تاریخ اسلام و ایران - مقالات آماده انتشار

تفسیر رویا در ادوار مختلف تاریخی با هدف پیش‌بینی رویدادها و خبر از طالع انسان‌ها، همواره مورد توجه جوامع و به‌ویژه حاکمان بوده است. در میان مسلمانان نیز رویا و تعبیر آن(مهارت معنادهی باورمندانه به رویاها) ... بیشتر تفسیر رویا در ادوار مختلف تاریخی با هدف پیش‌بینی رویدادها و خبر از طالع انسان‌ها، همواره مورد توجه جوامع و به‌ویژه حاکمان بوده است. در میان مسلمانان نیز رویا و تعبیر آن(مهارت معنادهی باورمندانه به رویاها) علمی الهی قلمداد شده، که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در حیات فردی، اجتماعی و سیاسی جوامع داشته باشد. یکی از دوره‌هایی که به‌نظر نقل رویا و تعبیر آن مورد توجه حاکمان مسلمان قرار گرفته، عصرخلفای ثلاث است. پژوهش پیش‌رو با بررسی و تحلیل محتوای رویاهای نقل شده از نخستین خلفای اسلام، تلاش دارد نشان دهد نقل این رویاها از جانب دستگاه قدرت با اهداف و انگیزه‌های خاصی صورت گرفته است. بر همین مبنا پرسش اصلی پژوهش ناظر بر این است که جریان قدرت چگونه و با چه مضامینی از رویا برای مشروعیت‌بخشی به گفتمان خلافت، به‌ویژه در ساحت‌های سیاسی و دینی، استفاده کرده است؟ به‌نظر نقل رویا از بزرگان دین و به‌ویژه رسول‌الله، از زبان خلفا یا نزدیکان‌شان، با مضامینی همچون شباهت حاکمان جدید جامعه اسلامی به رسول‌الله، توجیه عملکرد ایشان و تأییدشان از جانب پیامبر، جلب پشتیبانی مردم و غیره با هدف توجیه و تبیین مشروعیت سیاسی خلفا و ترویج حقانیت آن‌ها بوده است. به بیانی روشن‌تر دال مرکزی اغلب رویاها هدفی سیاسی را دنبال می‌کند که در تلاش برای تثبیت جایگاه حقوقی خلفا در مقام جانشینان برحق پیامبر، نزد عامه است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر شیوه کتابخانه‌ای در گردآوری داده‌ها است

مشاهده مقاله

بررسی دستاوردها و موانع جایگاه و نقش زنان در توسعه اقتصادی محمدرضا شاه پهلوی

زهرا زرگری؛ مرتضی دهقان نژاد؛ علی اکبر کجباف

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22051/hii.2025.48673.2979

چکیده

زنان در طول تاریخ منشأ تحولات زیادی در عرصههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بودهاند. در این راستا، در دوره پهلوی دوم، اقدامات و سیاستهای دولتی عامل تسهیلکننده و بازدارنده در جایگاه و نقش ... بیشتر زنان در طول تاریخ منشأ تحولات زیادی در عرصههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بودهاند. در این راستا، در دوره پهلوی دوم، اقدامات و سیاستهای دولتی عامل تسهیلکننده و بازدارنده در جایگاه و نقش زنان تلقی میشدند. از این منظر، مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی، در صدد پاسخگویی به این سؤال است که دستاوردها و موانع دورۀ محمدرضا شاه، بهویژه بعد از انقلاب سفید در رابطه با نقش و جایگاه زنان در توسعه اقتصادی چگونه بوده است؟ نتایج تحقیق نشان میدهد: اولاً، محمدرضا شاه با سیاست مدرنیزاسیون تلاش میکرد سهم زنان را در عرصه اقتصادی افزایش دهد. دوماً، زنان توانستند دستاورهای مثبت زیادی بهواسطه اقدامات نوسازانه حکومت پهلوی، بهویژه در توسعه و رونق اقتصادی کشور کسب کنند که نمود آن در استقلال اقتصادی، گسترش سطح آموزش و افزایش اشتغال زنان تعیّن یافت. سوماً، نشان داده میشود که سیاست متمرکز و پدرسالارانه محمدرضا شاه در عرصه حکومتداری تأثیر منفی در رابطه با جایگاه و نقش زنان در جامعه داشته است. به گونهای که به دلایلی نظیر تأکید بر سبک زندگی غربی و عدم توجه به سنتها و ارزشهای مسلط جامعه، تبعیض جنسیتی و مغایرت میان نظر و عمل در رابطه با زنان، نوسازی سطحی و عدم توجه به لایههای پایین جامعه و ساخت متمرکز قدرت سیاسی، موجبات نارضایتی اکثر زنان را در جامعه فراهم کرده که به عرصهای برای وقوع انقلاب اسلامی تعیّن یافت.

