تاریخ اسلام و ایران - مقالات آماده انتشار

برابرسنجی دلایل نقض بی‌طرفی ایران در جنگ‌های جهانی اول و دوم

فرزانه برناه؛ محسن خلیلی

دوره 23، شماره 19 ، آبان 1392، ، صفحه 35-70

https://doi.org/10.22051/hii.2014.774

چکیده

دولت‌ها در سیاست بین‌الملل، مطابق نیازهای داخلی، موقعیت جغرافیایی، ژئوپولیتیک، ساختار و عملکرد نظام بین‌الملل، استراتژی‌هایی را برای تأمین منافع ملی برمی‌گزینند. ایران از بازیگرانی بود که در ... بیشتر

برآمدن سرمایه‌داری نوین ایرانی: بررسی موردی شرکت اسلامیه

سهیلا ترابی فارسانی

دوره 23، شماره 20 ، بهمن 1392، ، صفحه 35-55

https://doi.org/10.22051/hii.2014.780

چکیده

موفقیت اروپاییان در امور تجاری و پیشرفت‌هایشان در صنعت که به برتری و تسلط آن‌ها بر اقتصاد، ‌مالیه و تجارت دنیا منجر شد، برخی از تجار ایرانی را به فکر واداشت که با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تجاری، ... بیشتر موفقیت اروپاییان در امور تجاری و پیشرفت‌هایشان در صنعت که به برتری و تسلط آن‌ها بر اقتصاد، ‌مالیه و تجارت دنیا منجر شد، برخی از تجار ایرانی را به فکر واداشت که با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تجاری، از شکل فردی بازار سنتی خارج شوند و به صورت گروهی و با ترکیب جدید سرمایه‌گذاری، از سرمایه‌های کوچک نیز بهره‌گیرند. آنان تأسیس شرکت‌ها با کمپانی‌های مالی و تجاری را به عنوان راه حلی در مقابل نفوذ و هجوم اقتصادی قدرت‌های خارجی برگزیدند و بدین ترتیب، شرکت‌ها و تجارتخانه‌های جمعی خارج از بازار می‌توانستند جایگزین حجره‌های کوچک و تنگ درون بازار شوند. شرکت اسلامیه به ریاست محمدحسین تاجر کازرونی، از مهم‌ترین شرکت‌های تجاری اصفهان بود که شعبه‌هایی در شهرهای مختلف کشور داشت. گروه‌هایی از روشنفکران و علما در شهرهای مشهد، شیراز، بوشهر و ...، با فعالیت‌های شرکت همکاری می‌کردند. این شرکت حوزه‌ی فعالیت خود را به بیرون از مرزهای کشور، از جمله قفقاز و روسیه کشاند و اهداف خود را طی گزارش‌هایی در روزنامه‌ها منتشر کرد. با وجود همه‌‌ی این فعالیت‌ها، این شرکت و شرکت‌های مشابه آن از موفقیت چندانی برخوردار نبودند. در این مقاله با تکیه بر منابع منتشر شده، روزنامه‌ها و برخی اسناد، به دنبال پاسخ برای این پرسش‌ها هستیم که سرمایه‌داری ایرانی به دنبال چه واکنش‌های اقتصادی در مقابل سرمایه‌های بیگانه بود، برخورد‌ آن‌ها با سرمایه‌گذاری‌های جدید چگونه بود و چه عواملی در راهکارهای جدید تجار مؤثر بودند؟

دلایل و عوامل مؤثر در مناسبات دولت سلجوقی و امارت اشراف حجاز

فاطمه جان احمدی؛ سیدمحمود سامانی

دوره 24، شماره 21 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 35-57

https://doi.org/10.22051/hii.2014.786

چکیده

دولت سلجوقیان (427-590 ه.ق) در ایران با مقطعی از امارت دیرپای اشراف (358 - 1343 ه.ق) در حجاز هم‌عصر بود. با وجود وجاهت سیاسی و استقلال معنوی اشراف، به دلیل سیطره‌ی آن‌ها بر حرمین شریفین، پیوسته از سیاست‌های ... بیشتر

جایگاه نفت ایران در منافع نفتی آمریکا در خاور میانه 1320-1330

محمدعلی اکبری؛ میکائیل وحیدی راد

دوره 24، شماره 23 ، آذر 1393، ، صفحه 35-59

https://doi.org/10.22051/hii.2015.797

چکیده

اهمیت نفت ایران برای آمریکا بیشتر از منظر کودتای 28 مرداد برای بسیاری شناخته شده است؛ اما با اتمام جنگ جهانی دوم، سیاست خارجی آمریکا بر حمایت از بازسازی کشورهای همسو و متحد و مبارزه با گسترش کمونیسم ... بیشتر

