دوره 32 (1401)
دوره 31 (1400)
دوره 30 (1399)
دوره 29 (1398)
دوره 28 (1397)
دوره 27 (1396)
دوره 26 (1395)
دوره 25 (1394)
دوره 24 (1393)
دوره 23 (1392)
دوره 22 (1391)
دوره 21 (1390)
دوره 20 (1389)
دوره 19 (1388)
بررسی تاریخی منابع علوم و معارف بشری امامان شیعه
بررسی تاریخی منابع علوم و معارف بشری امامان شیعه

محمدکاظم علیجانی؛ حسین عزیزی؛ محمدعلی چلونگر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 اسفند 1401

https://doi.org/10.22051/hii.2023.41877.2712

چکیده
  نظریه اجماعی امامیه، آن است که امامان در مرجعیت سیاسی و دینی، نزد هیچ معلّمی درس نیاموخته و منشأ علوم آنان، قرآن و سنت و الهامات ربانی بوده است؛ اما نکته مهم آن است که آیا- امامان از دانش ها و مهارت‌های ...  بیشتر
تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان
تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان

محمد آزغ؛ فریدون اللهیاری؛ علی اکبر کجباف

دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 11-33

https://doi.org/10.22051/hii.2020.25782.1996

چکیده
  جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم قمری می‌باشد. جنبش ­های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه­ های انقلاب‌اند که به ­سبب همین اهمیت، نظریه ­های مختلف کوشیده ­اند آنها را توضیح دهند. ...  بیشتر
«راز دل» نامق کمال: بازتاب مسئلة افول عثمانی در نمایشنامه‌های وطن و گل‌نهال
«راز دل» نامق کمال: بازتاب مسئلة افول عثمانی در نمایشنامه‌های وطن و گل‌نهال

توران طولابی

دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 35-55

https://doi.org/10.22051/hii.2022.38376.2573

چکیده
  نوعثمانیان طیفی از متفکران تجددگرا بودند که مسئلة افول عثمانی را در قالب تازه‌ای صورت‌بندی کردند. چهره‌های تراز اول این جریان با محوریت نامق کمال در جهت علت‌شناسی این مسئلة گام برداشتند؛ به همین منظور ...  بیشتر
تأسیس حکومت محلی بنی‌عنَّازی (328-448ق) به مرکزیت حُلْوَان در دورۀ آل بویه
تأسیس حکومت محلی بنی‌عنَّازی (328-448ق) به مرکزیت حُلْوَان در دورۀ آل بویه

صباح قنبری؛ صباح خسروی زاده

دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 85-106

https://doi.org/10.22051/hii.2022.38995.2603

چکیده
  «عنَّازیان» دسته‌ای از کُردهای منسوب به ایل «شاذَنجان»، در دهۀ پایانی نیمۀ اول سدۀ چهارم قمری وارد منازعات قدرت در بخشی از ناحیۀ جبال شدند، ولی تأسیس حکومت آنها تا اواخر همین سده به طول انجامید. ...  بیشتر
تطور موعودگرایی در تشیعِ سده‌های نخستین با تأکید بر انگارۀ «مهدی»
تطور موعودگرایی در تشیعِ سده‌های نخستین با تأکید بر انگارۀ «مهدی»

سیدمحمدهادی گرامی؛ محبوبه حامی

دوره 32، شماره 55 ، آبان 1401، ، صفحه 107-132

https://doi.org/10.22051/hii.2022.41384.2697

چکیده
  در اسلام موعودگرایی و منجی‌گرایی عمدتاً با انگارۀ «مهدی» به‌خصوص در مذاهب شیعی معنا پیدا می‌کند. این انگاره در بافت اسلامی در کنار انگاره‌های دیگری چون «هادی»، «قائم»، «غیبت»، ...  بیشتر
روابط ابراهیم خلیل خان جوانشیر قراباغی با حکومت عثمانی
روابط ابراهیم خلیل خان جوانشیر قراباغی با حکومت عثمانی