مشاهده مقاله

عوامل رونق قالی بافی در جنوب قفقاز در اواخر حکومت تزاری

حسن عبدی؛ جعفر آقازاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22051/hii.2025.49645.3009

چکیده

نقش‌مایه‌های سنگ قبور، مطالعه گزارش سفرنامه‌های سیاحان اروپایی، توجه به آثار نقاشان غربی در دوره‌های مختلف و شناسایی قالی‌های ارزشمند در موزه‌‌ها، گالری‌های شخصی و نمایشگاه‌های تاریخی حاکی از ... بیشتر نقش‌مایه‌های سنگ قبور، مطالعه گزارش سفرنامه‌های سیاحان اروپایی، توجه به آثار نقاشان غربی در دوره‌های مختلف و شناسایی قالی‌های ارزشمند در موزه‌‌ها، گالری‌های شخصی و نمایشگاه‌های تاریخی حاکی از رونق قالی‌بافی در جنوب قفقاز است. شرایط جغرافیایی، اقلیمی و فرهنگی متنوع، وجود منابع اولیۀ غنی، ارزان و باکیفیت، حمایت‌های دولتی و توسعه راه‌آهن شرایط مناسبی برای رونق قالی‌بافی در جنوب قفقاز فراهم کرده بود. این صنعت پیوند عمیقی بافرهنگ و اجتماع داشت و زنان بیش از مردان در این عرصه فعال بودند و در کمتر خانواده‌ای دار قالی پیدا نمی‌شد. به دلیل کیفیت، تنوع طرح، رنگ و قیمت مناسب قالی‌های بافته شده در این منطقه، تقاضای زیادی نیز در کشورهای غربی داشت که بر رونق بیشتر آن افزوده بود. این نوشتار با رویکرد توصیفی-تحلیلی و روش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوا تنظیم شده است و در پی پاسخ این پرسش می‌باشد که چه عواملی در رونق قالی‌بافی منطقه نقش تعیین کننده داشتند. فرضیه تحقیق بر این اساس است که رونق قالی‌بافی در جنوب قفقاز تابعی از عوامل طبیعی، سیاست‌های دولت و تقاضای بالا بود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد؛ قالی‌بافی در جنوب شرقی قفقاز بیش از دیگر نقاط رونق داشت و دغدغه کسب درآمد و تقاضای جهانی نسبت به عوامل طبیعی و حمایتهای دولتی تأثیر بیشتری در رونق زیاد قالی‌بافی داشتند.

مشاهده مقاله

بررسی منصب مهرداری و آداب و تشریفات مهر زنی در تشکیلات حکومتی تیموریان، با تکیه بر اسناد

اکبر صبوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22051/hii.2025.49190.2998

چکیده

استفاده از مهر برای تأیید و اثبات فرامین و احکام صادر شده از سوی سلاطین یک ضرورت بود و کسانی که وظیفه ممهور کردن فرامین و نگهداری از مهر را به عهده داشتند، با عنوان مهردار شناخته می‌شدند. سلاطین تیموری ... بیشتر استفاده از مهر برای تأیید و اثبات فرامین و احکام صادر شده از سوی سلاطین یک ضرورت بود و کسانی که وظیفه ممهور کردن فرامین و نگهداری از مهر را به عهده داشتند، با عنوان مهردار شناخته می‌شدند. سلاطین تیموری هم با توجه به نیازهای زمانه خویش افرادی را به این منصب مهم بر‌گماردند. این پژوهش برآنست با اتکا به منابع اصلی از جمله اسناد و تحقیقات صورت گرفته، به روش تحقیق تاریخی و به شیوه توصیفی- تحلیلی، نحوه انتصاب افراد به منصب مهرداری، جایگاه دارندگان این منصب در تشکیلات حکومتی تیموریان را مورد بررسی قرار داده و انواع مهر، ترتیب و تشریفات مهر زدن بر اسناد را مشخص کند. بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که مهرداری اغلب به امرای قبایلی که اعتماد سلطان را کسب کرده بودند، تخصیص داده می‌شد. مهرداری وسیله‌ای برای ارتقاء به مناصب عالی رتبه‌ای چون امارت دیوان اعلی و حکومت ولایات بود. مهر زنی تشریفات و ترتیبات خاصی داشت. در مکاتبه با ممالک همجوار و واگذاری حکومت ایالات فقط مهر حاکم بر فرامین زده می شد. اما در فرامینی چون اعطای سیورغال، معافیت مالیاتی و واگذاری مناصب، بعد از حاکم سایر ارکان حکومت یعنی امیرزادگان، امیرالامراها و وزرا که در دیوان اعلی صاحب منصب بودند، بر ظهر فرامین مهر می‌زدند. فرمانروایان تیموری مهرهای مختلف با کاربردهای متفاوت داشتند.