تحلیل جایگاه موبدان و کارکرد اقتصادی آنان در ساختار نظام سیاسی – اجتماعی ساسانیان

علی بهادری؛ کریم یوسف جمالی؛ فیض الله بوشاسب گوشه

دوره 25، شماره 27 ، آذر 1394، ، صفحه 35-63

https://doi.org/10.22051/hii.2015.2113

چکیده

کیفیت ارتباط وضرورت همراهی دین وسیاست درایران عصرساسانی،پیامدها وتبعاتی راایجادکردکه مستقیم یاغیرمستقیم،درتحولات اجتماعی،حوادث تاریخی وانواع فعالیت های اجتماعی مردمان آن روزگار،تاثیر گذاربود.نهاد ... بیشتر کیفیت ارتباط وضرورت همراهی دین وسیاست درایران عصرساسانی،پیامدها وتبعاتی راایجادکردکه مستقیم یاغیرمستقیم،درتحولات اجتماعی،حوادث تاریخی وانواع فعالیت های اجتماعی مردمان آن روزگار،تاثیر گذاربود.نهاد دین وطبقه موبدان،بعنوان متولیان معنویت واعتقادات جامعه،از قبل تبیین یک جهان بینی خاص ونوع تعاملات ورویکرد خود،جامعه ای بسته پدید آوردندکه ضمن حذف مخالفان ورقیبان،انتفاع حداکثری ازامکانات ومواهب مادی ومعنوی درعرصه اجتماعی واقتصادی رادرانحصارخودگرفتند.برخورد بسیار قهرآمیزموبدان بانهضت هاوجنبش های اجتماعی واعتقادی رقیب وادیان غیرهمسووتسلط برمنابع قدرت وثروت درقالب رسمیت یافتن دین زرتشت وهمراهی دونهاد دیانت وسلطنت درعصرساسانی وکارکردمتنوع آتشکده ها،به همان نسبت که این طبقه اجتماعی رابرخوردارکرد،جامعه رادر سیرتوسعه وعدالت فراگیر آسیب پذیر نمود.این پژوهش برآن است تا بااستفاده شیوه تحقیق کتابخانه ای وتحلیل تلفیقی دادهای تاریخی،ضمن بهره گیری ازطیف متنوعی ازمنابع،جایگاه موبدان درجامعه ساسانی راباز شناسی کرده وازقبل آن ضمن تمرکزبرفعالیت هاوعملکرد های اقتصادی موبدان،بخشی ازساختار نظام سیاسی واقتصادی ساسانیان رابازکاوی نمایدو ازآن دو،قسمتی ازهویت تاریخی وپیشینه فرهنگی وتمدنی ایران زمین درآخرین دوره ازعهدباستان را مورداستقراءواستدلال قراردهد.نتایج حاصل حاکی ازآن است که موبدان علاوه برفعالیت های فرهنگی،اجتماعی واعتقادی،بربخش نمادینی ازفعالیت های اقتصادی نیزتسلط داشتند وازاین راه عایدات عمده ای رانصیب برده وبرچرخه اقتصادی کشوراثرگذاربودند.

شیوه‌ی درمانی داغ کردن و جایگاه و اهمیت آن در تاریخ پزشکی مسلمانان

علی غفرانی؛ سیده نرگس تنهایی

دوره 23، شماره 18 ، مرداد 1392، ، صفحه 37-49

https://doi.org/10.22051/hii.2014.769

چکیده

تاریخ پزشکی مسلمانان، یکی از عرصههای مهم در مطالعات تاریخ و تمدن اسلامی است. جامعه‌ی اسلامی از روزهای آغازین شکلگیری، به دلیل نیاز، به پزشکی توجه کرد و مسلمانان ضمن استفاده از تجربیات پزشکی ... بیشتر تاریخ پزشکی مسلمانان، یکی از عرصههای مهم در مطالعات تاریخ و تمدن اسلامی است. جامعه‌ی اسلامی از روزهای آغازین شکلگیری، به دلیل نیاز، به پزشکی توجه کرد و مسلمانان ضمن استفاده از تجربیات پزشکی جوامع پیش از اسلام، همچون ایرانیان، هندیان و رومیان که از طریق ترجمه منتقل میشد، به تألیف آثار و انتقال تجربیات خود مبادرت ورزیدند. کی یا داغ کردن اعضای بدن، یکی از تجربیات طبی و شیوههای مرسوم جوامع بشری در زمینه‌ی درمان بیماریها بود که زمان و مکان پیدایش آن معلوم نیست و تقریباً در تمام جوامع متمدن بشری به کار رفته و نسل به نسل منتقل شده است. این اصطلاح و شیوه‌ی درمان که در میان پزشکان مسلمان نیز رایج شده بود، هم در احادیث و روایات دینی و هم در ادبیات ملتهای مسلمان، اعم از عربی و فارسی، به شکلهای گوناگون مورد توجه قرار گرفته و مراتب و اثرات خاصی داشت و تا زمان شکلگیری پزشکی جدید، برای معالجه‌ی بسیاری از بیماریهای بیرونی و درونی بدن آدمی، به کار میرفت. در بسیاری از کتاب‌های پزشکی مسلمانان، درباره‌ی ضرورت استفاده از داغ کردن و انواع بیماریهای قابل درمان با این شیوه و شکل و جنس ابزارهای مورد استفاده، مطالب قابل توجهی آمده و شیوههای اجرایی آن نیز شرح داده شده است. در این مقاله این موضوع را از نظر تاریخی بررسی می‌کنیم