محمد عزیزنژاد؛ فاطمه جعفرنیا

دوره 32، شماره 54 ، تیر 1401، ، صفحه 83-112

https://doi.org/10.22051/hii.2022.39430.2625

چکیده
  اشغال خانات قریم (کریمه) از سوی روس­ها و نفوذ و پیشروی تدریجی آنان در مناطق حوزۀ نفوذ حکومت عثمانی در قفقاز، امنیت مرزهای شرقی آناطولی را به خطر انداخت و موقعیت حساس قفقاز را برای عثمانی­ ها نمایان ...  بیشتر
تحلیل و تبیین ادعای امامت عبدالله افطح و دلایل ردّ امامت وی
تحلیل و تبیین ادعای امامت عبدالله افطح و دلایل ردّ امامت وی

سجاد کلانتری؛ فیض اله بوشاسب گوشه؛ ناصر جدیدی

دوره 32، شماره 54 ، تیر 1401، ، صفحه 139-160

https://doi.org/10.22051/hii.2022.37823.2538

چکیده
  پس از شهادت امام علی(ع) و با توجه به گستردگی خاندان اهل ‌بیت(ع)، اختلافات فرزندان ائمه(ع) برای کسب مقام امامت که بی‌شک جایگاه بالای معنوی و مادی را به همراه داشت، بیشتر شد. برخی فرزندان ائمه(ع) که به مقام ...  بیشتر
رواداری سوداگرانه؛ بررسی تأثیر روحیۀ تاجرمآبانۀ سغدی‌ها در انتشار دین‌های گوناگون در آسیای میانه و چین
رواداری سوداگرانه؛ بررسی تأثیر روحیۀ تاجرمآبانۀ سغدی‌ها در انتشار دین‌های گوناگون در آسیای میانه و چین

علی علی بابایی درمنی

دوره 32، شماره 53 ، فروردین 1401، ، صفحه 129-149

https://doi.org/10.22051/hii.2022.37083.2504

چکیده
  با رونق‌گرفتن جادۀ ابریشم، از سدۀ نخست میلادی، سغدی‌ها که سرزمینشان در آسیای‌ میانه بر سر راه این جادۀ تجاری قرار داشت، به تجارت رو آوردند و قومی سوداگر شدند که برای تجارت به سرزمین‌های دیگر سفر می‌کردند. ...  بیشتر
واکاوی تصویرسازی زنان حاضر در کربلا با تأکید بر جایگاه حضرت زینب(س) در نسخ چاپ سنگی کلیات جودی
واکاوی تصویرسازی زنان حاضر در کربلا با تأکید بر جایگاه حضرت زینب(س) در نسخ چاپ سنگی کلیات جودی

فاطمه عسگری؛ مهناز شایسته فر؛ ابوتراب احمدپناه

دوره 31، شماره 52 ، بهمن 1400، ، صفحه 141-172

https://doi.org/10.22051/hii.2021.36810.2497

چکیده
  یکی از کتاب‌های ارزشمند چاپ سنگی دورۀ قاجار کلیات جودی است. حضور زنان کربلا در تصویرسازی‌های این کتاب بسیار بارز است. مسئلۀ پژوهش حاضر ارزیابی تصاویر کلیات جودی و نگاره­ های مرتبط با زنان حاضر در کربلا ...  بیشتر
بازتاب اسرائیلیات در فیلم محمد رسول الله(ص) (قبل از بعثت)
بازتاب اسرائیلیات در فیلم محمد رسول الله(ص) (قبل از بعثت)