مشاهده مقاله

از هشدار تا انقلاب( بررسی شعر کارگری شاعران چپ‌گرای مشهد 1320تا1325)

کبری صالحی جاوید

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 خرداد 1404

https://doi.org/10.22051/hii.2025.47436.2942

چکیده

کمیته ایالتی حزب توده خراسان یکی از شاخه‌های استانی حزب توده بود که همراستا با کادر مرکزی، توجه به ادبیات و هنر را در دستور کار قرارداد. علاوه بر این تبعیت حزبی، حضور اهل فرهنگ و ادب خراسان در رده‌های ... بیشتر

مشاهده مقاله

گونه‌شناسی همکاری‌ها و چالش‌های علویان ترکیه با دولت‌ها و جوامع غیرعلوی آن کشور

عباس بوری؛ علی آقانوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 خرداد 1404

https://doi.org/10.22051/hii.2025.47953.2965

چکیده

علویان ترکیه، بزرگ‌ترین اقلیت دینی برجسته و یکی ازجدی‌ترین جوامع حا‌می ‌بنیاد جمهوری‌ سکولار دراین کشوربوده‌اند که همواره طبقه‌بندی خود را به عنوان اقلیت ردکرده‌اند؛ آن‌ها همیشه، در‌فرایند فعالیت‌ها ... بیشتر علویان ترکیه، بزرگ‌ترین اقلیت دینی برجسته و یکی ازجدی‌ترین جوامع حا‌می ‌بنیاد جمهوری‌ سکولار دراین کشوربوده‌اند که همواره طبقه‌بندی خود را به عنوان اقلیت ردکرده‌اند؛ آن‌ها همیشه، در‌فرایند فعالیت‌ها و تعاملات خود با دولت‌ها وجوامع غیرعلوی ازجمله سنی‌‌ها، سکولارها، احزاب وکردها، با مسائل و چالش‌هایی مواجه شده‌اند و مواضع‌شان نسبت به دولت‌ها وعلویان سوریه برای‌شان در‌داخل و خارج ترکیه مشکلاتی ایجادکرده‌است. با این وصف، محققین در اولین رویارویی پژوهشی خود در مطالعه این اقلیت، با این سوال اساسی روبرو شده‌اند که "همکاری‌ها و چالش‌های علویان ترکیه با دولت‌ها وجوامع غیرعلوی این‌کشور چیست"؟ و سپس در بررسی ابتدائی خود، ازسویی با جریان‌های سکولاریسم ودموکراسی‌سازی تدریجی، احزاب، سنی‌های حنفی حاکم، کردهای علوی، دولت‌های ترکیه و علویان عرب و بواسطه ایشان با علویان سوریه، مواجه گردیده وازسوی دیگر نسبت به نقش و تاثیر هریک از این جریان‌ها برعلویان و تاثیر متقابل علویان بر هریک ازآن‌ها و نیز عوامل چالش‌ها وموانع تعاملات بین‌شان، کنجکاو شده‌اند. واکاوی این موارد، با رویکردی گونه‌شناسانه، موضوعی و تحلیلی - توصیفی، این نتایج را داشته است: الف) جانبداری دولت‌ها ازسنی‌ها و ترجیح‌شان به علویان، موجب نارضایتی علویان ازدولت، مانع نزدیکی علویان وسنی‌ها و باعث همبستگی بیش ازپیش علویان ترکیه و سوریه شده‌است. ب) علویان، مخالف حزب حاکم و متمایل به حزب جمهوری‌خواه خلق هستند و این‌که هیچ‌علوی در‌ رهبری احزاب و مسئولان حکومتی نیست موجب اعتراضات ضدحکومتی آن‌ها گردیده‌‌است. ج) دموکراسی‌سازی و تکثرگرایی فرهنگی، موجب گرایشی اندک به تجدید بعد مذهبی علویان گردیده، ولی تمایل بیشتر به سکولاریسم، تاثیراندک عقاید دینی در‌زندگی و حمایت ازاصلاحات سکولار اتاتورک، محسوس بوده‌است.

مشاهده مقاله