پیامدهای اقتصادی کشف حجاب و رکود بازار منطقه اصفهان( با تکیه بر نقش فروشندگان دوره گرد یهودی)

فائزه توکلی

دوره 19، شماره 4 ، بهمن 1388، ، صفحه 41-60

https://doi.org/10.22051/hii.2014.752

چکیده

در مقاله ی حاضر برخی پیامدهای اقتصادی در جریان کشف حجاب رضاشاه (سالهای 15-1314) در حوزه فعالیت های بازار اصفهان مورد بررسی قرار می گیرد.در این پژوهش، اسنادی مبنی بر ورشکستگی اقتصاد بازاریان اصفهان پس از کشف ... بیشتر

جایگاه و کارکرد منصب داروغه در دوره تیموریان

صالح پرگاری؛ حسین مفتخری؛ اکبر صبوری

دوره 24، شماره 24 ، اسفند 1393، ، صفحه 41-78

https://doi.org/10.22051/hii.2015.806

چکیده

یکی از پیامدهای تهاجم مغول، رواج تعابیر و اصطلاحات مغولی در سرزمینهای مفتوحه بود. «داروغه» یکی از واژگان و منصب‌های واردشده از فرهنگ مغول به ایران است. این منصب که در تمامی حکومتهای جانشین ... بیشتر یکی از پیامدهای تهاجم مغول، رواج تعابیر و اصطلاحات مغولی در سرزمینهای مفتوحه بود. «داروغه» یکی از واژگان و منصب‌های واردشده از فرهنگ مغول به ایران است. این منصب که در تمامی حکومتهای جانشین مغولان دیده میشود، در عصر تیموریان هم به موجودیت خود ادامه داد. در این پژوهش، برآنیم با استفاده از اطلاعات موجود در منابع، جایگاه و کارکرد این منصب را در ساختار دیوانی امپراتوری تیموریان، به ویژه با تأکید بر دوره‌ی حکمرانی تیمور، شاهرخ، ابوسعید و سلطان حسین بایقرا، بررسی کنیم. مسئله‌ی اصلی در این پژوهش این است که داروغه چه جایگاه و کارکردی در سلسله‌مراتب دیوانی دوره‌ی تیموریان داشته است؟ پژوهش حاضر را با بهره‌گیری از روش تحقیق تاریخی و مبتنی‌بر اسناد و مدارک اصلی انجام داده‌ایم. نتیجه‌ی تحقیق نشان میدهد که منصب داروغه که معمولاً با حاکم به‌صورت مترداف استفاده می‌شد، در سلسله‌مراتب دیوانی دوره‌ی تیموری، جزو مناصب ایالتی بود و پشت‌سر امرای دیوان مال قرار میگرفت. داروغه‌ها با توجه به شناور بودن مسئولیتها در این دوره که از خاستگاه قبیلهای این حکومت ناشی میشد، کارکردهای مختلف اداری و نظامی، ازجمله حفظ نظم در داخل منطقه‌ی تحت اختیار خویش، تأمین رفاه و امنیت، عزیمت به لشکرکشیها، مشارکت در فعالیتهای عمرانی و زراعی و ... را برعهده داشتند.

