دوره 32 (1401)
دوره 31 (1400)
دوره 30 (1399)
دوره 29 (1398)
دوره 28 (1397)
دوره 27 (1396)
دوره 26 (1395)
دوره 25 (1394)
دوره 24 (1393)
دوره 23 (1392)
دوره 22 (1391)
دوره 21 (1390)
دوره 20 (1389)
دوره 19 (1388)
موضوعات = تاریخ تحولات جهان اسلام
تعداد مقالات: 54
بررسی تاریخی منابع علوم و معارف بشری امامان شیعه
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 اسفند 1401
چکیده
نظریه اجماعی امامیه، آن است که امامان در مرجعیت سیاسی و دینی، نزد هیچ معلّمی درس نیاموخته و منشأ علوم آنان، قرآن و سنت و الهامات ربانی بوده است؛ اما نکته مهم آن است که آیا- امامان از دانش ها و مهارت‌های ... بیشتر
تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 11-33
چکیده
جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم قمری می‌باشد. جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب‌اند که به سبب همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آنها را توضیح دهند. ... بیشتر
«راز دل» نامق کمال: بازتاب مسئلة افول عثمانی در نمایشنامه‌های وطن و گل‌نهال
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 35-55
چکیده
نوعثمانیان طیفی از متفکران تجددگرا بودند که مسئلة افول عثمانی را در قالب تازه‌ای صورتبندی کردند. چهره‌های تراز اول این جریان با محوریت نامق کمال در جهت علت‌شناسی این مسئلة گام برداشتند؛ به همین منظور ... بیشتر
تأسیس حکومت محلی بنی‌عنَّازی (328-448ق) به مرکزیت حُلْوَان در دورۀ آل بویه
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 85-106
چکیده
«عنَّازیان» دسته‌ای از کُردهای منسوب به ایل «شاذَنجان»، در دهۀ پایانی نیمۀ اول سدۀ چهارم قمری وارد منازعات قدرت در بخشی از ناحیۀ جبال شدند، ولی تأسیس حکومت آنها تا اواخر همین سده به طول انجامید. ... بیشتر
تطور موعودگرایی در تشیعِ سدههای نخستین با تأکید بر انگارۀ «مهدی»
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 107-132
چکیده
در اسلام موعودگرایی و منجی‌گرایی عمدتاً با انگارۀ «مهدی» به‌خصوص در مذاهب شیعی معنا پیدا می‌کند. این انگاره در بافت اسلامی در کنار انگاره‌های دیگری چون «هادی»، «قائم»، «غیبت»، ... بیشتر
روابط ابراهیم خلیل خان جوانشیر قراباغی با حکومت عثمانی
دوره 32، شماره 54 ، تیر 1401، ، صفحه 83-112
چکیده
اشغال خانات قریم (کریمه) از سوی روسها و نفوذ و پیشروی تدریجی آنان در مناطق حوزۀ نفوذ حکومت عثمانی در قفقاز، امنیت مرزهای شرقی آناطولی را به خطر انداخت و موقعیت حساس قفقاز را برای عثمانی ها نمایان ... بیشتر
تحلیل و تبیین ادعای امامت عبدالله افطح و دلایل ردّ امامت وی
دوره 32، شماره 54 ، تیر 1401، ، صفحه 139-160
چکیده
پس از شهادت امام علی(ع) و با توجه به گستردگی خاندان اهل بیت(ع)، اختلافات فرزندان ائمه(ع) برای کسب مقام امامت که بی‌شک جایگاه بالای معنوی و مادی را به همراه داشت، بیشتر شد. برخی فرزندان ائمه(ع) که به مقام ... بیشتر
رواداری سوداگرانه؛ بررسی تأثیر روحیۀ تاجرمآبانۀ سغدی‌ها در انتشار دین‌های گوناگون در آسیای میانه و چین