هدیه تقوی

دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 45-70

https://doi.org/10.22051/hii.2021.29767.2189

چکیده
  شخصیت­ های دینی و تاریخ­ساز به سبب جذابیت و تأثیرگذاری بر مخاطب، سوژه­ های مناسبی برای ساخت فیلم و ایجاد پیوند میان تاریخ و رسانه می‌باشند. انتقال داده­ های تاریخی از طریق سینما و تلویزیون به عنوان ...  بیشتر
جنبش زنان در تونس: از شکل گیری رویکرد اسلامی تا پیدایش دیدگاه سکولاریستی (1881-1956م)
جنبش زنان در تونس: از شکل گیری رویکرد اسلامی تا پیدایش دیدگاه سکولاریستی (1881-1956م)

زهرا میرزایی

دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 141-163

https://doi.org/10.22051/hii.2021.34716.2407

چکیده
  تونس در قرن نوزدهم میلادی همچون سایر جوامع اسلامی با جریان مدرنیته آشنا شد. ورود مدرنیته به تونس زمینه ­ساز تحولات گستردۀ سیاسی، اداری، نظامی، فرهنگی و آموزشی شد. با وجود این تحولات، تا اوایل قرن بیستم ...  بیشتر
تأثیر انتقال سیادت کاریزمایی در شکل‌گیری قیام محمد نفس زکیه
تأثیر انتقال سیادت کاریزمایی در شکل‌گیری قیام محمد نفس زکیه

لیلا نجفیان رضوی؛ محبوبه فرخنده زاده

دوره 31، شماره 49 ، فروردین 1400، ، صفحه 173-201

https://doi.org/10.22051/hii.2021.32231.2279

چکیده
  در سال ۱۴۵ق. اولین قیام حسنیان به رهبری محمدبن عبدالله‌بن حسن رقم خورد. این قیام در حالی شکل گرفت که در میان علویان شخصیت­های برجسته­تری به لحاظ شیخوخیت، جایگاه علمی و تعدد یاران حضور داشتند و در رأس ...  بیشتر
بررسی نظرات و آرا دربارۀ نقطۀ آغازین پیدایش فرم نمایشی شبیه‌خوانی
بررسی نظرات و آرا دربارۀ نقطۀ آغازین پیدایش فرم نمایشی شبیه‌خوانی

محسن آقاحسنی؛ امیر تیمور رفیعی؛ سیدحسن قریشی؛ حمیدرضا جدیدی

دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 19-42

https://doi.org/10.22051/hii.2020.30994.2231

چکیده
  شبیه‌خوانی یا تعزیه هنر اصیل ایرانی است که به منظور نشر و گسترش فرهنگ و مفاهیم عاشورایی، قرن‌ها پس از واقعۀ عاشورا شکل‌ گرفت. پدیده‌ای که حاصل تلفیق اندیشه و تفکر ایرانی و آموزه‌های اسلامی است و از ...  بیشتر
بررسی نزاع گفتمان‌ها بر سر معانیِ سیاسی- مذهبی در معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی (مطالعه موردی: تراجم خلفای سه‌گانه و علی (ع))
بررسی نزاع گفتمان‌ها بر سر معانیِ سیاسی- مذهبی در معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی (مطالعه موردی: تراجم خلفای سه‌گانه و علی (ع))

زهره باقریان؛ محسن الویری؛ محمد علی چلونگر

دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 71-97

https://doi.org/10.22051/hii.2020.30254.2203

چکیده
  معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی از جمله مهم‌ترین منابع صحابه‌نگاری قرن چهارم تا پنجم قمری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزۀ تاریخ، پدیده‌ای شفاف و خنثی نیست که واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی ...  بیشتر
تاریخ صدر اسلام و عرب‌گرایی در جریان ملی‌گرای مصر از 1918 تا 1970م.
تاریخ صدر اسلام و عرب‌گرایی در جریان ملی‌گرای مصر از 1918 تا 1970م.