جایگاه و اهمیت سکه در دعوت عباسی

سیداحمدرضا خضری؛ عباس احمدوند

دوره 20، شماره 7 ، آبان 1389، ، صفحه 45-65

https://doi.org/10.22051/hii.2014.682

چکیده

عباسیان در سال‌های پایانی دعوت خویش و در آستانه پیروزی نهایی بر امویان (132هـ.ق)، به ضرب سکه‌هایی با نقش برخی شعارهای انقلابی و تأکید بر نسبت با پیامبرخدا(ص) و ذکر آیه 23 سوره مبارکه شوری، پرداختند.آنان ... بیشتر

پژوهشی درباره فرمانروایی هرمزد یکم؛ شاهنشاه ایران و انیران

شهرام جلیلیان

دوره 21، شماره 9 ، فروردین 1390، ، صفحه 47-74

https://doi.org/10.22051/hii.2014.711

چکیده

با مرگ شاپور یکم(240 تا 270 میلادی)، فرزند و ولیعهد او، هرمزد اردشیر، پادشاه گستره پهناور ایرانشهر شد.هرمزد اردشیر در جنگ‌های پدرش با رومی‌ها در ارمنستان، سوریه، کیلیکیه و کاپادوکیه توانایی‌های جگی خود ... بیشتر با مرگ شاپور یکم(240 تا 270 میلادی)، فرزند و ولیعهد او، هرمزد اردشیر، پادشاه گستره پهناور ایرانشهر شد.هرمزد اردشیر در جنگ‌های پدرش با رومی‌ها در ارمنستان، سوریه، کیلیکیه و کاپادوکیه توانایی‌های جگی خود را نشان داده بود و هنگامی که شاپور در سال 252 میلادی، سرزمین ارمنستان را گشود، هرمزد با لقب بزرگ شاه ارمنیه به فرمانروایی ارمنستان برگزیده شد.با همه تردیدهایی که درباره بزرگ‌تر بودن شاهزاده هرمزد نسبت به دیگر پسران شاپور یکم وجود دارد، داده‌های باستان‌شناختی، سکه‌شناختی و گزارش‌های تاریخی دوره اسلامی نشان می‌دهد که هرمزد ولیعهد شناخته شده شاپور بوده، و از این‌رو باید بزرگ‌ترین پسر او هم بوده باشد.هرمزد در سنگ‌نوشته‌های موبد کردیر، هوادار و پایبند آموزه‌های زردشتی و پشتیان مُغ‌مردان و دستگاه دینی زردشتی شناخته شده و دوره پادشاهی وی، دوره افزونی گرفتن کرده‌های ایزدان و نشانده شدن آتش‌های بهرام و شادمانی و کامروایی مُغ‌مردان انگاشته شده است؛ از این‌رو، دوستانه هرمزد با مانی، که در متن‌های مانوی و پاره‌‌ای گزارش‌های دیگر بازتاب‌ یافته است، هرگز نشانه علاقه‌مندی هرمزد به مانویت و روی گردانی از آموزه‌های دین زردشتی نیست و آن را باید گوشه‌‌ای از سیاست مذهبی هرمزد شناخت.در این پژوهش، کوشش خواهد شد به دست‌آویز همه منابعی که آگاهی‌های را درباره زندگی و دوره پادشاهی هرمزد یکم به دست می‌دهند، به ویژه سنگ‌نوشته‌ها، سنگ‌نگاره‌ها و داده‌های سکه‌شناختی، به پرسش‌هایی که درباره زندگی سیاسی و نظامی شاهزاده هرمزد پیش از گرفتن تحت فرمانروایی ایرانشهر و گُزینش او به ولیعهدی وجود دارد پاسخ گوییم و با مطالعه کارنامه شهریاری هرمزد، به سیاست مذهبی این پادشاه ساسانی و پیوند دوگانه او با موید کردیر و مانی بپردازیم.

سنخ شناسی و تبیین رفتاری مسلمانان در همراهی با پیامبر(ص) درغزوه خندق براساس سوره احزاب

شهلا بختیاری؛ هدیه تقوی

دوره 23، شماره 17 ، فروردین 1392، ، صفحه 47-67

https://doi.org/10.22051/hii.2014.724

چکیده

غزوه خندق به دلیل شرایط روحی و روانی حاکم بر آن، از غزوات حساس و سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام است. با ورود احزاب به مدینه و پیمان‌شکنی بنی‌قریظه، لزوم یکدستی در مقابل مشرکان احساس می‌شد؛ اما در مقابل نوع ... بیشتر

