دوره 34 (1403)
دوره 33 (1402)
دوره 32 (1401)
دوره 31 (1400)
دوره 30 (1399)
دوره 29 (1398)
دوره 28 (1397)
دوره 27 (1396)
دوره 26 (1395)
دوره 25 (1394)
دوره 24 (1393)
دوره 23 (1392)
دوره 22 (1391)
دوره 21 (1390)
دوره 20 (1389)
دوره 19 (1388)
موضوعات = تاریخ تحولات جهان اسلام
تعداد مقالات: 66
نقدی بر تصحیح متون تاریخنگارانۀ فاطمیان: بررسی موردی روایت ولادیمیر ایوانف و حسام خضور از رسالۀ «سیره الحاجب»
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 دی 1403
چکیده
از نخستین دهههای قرن بیستم میلادی کسانی چون ولادیمیر ایوانف از طریق انتشار اولیۀ متن بسیاری از نسخ خطی اسماعیلی درهای تازهای را پیش روی محققان این حوزه گشودند. با این حال، انتشار وسیع و عجولانۀ بسیاری ... بیشتر
سیاق نامتعارف معاش و چالشهای اقتصادی طلاب مسجد جامع زنجان در دورۀ قاجار
دوره 34، شماره 61 ، اردیبهشت 1403، ، صفحه 111-141
چکیده
پایداری مناسبات سنتی و عدم توسعۀ ساختار اقتصاد در دورۀ قاجار، از عوامل زوال و بروز بحرانهای اجتماعی و اقتصادی بود. این نابسامانی بر گروههای مختلف تأثیر گذاشت و بهسختی معیشت و امور زندگی انجامید. ... بیشتر
نام «محمد» پیش از پیامبر(ص)؛ بازبینی انتقادی شواهد و رهیافتی تازه
دوره 33، شماره 60 ، بهمن 1402، ، صفحه 15-34
چکیده
ریشه شناسی نام محمد و پیشینۀ پیشااسلامی آن همواره چالشی برای پژوهشگران بوده و در این باره پرسش هایی مطرح است؛ از جمله آنکه آیا نام محمد برگرفته از نام یا واژه ای غیرعربی بوده؟ و آیا پیش از برآمدن ... بیشتر
بازسازی تاریخی فضای دینی حبشه در سال پنجم بعثت با محوریت سورۀ مریم
دوره 33، شماره 60 ، بهمن 1402، ، صفحه 35-61
چکیده
نخستین هجرت مسلمانان به حبشه به فرمان پیامبر، براساس منابع تاریخی در حدود سال پنجم بعثت صورت گرفت. گزارشهای موجود در منابع تاریخی برای تبیین فضای حبشه در آن زمان و شناخت ساکنان آن و چیستی مذهب و معتقدات ... بیشتر
مناسبات طریقتهای نقشبندیه و قادریه در کردستان پس از مولانا خالد شهرزوری
دوره 33، شماره 60 ، بهمن 1402، ، صفحه 89-110
چکیده
پژوهشهای صورتگرفته دربارۀ تصوف در کردستان، عمدتاً تاریخ طریقتهای صوفیانه را به صورت جداگانه و به دور از فضای ارتباطی آنها بررسی کردهاند؛ درحالیکه به دلیل تأثیرگذاری مراودات این طریقتها در ... بیشتر
مسلمانان جزیرۀ کرت در دورۀ حاکمیت عثمانی، منشأ و سرنوشت
دوره 33، شماره 59 ، آذر 1402، ، صفحه 11-34
چکیده
جزیرۀ کرت بین سالهای 1080-1054ق/ 1669-1644م بهدست عثمانیها فتح شد. طی مدت نسبتاً کوتاهی بعد از این فتح، جمعیت عظیمی از مسلمانان در جزیره شکل گرفت. مسلمانان که در ابتدا از موقعیت بهتری در مقایسه با مسیحیان ... بیشتر
شهرهای فاطمی افریقیه: ارزیابی کارنامه فاطمیان در عرصۀ شهرسازی مغرب
دوره 33، شماره 58 ، مرداد 1402، ، صفحه 97-125
چکیده
در مطالعۀ شهرسازی دوره فاطمیان با وجود آنکه اغلب قاهره در کانون توجه قرار میگیرد، اما دورۀ حضور مستقیم آنها در مغرب را میتوان یکی از ادوار مهم شهرسازی تاریخ مغرب اسلامی و نیز دوره فاطمیان به شمار ... بیشتر
رابطۀ امنیت اقتصادی در اماننامۀ جوهر صقلّی با شورشهای سیاسی دورۀ اول خلافت فاطمیان
دوره 33، شماره 58 ، مرداد 1402، ، صفحه 155-181
چکیده