دوره 32، شماره 53 ، فروردین 1401، ، صفحه 129-149
چکیده
با رونق‌گرفتن جادۀ ابریشم، از سدۀ نخست میلادی، سغدی‌ها که سرزمینشان در آسیای میانه بر سر راه این جادۀ تجاری قرار داشت، به تجارت رو آوردند و قومی سوداگر شدند که برای تجارت به سرزمین‌های دیگر سفر می‌کردند. ... بیشتر
واکاوی تصویرسازی زنان حاضر در کربلا با تأکید بر جایگاه حضرت زینب(س) در نسخ چاپ سنگی کلیات جودی
دوره 31، شماره 52 ، بهمن 1400، ، صفحه 141-172
چکیده
یکی از کتاب‌های ارزشمند چاپ سنگی دورۀ قاجار کلیات جودی است. حضور زنان کربلا در تصویرسازی‌های این کتاب بسیار بارز است. مسئلۀ پژوهش حاضر ارزیابی تصاویر کلیات جودی و نگاره های مرتبط با زنان حاضر در کربلا ... بیشتر
بازتاب اسرائیلیات در فیلم محمد رسول الله(ص) (قبل از بعثت)
دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 45-70
چکیده
شخصیت های دینی و تاریخساز به سبب جذابیت و تأثیرگذاری بر مخاطب، سوژه های مناسبی برای ساخت فیلم و ایجاد پیوند میان تاریخ و رسانه می‌باشند. انتقال داده های تاریخی از طریق سینما و تلویزیون به عنوان ... بیشتر
جنبش زنان در تونس: از شکل گیری رویکرد اسلامی تا پیدایش دیدگاه سکولاریستی (1881-1956م)
دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 141-163
چکیده
تونس در قرن نوزدهم میلادی همچون سایر جوامع اسلامی با جریان مدرنیته آشنا شد. ورود مدرنیته به تونس زمینه ساز تحولات گستردۀ سیاسی، اداری، نظامی، فرهنگی و آموزشی شد. با وجود این تحولات، تا اوایل قرن بیستم ... بیشتر
تأثیر انتقال سیادت کاریزمایی در شکلگیری قیام محمد نفس زکیه
دوره 31، شماره 49 ، فروردین 1400، ، صفحه 173-201
چکیده
در سال ۱۴۵ق. اولین قیام حسنیان به رهبری محمدبن عبدالله‌بن حسن رقم خورد. این قیام در حالی شکل گرفت که در میان علویان شخصیتهای برجستهتری به لحاظ شیخوخیت، جایگاه علمی و تعدد یاران حضور داشتند و در رأس ... بیشتر
بررسی نظرات و آرا دربارۀ نقطۀ آغازین پیدایش فرم نمایشی شبیه‌خوانی
دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 19-42
چکیده
شبیه‌خوانی یا تعزیه هنر اصیل ایرانی است که به منظور نشر و گسترش فرهنگ و مفاهیم عاشورایی، قرن‌ها پس از واقعۀ عاشورا شکل گرفت. پدیده‌ای که حاصل تلفیق اندیشه و تفکر ایرانی و آموزههای اسلامی است و از ... بیشتر
بررسی نزاع گفتمان‌ها بر سر معانیِ سیاسی- مذهبی در معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی (مطالعه موردی: تراجم خلفای سه‌گانه و علی (ع))
دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 71-97
چکیده
معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی از جمله مهم‌ترین منابع صحابه‌نگاری قرن چهارم تا پنجم قمری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزۀ تاریخ، پدیده‌ای شفاف و خنثی نیست که واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی ... بیشتر
تاریخ صدر اسلام و عرب‌گرایی در جریان ملی‌گرای مصر از 1918 تا 1970م.
دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 99-128
چکیده
ناسیونالیسم به عنوان پدیده‌ای مدرن وارد جهان اسلام شد. گرایش به ملی‌گرایی که خود یکی از عوامل تضعیف امپراتوری عثمانی بود، پس از پاره پاره شدن گسترۀ امپراتوری، به‌ویژه در شکل ملی‌گرایی عربی تشدید ... بیشتر
تحلیلی بر نقش زلزله در متروک‌سازی استقرارهای شاخص دشت میمه (اصفهان) در صدر اسلام
دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 31-60
چکیده
زلزله‌خیز بودن ایران، در طول تاریخ باعث تخریب بسیاری از استقرارها و شهرها شده است؛ تا جایی که متون تاریخی- جغرافیایی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. طبق این متون، در بعضی موارد به سبب آسیب‌های فراوان ... بیشتر
پیامبری در جامۀ زندیقان (تأملی در خوانش های چندگانه از جنبش مانی در تاریخنگاری قرون نخستین)
دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 87-108
چکیده
در بازنمایی و روایت مجدد نهضت دینی مانی در تاریخنگاری قرون نخستین، سه رویکرد عمده قابل شناسایی است که جز در برخی روایتهای معدود، این بازنمایی (دست‌کم در دو رویکرد) با مفهومی کانونی، یعنی مفهوم ... بیشتر
تحلیلی بر شیوه مواجهۀ پیامبر(ص) با چالشهای مهاجران در مدینه (مطالعه موردی: کمبود مسکن، فقر و بیکاری)
دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 109-134
چکیده
پیامبر(ص) پس از سیزده سال تلاش برای ترویج اندیشۀ توحیدی در مکه، به دلیل مقاومت سرسختانه اشراف قریش در برابر گسترش اسلام، درصدد یافتن کانون جدیدی برای اسلام برآمدند. آن حضرت پس از آشنایی با گروهی از ... بیشتر
شناخت‌شناسی سلفی‌گری در ایران (مطالعۀ موردی: بررسی رویکرد جریان‌های مذهبی اهل سنت کشور)
دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 173-198
چکیده
مسئلۀ اصلی این مقاله چیستی منطق درونی، نگرش و رویکرد جریان‌های اصلی اهل سنت کشور به مقوله سلفی‌گری است. دنیای اسلام همواره شاهد شکلگیری جریان‌های مذهبی در شمایل مختلفی بوده است که هر یک در تلاش‌اند ... بیشتر
مؤلفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی
دوره 30، شماره 46 ، تیر 1399، ، صفحه 9-31
چکیده
ریشه های تاریخنگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم قمری باز می گردد که در متون تاریخی سده های بعد بر جای مانده اند. از این رو، فهمِ شیوۀ تفکر مسلمانان درباره گذشته، به ... بیشتر
تحلیل سلسله مراتبی عوامل شکست جنبش نفس زکیه
دوره 30، شماره 46 ، تیر 1399، ، صفحه 87-116
چکیده
عباسیان پس از برآمدن، با چالش واگرایی علویان، شیعیان و مشروعیت اجتماعی روبه‌رو شدند و جنبش نفس زکیه در برابر خلافت عباسی مهم‌ترین آن بود که بازتاب سیاسی و اجتماعی گستردهای در بین مردم داشت؛ هرچند ... بیشتر
بینش نظری ابن مجاور در تاریخ المستبصر
دوره 30، شماره 45 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 63-85
چکیده
ابن‌مجاور یک نظریه‌پرداز گمنام ایرانی است که سفرنامه‌اش تاریخ المستبصر، با وجود اهمیت نظری آن، در میان پژوهشگران معاصر کمتر شناخته شده است. تاریخ المستبصر گزارشی از سفر ابن‌مجاور در شهرهای شبه‌جزیرۀ ... بیشتر
مقایسۀ آفرینش نخستین در باورهای ایران باستان و اندیشه های اسماعیلی
دوره 30، شماره 45 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 177-201
چکیده
آفرینش انسان از منظر آموزههای زروانی به دو گونۀ آفرینش با واسطه و آفرینش بیواسطه تعریف میشود. این آموزههای اسطورهای شباهت‌هایی با آموزههای اسماعیلی دارد و با آن قابل مقایسه است. پیدایش ... بیشتر
کارکرد سیاسی و مذهبی شعر در دوره فاطمیان مصر (358- 567 ه‌ق) در برخورد با مخالفان خارجی
دوره 29، شماره 44 ، اسفند 1398، ، صفحه 9-33
چکیده
«شعر» هنر تأثیرگذار و رسانه ای قوی در جوامع انسانی بوده است. از این رو، همواره به عنوان وسیله‌‌ای تبلیغاتی برای حکومت‌ها، فرقه‌ها، احزاب، قبایل و حتی افراد مختلف ایفای نقش کرده است. خلافت فاطمی ... بیشتر
بررسی پیشگویی ابن برّجان دربارۀ زمان فتح بیت المقدس
دوره 29، شماره 44 ، اسفند 1398، ، صفحه 145-163