بررسی روندهای شکل گیری و دگرگونی نظام اداره ایالات حکومت سلجوقی

ناصر صدقی

دوره 19، شماره 2 ، تیر 1388، ، صفحه 47-78

https://doi.org/10.22051/hii.2014.740

چکیده

مجموعه ایالات و نواحی واقع در حیطه نفوذ و قلمرو سیاسی سلجوقیان، مطابق معیارِ میزان و سطح نفود و تأثیرگذاری نظام دیوانسالاری در آنها در سه نوعِ ایالات دیوانی، ایالات اقطاعی و ایالات تابعه قابل بررسی است. ... بیشتر مجموعه ایالات و نواحی واقع در حیطه نفوذ و قلمرو سیاسی سلجوقیان، مطابق معیارِ میزان و سطح نفود و تأثیرگذاری نظام دیوانسالاری در آنها در سه نوعِ ایالات دیوانی، ایالات اقطاعی و ایالات تابعه قابل بررسی است. با تثبیت جایگاه حکومت سلجوقی در دوره سلطنت آلپ ارسلان به تدریج بخش مهمی از سرزمین ها و ایالات واقع در قلمرو سلجوقی در حوزه نفوذ و اداره مستقیم نظام دیوانسالاری قرار گرفت که این نوع ایالات را می توان ایالات دیوانی نامید. از زمان مرگ سلطان محمد (511ق.) به بعد، به علت ضعف تدریجی قدرت نظارتی دیوانسالاری حکومت مرکزی و گسترش دامنه سیاست های حکومت در واگذاری اقطاعات، کم کم بخش قابل توجهی از ایالت های دیوانی به عنوان اقطاعات اداری و حکومتی به امیران طراز اول نظامی واگذار شد و جنبه ایالات اقطاعی را پیدا کردند. به علت ضعف قدرت نظارتی حکومت و تمرکز اختیارات مالی و نظامی و اداری این نوع ایالات و نواحی در دست مقطعان، نفوذ دیوان مرکزی در امور این ایالات به تدریج جنبه نیمه متمرکز یافت. ایالات تابعه هم شامل سرزمین هایی می شد که از همان ابتدا یا در زمره ایالات تابعه بودند و یا در اصل ایالاتی دیوانی و اقطاعی بودند که در گذر زمان جنبه اداری ایالات تابعه را پیدا کردند. نفوذ دیوانسالاری حکومت سلجوقی در این نوع ایالات، جنبه ی موروثی داشت و خاندان های محلی و یا امیرانی حکومتی که به سمت خودمختاری در حکومت گرایش یافته بودند، اداره این نوع سرزمین ها را تحت تابعیت سیاسی حکومت سلجوقیان در دست داشتند.

منازعه های اجتماعی درون شهری شیراز در قرن هشتم و نقش عوامل بیرونی در آن

عبدالرسول خیراندیش؛ علی منصوری

دوره 22، شماره 16 ، بهمن 1391، ، صفحه 47-62

https://doi.org/10.22051/hii.2014.764

چکیده

تا پیش از دورۀ مغول منازعه های درونی شهرهای ایران بیشتر جنبۀ مذهبی داشت، اما پس از یک دوره استیلای مغولان چنین منازعه هایی صورت اجتماعی به خود گرفت. آنچه بیش از همه حیات اجتماعی این دوره را تحت تأثیر خود ... بیشتر

نقش فرهنگ ایرانشهری در ساختار دولت اموی

شکرالله خاکرند؛ سلیمان حیدری

دوره 22، شماره 13 ، خرداد 1391، ، صفحه 49-74

https://doi.org/10.22051/hii.2013.669

چکیده

ساختار دولت اموی متأثر از چهار فرهنگ، وحیانی، قبیله‌ای، ایرانشهری و رومی، بوده است. درباره میزان تأثیر هریک از این گونه‌های فرهنگی، اتفاق‌نظر وجود ندارد. این مقاله، ضمن درنظر گرفتن دیگر عناصر فرهنگی، ... بیشتر

مدحت پاشا و نوگرایی در ایران

حسن حضرتی

دوره 19، شماره 3 ، آبان 1388، ، صفحه 49-65

https://doi.org/10.22051/hii.2014.746

چکیده

مدحت پاشا یکی از رجال سیاسی برجسته عثمانی در قرن نوزدهم میلادی است. از او با عنوان پدر مشروطه اول و واضع قانون اساسی 1876 م. یاد می کنند در این مقاله با استفاد از نظریه پخش هاگراستراند بازتاب عمل و اندیشه ... بیشتر

پارسی‌ها و عیلامی‌ها: بررسی جایگاه فرهنگ و تمدن عیلام در حکومت هخامنشی

کیومرث علیزاده؛ محمدتقی ایمان پور

دوره 21، شماره 12 ، بهمن 1390، ، صفحه 51-76

https://doi.org/10.22051/hii.2013.662

چکیده

ورود پارسی‌ها به انشان و حملات مکرر اقوام میانرودان، به‌ویژه آشور، علیه اقوام و دولت‌های منطقه، منجر به برقراری روابط دوستانهای میان پارسی‌ها و عیلامی‌ها در هزاره اول ق. م. و درنتیجه، نفوذ بسیاری ... بیشتر