امنیت به عنوان نیاز اساسی جوامع، در طول تاریخ ابعاد مختلفی پیدا کرده و بُعد اقتصادی آن به عنوان هدفی میانی برای ملل مسلمان، همواره از اولویت بیشتری برخوردار بوده است. اماننامۀ جوهر صقلّی فرمانده ... بیشتر
بازجُستی انتقادی در منابع: مطالعهای موردی در نسب فاطمیان
دوره 33، شماره 57 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 37-58
چکیده
بحث نسب فاطمیان بهدلیل ارتباط مستقیم با مشروعیت دینی و سیاسی سردمداران این دولت، همواره یکی از مسائل اساسی مدنظر مورخان و نسبشناسانِ معاصر با دولت فاطمی و متأخر از آن بوده است. اهمیت این مسئله سبب ... بیشتر
جایگاه احمدخان دنبلی خویی در سیاست اتحاد اسلام حکومت عثمانی در قفقاز
دوره 33، شماره 57 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 135-162
چکیده
طرح اتحاد اسلام، سیاست حکومت عثمانی با همکاری حکام و امرای مسلمان منطقۀ آذربایجان و داغستان برای مهار نفوذ و توسعهطلبی روسها در منطقۀ قفقاز بود. هدف این طرح، ایجاد هماهنگی و اتحاد میان خوانین منطقه ... بیشتر
بازتاب هویت اجتماعی امامیۀ ری در کتاب النقض
دوره 33، شماره 57 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 163-185
چکیده
هویت اجتماعی بهعنوان نوعی احساس و نگرش که از شناسایی عضویت در یک گروه اجتماعی ناشی میشود، عبارت است از درکی که فرد از این عضویت دارد و خود را آنگونه میشناسد و به دیگران ارائه میدهد و نیز ... بیشتر
بررسی تاریخی منابع علوم و معارف بشریِ امامان شیعه
دوره 32، شماره 56 ، دی 1401، ، صفحه 91-118
چکیده
این مطالعه درصدد است به روش تاریخی و تحلیلی، آشنایی ائمۀ اهل بیت با علوم و فنون و بهره مندی آنان از منابع بشری را مورد مطالعه قرار دهد. نظریۀ اجماعی امامیه آن است که ... بیشتر
جایگاه تحمل و تحمیل عقیده در روابط فکری و اجتماعی در سیره نظری پیامبر(ص) براساس کتب أربعه شیعه و صحاح ستّه
دوره 32، شماره 56 ، دی 1401، ، صفحه 143-171
چکیده
«تحمل عقیده» راه حلی مناسب برای کاهش تعارضات در روابط انسانها با یکدیگر است. در جوامع با ادیان و مذاهب متنوع و متکثر، اختلاف امری اجتنابناپذیر است. مطالعۀ رابطه دین و تحمل نشان میدهد که ادیان ... بیشتر
تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 11-33
چکیده
جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم قمری میباشد. جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاباند که به سبب همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آنها را توضیح دهند. ... بیشتر
«راز دل» نامق کمال: بازتاب مسئلة افول عثمانی در نمایشنامههای وطن و گلنهال
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 35-55
چکیده
نوعثمانیان طیفی از متفکران تجددگرا بودند که مسئلة افول عثمانی را در قالب تازهای صورتبندی کردند. چهرههای تراز اول این جریان با محوریت نامق کمال در جهت علتشناسی این مسئلة گام برداشتند؛ به همین منظور ... بیشتر
تأسیس حکومت محلی بنیعنَّازی (328-448ق) به مرکزیت حُلْوَان در دورۀ آل بویه
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 85-106
چکیده
«عنَّازیان» دستهای از کُردهای منسوب به ایل «شاذَنجان»، در دهۀ پایانی نیمۀ اول سدۀ چهارم قمری وارد منازعات قدرت در بخشی از ناحیۀ جبال شدند، ولی تأسیس حکومت آنها تا اواخر همین سده به طول انجامید. ... بیشتر
