9, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1390 a), “Maqālāt-e Taqīzadeh. Zabān-e Fārsī va Adabīyāt-e Ān,” Īraj Afšār, Vol. 14, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1390 d), “Maqālāt-e Taqīzadeh. Zendegī-ye Ṭūfānī,” Īraj Afšār, Vol. 7, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1396), “Maqālāt-e Taqīzadeh. Jouhar-e Tārīḵ,” Īraj Afšār, Vol. 18, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1394), “Maqālāt-e Taqīzadeh. Sar Maqāle-hā-ye Kāveh”, Īraj Afšār, Vol. 16, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1386), “Maqālāt-e Taqīzadeh. Mašrūṭīat,” Īraj Afšār, Vol. 1, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1392), “Maqālāt-e Taqīzadeh. Nevešte-hā-ye Sīyāsī va Sargoḏaštī,” Īraj Afšār, Vol. 4, translated by Mortaża Ṯāqibfar, Tehran: Tūs. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1375), “Nāme-hā-ye Landan,” Īraj Afšār, Tehran: Farzān. [In Persian]
-       Taqīzadeh, Ḥasan (1289 b), Nokāt va Molāḥeẓāt. Kāveh. 5, No. 7, cont. 42, pp. 2-3. [In Persian]
-       Taqīzada, Ḥasan (1352), “Nokāt va Molāḥeẓāt,” Kāveh. 5, No. 11, cont. 46, pp. 1-4. [In Persian]
 
Documents and Newspapers                            
-       Nlai:8363/240; 3483/296; 998/2894; 998/3138
-       Etelā’āt Newspaper: 31 Šahrīvar 1309 Š. 5, No. 1142.Š.
-       Etelā’āt Newspaper: 6 Mehr 1309 Š. 5, No. 1147.Š.
-       Etelā’āt Newspaper: 30 ḵordād 1310 Š. 5, No. 1346.Š.
         
References in English
-       Alba, Richard & Nee, Victor (1997)و “Rethinking Assimilation Theory for a New Era of Immigratio,” International migration Review, Vol.31. No.4. pp. 826-874.
-       Gordon, Milton (1964), Assimilation in American Life: The Role of Race, Religion, and National Origins, Oxford: Oxford University Press.
-       Malesevic, Sinisa  (2004), The Sociology of Ethnicity, Dublin: University College.
-       Marsh, David; Stoker, Gerry (2010), Theory and Methods in Political Science, Palgrave Macmillan.
-       Verkuyten, Maykel (2011), “Assimilation Ideology and Outgroup Attitudes among Ethnic Majority Members,” Group Processes & Intergroup Relations, Vol. 14. No. 6. pp. 789-806.
-       Weiner, Myron; Huntington, Samuel P. (1994), Understanding Political Development, Waveland Pr Inc.