روابط تجاری ایران و جنوا در دوره‌ی ایلخانان

محمد رضائی؛ علیرضا کریمی

دوره 23، شماره 18 ، مرداد 1392، ، صفحه 51-68

https://doi.org/10.22051/hii.2014.770

چکیده

موقعیت مناسب دولت‌شهر جنوا و همکاری در جریان جنگ‌های صلیبی و تحول در تجارت از لحاظ تشکیلات و شیوه در آستانه‌ی تشکیل امپراتوری مغول، باعث شکل‌گیری مرحله‌ی جدیدی از تجارت بین‌قاره‌ای شد. تجارت ... بیشتر

سیر تحول خطوط قرآنی در جهان اسلام

مهدی صحراگرد؛ علی اصغر شیرازی

دوره 22، شماره 15 ، آبان 1391، ، صفحه 53-75

https://doi.org/10.22051/hii.2014.697

چکیده

اهمیت خوشنویسی و رواج گسترده و سریع آن در جهان اسلام (ایران و بلاد اسلامی) با اصلی‌ترین کاربرد آن، یعنی کتابت قرآن، ارتباط داشت.اهمیت قرآن در اعتقادات اسلامی و تلاش مسلمانان در تحسین خط قرآن که عملی مقدس ... بیشتر

علل تحول خوشنویسی و پیوند آن با هویت ایرانی در دوره تیموری

وحید عابدین پور؛ معصومه سمائی

دوره 20، شماره 8 ، بهمن 1389، ، صفحه 55-85

https://doi.org/10.22051/hii.2014.688

چکیده

انواع شاخه‌های هنری نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت‌کاری، معرق و کتاب‌آرایی در طی حکومت تیموریان (771-912 ق) رشد چشمگیری داشت؛ چنان که این دوره را، دوره شکوفایی هنر می‌نامند.یکی از شاخه‌های هنری، خط ... بیشتر انواع شاخه‌های هنری نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت‌کاری، معرق و کتاب‌آرایی در طی حکومت تیموریان (771-912 ق) رشد چشمگیری داشت؛ چنان که این دوره را، دوره شکوفایی هنر می‌نامند.یکی از شاخه‌های هنری، خط و خوشنویسی است که در تحقیق حاضر سعی شده با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی بر مبنای اسناد و منابع باقی‌مانده از دوره تیموری و منابع امروزی به آن پرداخته شود.هنر خوشنویسی نیز با حمایت و علاقه‌مندی شاهزادگان تیموری؛ سرمایه‌گذاری اقشار بهره‌مند جامعه؛ بهره‌گیری از تجارب مراکز علمی هنری دوره ایلخانی؛ ضرورت یادگیری آن، که تبدیل به نوعی فرهنگ در جامعه تیموری گردید؛ کارکردهای متعدد سیاسی(اداری)، فرهنگی و اجتماعی خوشنویسان و کاربردهای متنوع خوشنویسی، از لحاظ روش و رویکرد متحول شد.اما دستاورد مهم این هنر در سده 9ق. پیوند با هویت ایرانی و مؤلفه‌های آن است.گسترش ادبیات منثور و منظوم فارسی طی قرون 7 تا 9 ق.یکی از مواردی بود که ایرانیان را نیازمند خطوط مخصوص به خود و استقلال از خطوط عربی می‌نمود.ابداع و تکامل خطوط تعلیق، شکسته تعلیق، به ویژه نستعلیق، در فاصله قرن 8 و 9 ق.و پوند آنان با شاخصه‌های فرهنگی ایرانی و اسلامی نظیر شعر، زبان و ادبیات فارسی، مذهب تشیع(که از قرن دهم از مؤلفه‌های هویت ایرانی بود) و انواع شاخه‌های هنری با رویکرد ایرانی باعث شد خط و خوشنویسی از مؤلفه‌های اصلی هویت ایرانی تلقی شده و در باروری آن نقش مهمی ایفا نماید.چگونگی و علل تحولات این هنر، بررسی نحوه ارتباط این هنر با هویت ایرانی و کارکردها و موقعیت خوشنویسان در نظام سیاسی و اجتماعی عصر تیموریان، از مواردی است که تحقیق حاضر به دنبال دست‌یابی به آنان است.