عباس بصیری

دوره 30، شماره 48 ، دی 1399، ، صفحه 99-128

https://doi.org/10.22051/hii.2020.28511.2132

چکیده
  ناسیونالیسم به ‌عنوان پدیده‌ای مدرن وارد جهان اسلام شد. گرایش به ملی‌گرایی که خود یکی از عوامل تضعیف امپراتوری عثمانی بود، پس از پاره پاره شدن گسترۀ امپراتوری، به‌ویژه در شکل ملی‌گرایی عربی تشدید ...  بیشتر
تحلیلی بر نقش زلزله در متروک‌سازی استقرار‌های شاخص دشت میمه (اصفهان) در صدر اسلام
تحلیلی بر نقش زلزله در متروک‌سازی استقرار‌های شاخص دشت میمه (اصفهان) در صدر اسلام

محمداسماعیل اسمعیلی جلودار؛ حمید پورداود؛ احمد صالحی کاخکی

دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 31-60

https://doi.org/10.22051/hii.2020.25351.1973

چکیده
  زلزله‌خیز بودن ایران، در طول تاریخ باعث تخریب بسیاری از استقرارها و شهرها شده است؛ تا جایی که متون تاریخی- جغرافیایی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. طبق این متون، در بعضی موارد به سبب آسیب‌های فراوان ...  بیشتر
پیامبری در جامۀ زندیقان (تأملی در خوانش های چندگانه از جنبش مانی در تاریخ‌نگاری قرون نخستین)
پیامبری در جامۀ زندیقان (تأملی در خوانش های چندگانه از جنبش مانی در تاریخ‌نگاری قرون نخستین)

شهناز حجتی نجف ابادی؛ جعفر نوری

دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 87-108

https://doi.org/10.22051/hii.2020.31762.2263

چکیده
  در بازنمایی و روایت مجدد نهضت دینی مانی در تاریخ‌نگاری قرون نخستین، سه رویکرد عمده قابل شناسایی ا­ست که جز در برخی روایت­های معدود، این بازنمایی (دست‌کم در دو رویکرد) با مفهومی کانونی، یعنی مفهوم ...  بیشتر
تحلیلی بر شیوه مواجهۀ پیامبر(ص) با چالش‌های مهاجران در مدینه (مطالعه موردی: کمبود مسکن، فقر و بیکاری)
تحلیلی بر شیوه مواجهۀ پیامبر(ص) با چالش‌های مهاجران در مدینه (مطالعه موردی: کمبود مسکن، فقر و بیکاری)

بهمن زینلی

دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 109-134

https://doi.org/10.22051/hii.2020.29327.2174

چکیده
  پیامبر(ص) پس از سیزده سال تلاش برای ترویج اندیشۀ توحیدی در مکه، به دلیل مقاومت سرسختانه اشراف قریش در برابر گسترش اسلام، درصدد یافتن کانون جدیدی برای اسلام برآمدند. آن حضرت پس از  آشنایی با گروهی از ...  بیشتر
شناخت‌شناسی سلفی‌گری در ایران (مطالعۀ موردی: بررسی رویکرد جریان‌های مذهبی اهل سنت کشور)
شناخت‌شناسی سلفی‌گری در ایران (مطالعۀ موردی: بررسی رویکرد جریان‌های مذهبی اهل سنت کشور)

منصور عنبرمو

دوره 30، شماره 47 ، آبان 1399، ، صفحه 173-198

https://doi.org/10.22051/hii.2020.30153.2201

چکیده
  مسئلۀ اصلی این مقاله چیستی منطق درونی، نگرش و رویکرد جریان‌های اصلی اهل سنت کشور به مقوله سلفی‌گری است. دنیای اسلام همواره شاهد شکل‌گیری جریان‌های مذهبی در شمایل مختلفی بوده است که هر یک در تلاش‌اند ...  بیشتر
مؤلفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی
مؤلفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی

زینب امیدیان؛ مریم عزیزیان

دوره 30، شماره 46 ، تیر 1399، ، صفحه 9-31

https://doi.org/10.22051/hii.2020.27908.2100

چکیده
  ریشه ­های تاریخ­نگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم قمری باز می­ گردد که در متون تاریخی سده­ های بعد بر جای مانده ­اند. از این ­رو، فهمِ شیوۀ تفکر مسلمانان درباره گذشته، به ...  بیشتر
تحلیل سلسله مراتبی عوامل شکست جنبش نفس زکیه
تحلیل سلسله مراتبی عوامل شکست جنبش نفس زکیه