تطور موعودگرایی در تشیعِ سدههای نخستین با تأکید بر انگارۀ «مهدی»
دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 107-132
چکیده
در اسلام موعودگرایی و منجیگرایی عمدتاً با انگارۀ «مهدی» بهخصوص در مذاهب شیعی معنا پیدا میکند. این انگاره در بافت اسلامی در کنار انگارههای دیگری چون «هادی»، «قائم»، «غیبت»، ... بیشتر
روابط ابراهیم خلیل خان جوانشیر قراباغی با حکومت عثمانی
دوره 32، شماره 54 ، تیر 1401، ، صفحه 83-112
چکیده
اشغال خانات قریم (کریمه) از سوی روسها و نفوذ و پیشروی تدریجی آنان در مناطق حوزۀ نفوذ حکومت عثمانی در قفقاز، امنیت مرزهای شرقی آناطولی را به خطر انداخت و موقعیت حساس قفقاز را برای عثمانی ها نمایان ... بیشتر
تحلیل و تبیین ادعای امامت عبدالله افطح و دلایل ردّ امامت وی
دوره 32، شماره 54 ، تیر 1401، ، صفحه 139-160
چکیده
پس از شهادت امام علی(ع) و با توجه به گستردگی خاندان اهل بیت(ع)، اختلافات فرزندان ائمه(ع) برای کسب مقام امامت که بیشک جایگاه بالای معنوی و مادی را به همراه داشت، بیشتر شد. برخی فرزندان ائمه(ع) که به مقام ... بیشتر
رواداری سوداگرانه؛ بررسی تأثیر روحیۀ تاجرمآبانۀ سغدیها در انتشار دینهای گوناگون در آسیای میانه و چین
دوره 32، شماره 53 ، فروردین 1401، ، صفحه 129-149
چکیده
با رونقگرفتن جادۀ ابریشم، از سدۀ نخست میلادی، سغدیها که سرزمینشان در آسیای میانه بر سر راه این جادۀ تجاری قرار داشت، به تجارت رو آوردند و قومی سوداگر شدند که برای تجارت به سرزمینهای دیگر سفر میکردند. ... بیشتر
واکاوی تصویرسازی زنان حاضر در کربلا با تأکید بر جایگاه حضرت زینب(س) در نسخ چاپ سنگی کلیات جودی
دوره 31، شماره 52 ، بهمن 1400، ، صفحه 141-172
چکیده
یکی از کتابهای ارزشمند چاپ سنگی دورۀ قاجار کلیات جودی است. حضور زنان کربلا در تصویرسازیهای این کتاب بسیار بارز است. مسئلۀ پژوهش حاضر ارزیابی تصاویر کلیات جودی و نگاره های مرتبط با زنان حاضر در کربلا ... بیشتر
بازتاب اسرائیلیات در فیلم محمد رسول الله(ص) (قبل از بعثت)
دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 45-70
چکیده
شخصیت های دینی و تاریخساز به سبب جذابیت و تأثیرگذاری بر مخاطب، سوژه های مناسبی برای ساخت فیلم و ایجاد پیوند میان تاریخ و رسانه میباشند. انتقال داده های تاریخی از طریق سینما و تلویزیون به عنوان ... بیشتر
جنبش زنان در تونس: از شکل گیری رویکرد اسلامی تا پیدایش دیدگاه سکولاریستی (1881-1956م)
دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 141-163
چکیده
تونس در قرن نوزدهم میلادی همچون سایر جوامع اسلامی با جریان مدرنیته آشنا شد. ورود مدرنیته به تونس زمینه ساز تحولات گستردۀ سیاسی، اداری، نظامی، فرهنگی و آموزشی شد. با وجود این تحولات، تا اوایل قرن بیستم ... بیشتر
تأثیر انتقال سیادت کاریزمایی در شکلگیری قیام محمد نفس زکیه
دوره 31، شماره 49 ، فروردین 1400، ، صفحه 173-201
چکیده
در سال ۱۴۵ق. اولین قیام حسنیان به رهبری محمدبن عبداللهبن حسن رقم خورد. این قیام در حالی شکل گرفت که در میان علویان شخصیتهای برجستهتری به لحاظ شیخوخیت، جایگاه علمی و تعدد یاران حضور داشتند و در رأس ... بیشتر
بررسی نظرات و آرا دربارۀ نقطۀ آغازین پیدایش فرم نمایشی شبیهخوانی
دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 19-42