مهاجرت هنرمندان ایرانی به عثمانی: اواخر دوره تیموریان و اوایل دوره صفویه (932-811ه/1528-1409م)

رضا شعبانی؛ ولی دین پرست

دوره 20، شماره 6 ، تیر 1389، ، صفحه 55-79

https://doi.org/10.22051/hii.2014.706

چکیده

تیمور با کشورگشایی‌های خود عالمان و هنرمندان را از مناطق ایران، آناتولی، شامات و عراق جمع‌آوری کرد و به سمرقند انتقال داد. در دوره تیموریان، سمرقند و هرات به مراکز علمی و هنری تبدیل شدند. عالمان و هنرمندان ... بیشتر

رابطه‌ی نهاد سیاسی و مذهبی در حکومت زندیه؛ دوره تعامل محدود

محمد علی رنجبر

دوره 20، شماره 5 ، فروردین 1389، ، صفحه 57-83

https://doi.org/10.22051/hii.2014.680

چکیده

حکومت زندیه (1209-1163 ق) به ویژه در دوره کریم‌خان زند(1193-1163 ق.)، آرامش و استقرار کوتاهی در ایام فترت پس از صفویه محسوب می‌شود که توانست شیوه‌ای از کشورداری را به اقتضای شرایط موجود به اجرا بگذارد.مهمترین ... بیشتر

بررسی تحلیلی مناسبات شاه اسماعیل صفوی با شروانشاهان (906- 930 ه.ق)

جهانبخش ثواقب؛ غلامرضا ذوالفقاری

دوره 23، شماره 20 ، بهمن 1392، ، صفحه 57-85

https://doi.org/10.22051/hii.2014.781

چکیده

اولین کانون قدرتی که مورد حمله‌ی اسماعیل صفوی، پس از خروج از گیلان در سال 905 ه.ق قرار گرفت، دولت شروانشاهان بود که بر ایالت مهم شروان حکومت می‌کرد. بی‌شک انتقام‌گیری از شروانشاهان به دلیل قتل جنید ... بیشتر اولین کانون قدرتی که مورد حمله‌ی اسماعیل صفوی، پس از خروج از گیلان در سال 905 ه.ق قرار گرفت، دولت شروانشاهان بود که بر ایالت مهم شروان حکومت می‌کرد. بی‌شک انتقام‌گیری از شروانشاهان به دلیل قتل جنید و حیدر (پدر و جد اسماعیل)، آزمایش توان رزمی نیروها پیش از درگیری با قدرت ترکمنی مستقر در آذربایجان و تدارک پشتوانه‌ی مالی از طریق کسب غنایم سرشار ایالت شروان، در تصمیم اسماعیل در انتخاب شروان به عنوان نقطه‌ی آغازین عملیات نظامی خویش مؤثر بوده‌اند. در این رویارویی، شروانشاهان که قدرت خویش را از دست دادند، پس از مدتی کشمکش و ستیزهجویی، به برقراری مناسبات حسنه با شاه اسماعیل تن دادند. در این مقاله، مناسبات شاه اسماعیل صفوی با شروانشاهان در محدوده‌ی زمانی سال‌های 906 تا 930 ه.ق و عوامل مؤثر در شکل‌گیری این روابط را بررسی و تحلیل کردیم و به این نتیجه رسیدیم که انگیزهی اصلی اسماعیل در پایان بخشیدن به سلسلهی محلی شروانشاهان، هموار کردن زمینهها برای دستیابی به قدرت سیاسی در ایران بود؛ زیرا هدف نهایی او براندازی دولت ترکمنان آق‌قویونلو و برچیدن بساط ملوک‌الطوایفی از ایران و دستیابی به تاج و تخت سلطنت و تأسیس دولت بود. اسماعیل بر اساس تجارب پیشین، برای جلوگیری از هرگونه اتحاد و تبانی دولت شروانشاهی با دولت ترکمنی، در گام نخست به شروان لشکر کشید و شروانشاهان را از سر راه خود برداشت.

شکل گیری مقام شیخ الشیوخی و کارکردهای آن در عصر سلجوقی

علی رضاییان

دوره 24، شماره 21 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 59-74

https://doi.org/10.22051/hii.2014.787

چکیده

قدرت ‌ گیری سلجوقیان و گسترش قلمرو آ ‌ ن ‌ ها در ایران، عراق و شام با فعالیت ‌ های پر ‌ دامنه ‌ ی مبلغان، داعیان و هواداران فاطمیان مستقر در مصر مصادف شد که اساس خلافت عباسی و حکومت سنی سلجوقی را تهدید ... بیشتر

صادرات تنباکوی ایران به مصر براساس اسناد تازه یاب(1919-1906)