هدی شعبان پور؛ محمدرضا بارانی

دوره 30، شماره 46 ، تیر 1399، ، صفحه 87-116

https://doi.org/10.22051/hii.2020.27924.2101

چکیده
  عباسیان پس از برآمدن، با چالش واگرایی علویان، شیعیان و مشروعیت اجتماعی روبه‌رو شدند و جنبش نفس زکیه در برابر خلافت عباسی مهم‌ترین آن بود که بازتاب سیاسی و اجتماعی گسترده­ای در بین مردم داشت؛ هرچند ...  بیشتر
بینش نظری ابن مجاور در تاریخ المستبصر
بینش نظری ابن مجاور در تاریخ المستبصر

سعید خنافره مودت؛ شهلا بختیاری

دوره 30، شماره 45 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 63-85

https://doi.org/10.22051/hii.2020.27788.2085

چکیده
  ابن‌مجاور یک نظریه‌پرداز گمنام ایرانی است که سفرنامه‌اش تاریخ المستبصر، با وجود اهمیت نظری آن، در میان پژوهشگران معاصر کمتر شناخته شده است. تاریخ المستبصر گزارشی از سفر ابن‌مجاور در شهرهای شبه‌جزیرۀ ...  بیشتر
مقایسۀ آفرینش نخستین در باورهای ایران باستان و اندیشه های اسماعیلی
مقایسۀ آفرینش نخستین در باورهای ایران باستان و اندیشه های اسماعیلی

عباس مسیحا؛ مریم معزی

دوره 30، شماره 45 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 177-201

https://doi.org/10.22051/hii.2020.27442.2075

چکیده
  آفرینش انسان از منظر آموزه­های زروانی به دو گونۀ آفرینش با­ واسطه و آفرینش بی­واسطه تعریف می­شود. این آموزه‌های اسطوره­ای شباهت‌هایی با آموزه­های اسماعیلی دارد و با آن قابل مقایسه است. پیدایش ...  بیشتر
کارکرد سیاسی و مذهبی شعر در دوره فاطمیان مصر (358- 567 ه‌ق) در برخورد با مخالفان خارجی
کارکرد سیاسی و مذهبی شعر در دوره فاطمیان مصر (358- 567 ه‌ق) در برخورد با مخالفان خارجی

راضیه انصاری؛ محمد علی چلونگر؛ فریدون الهیاری

دوره 29، شماره 44 ، اسفند 1398، ، صفحه 9-33

https://doi.org/10.22051/hii.2020.20109.1636

چکیده
  «شعر» هنر تأثیرگذار و رسانه ­ای قوی در جوامع انسانی بوده است. از این رو، همواره به عنوان وسیله‌‌ای تبلیغاتی برای حکومت‌ها، فرقه‌ها، احزاب، قبایل و حتی افراد مختلف ایفای نقش کرده است. خلافت فاطمی ...  بیشتر
بررسی پیشگویی ابن برّجان دربارۀ زمان فتح بیت المقدس
بررسی پیشگویی ابن برّجان دربارۀ زمان فتح بیت المقدس

حامد نظرپور

دوره 29، شماره 44 ، اسفند 1398، ، صفحه 145-163

https://doi.org/10.22051/hii.2020.27960.2102

چکیده
  یکی از موضوعات قابل توجه در مطالعات تاریخی، پیشگویی وقایع تاریخی است. ابن‌زکی‌الدین بشارت فتح بیت‌المقدس در ماه رجب را به صلاح‌الدین داده بود و منبع پیشگویی خود را تفسیر ابن‌برّجان ذیل آیات ابتدایی ...  بیشتر