کریم سلیمانی

دوره 19، شماره 4 ، بهمن 1388، ، صفحه 61-98

https://doi.org/10.22051/hii.2014.751

چکیده

بعد از اعتراض شدید مردم ایران به انحصار تنباکوی ایران به وسیله شرکت انگلیسی تالبوت و لغو امتیاز یاد شده در سال 1892م/1309ق، تنباکوی ایران به توسط دو شرکت خارجی خریداری و به خارج از کشور صادر می گشت. بخش عمده ... بیشتر بعد از اعتراض شدید مردم ایران به انحصار تنباکوی ایران به وسیله شرکت انگلیسی تالبوت و لغو امتیاز یاد شده در سال 1892م/1309ق، تنباکوی ایران به توسط دو شرکت خارجی خریداری و به خارج از کشور صادر می گشت. بخش عمده تنباکوی ایران توسط «کمپانی انحصار ادخال تنباکو در خاک عثمانی» به کشور عثمانی صادر می شد. در سال 1894 میلادی/1312 قمری دولت ایران انحصار صادرات تنباکو به مصر را به یک تبعه این کشور به نام خلیل پاشا خیاط واگذار نمود. قرار بر این شد، خلیل خیاط فعالیت تجاری خود را از سال 1897 شروع نماید. به این ترتیب بخش دیگری از تنباکوی ایران برای مدت بیست و دو سال (1919-1897) به کشور مصر صادر گردید. در حالیکه ده سال نخست (1906-1897) این تجارت در طی یک مقاله مستقل مورد تحقیق قرار گرفت، در ضمن مقاله پیشرو به بخش دوم صادرات تنباکوی ایران به مصر در سال های بعد از پیروزی انقلاب مشروطه تا سال 1919/1337 می پردازد.پرسش اصلی پژوهش حاضر مربوط می شود به میزان کارآمدی وزارت خانه ها و نهادهای دولت های عصر مشروطیت در اداره و نیز تأمین منافع عمومی جامعه که می بایست از پرتوی این تجارت نصیب دولت ایران می شد. در تجارت یاد شده اگرچه طرف مصری از سود بیشتری بهره می برد و سهم دولت ایران را با اکراه و در واقع تحت فشار تشکیلات قضایی در مصر می پرداخت، دولت های عصر مشروطه، در مقایسه با دولت های پیشین، در برخورد با خلیل خیاط جدی تر و با کفایت بیشتری عمل کردند.

تحلیل جامعه‌شناختی نهادی شدن جنبش زیدبن علی

محمدرضا بارانی؛ هدی شعبان پور

دوره 24، شماره 23 ، آذر 1393، ، صفحه 61-91

https://doi.org/10.22051/hii.2015.798

چکیده

جنبش‌های شیعی در دوره‌ی امویان و عباسیان در تحول فضای سیاسی، مذهبی و فکری جهان اسلام نقش بارزی داشتند. این جنبش‌ها با نقش محوری گروههای اجتماعی پدید آمده بودند و ثبات و بی‌ثباتی مردم نیز در پیروزی ... بیشتر جنبش‌های شیعی در دوره‌ی امویان و عباسیان در تحول فضای سیاسی، مذهبی و فکری جهان اسلام نقش بارزی داشتند. این جنبش‌ها با نقش محوری گروههای اجتماعی پدید آمده بودند و ثبات و بی‌ثباتی مردم نیز در پیروزی و شکست آن‌ها تأثیر زیادی داشته است؛ بنابراین بررسی این جنبش‌ها و قیام‌ها از دیدگاه جامعه‌شناختی به تحلیل چرایی و چیستی همراهی و عدم همراهی مردم با آن‌ها کمک شایانی می‌کند. جنبش زید (79-122ق/ 698-740م) ضد امویان را میتوانیم جنبشی اجتماعی- انقلابی به‌شمار آوریم که خواستار سرنگونی هرچه سریعتر نظام حاکم اموی بود. اگرچه این قیام براساس ایدئولوژی و اهداف ویژه طراحی شد، پس از چندی به‌طور ناگهانی شکست خورد. جامعهشناسان برای تحلیل جنبش‌های اجتماعی و انقلابی، الگوها و مراحلی را درنظر گرفته‌اند. ئی.گتیز، جامعه‌شناس مشهور، بر این باور است که بیشتر جنبش‌های اجتماعی چهار مرحله داشته‌اند؛ ازاین‌رو در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از دیدگاه جامعهشناسی او درمورد جنبش‌های اجتماعی و نیز با استناد به منابع شیعی و سنی، درپی پاسخ‌گویی به این پرسش هستیم که علت شکست جنبش زید و نهادی نشدن آن چه بوده است. دستاورد پژوهش حاضر این است که جنبش انقلابی زیدبن علی به‌دلیل اقدامات سریع حاکمیت برای ازبین بردن بحران‌های سیاسی حکومت در «مرحله‌ی برانگیختگی» و به‌دنبال آن، طرح دیدگاههای شتاب‌زده درمورد مسئله‌ی امامت ازسوی زید بدون درنظر گرفتن فضای عمومی جامعه، در جذب حامیان (مرحله‌ی قالب‌ریزی) پیروز نبود و به همین دلیل با شکست روبه‌رو شد و به مرحله‌ی نهادی شدن نرسید.

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده