امیرحسین مقدّس؛ مرتضی دهقاننژاد؛ اسماعیل سنگاری
چکیده
در متون بازمانده از عصر کلاسیک یونان (حدود 507-323پ.م) به واژهای پُربسامد -بهویژه برای اشاره به پارسیان هخامنشی- برمیخوریم که امروز هم در ادبیات سیاسی جهان کاربرد دارد: «بربر» یا براساس تلفظ تاریخی ...
بیشتر
در متون بازمانده از عصر کلاسیک یونان (حدود 507-323پ.م) به واژهای پُربسامد -بهویژه برای اشاره به پارسیان هخامنشی- برمیخوریم که امروز هم در ادبیات سیاسی جهان کاربرد دارد: «بربر» یا براساس تلفظ تاریخی آن، «بَربَرُس» (βάρβαρος). این واژه که نخستین بار در سرود دوم از «ایلیاد» هومر به صورت βαρβαρόφωνος (= بربر-زبان/ بربر-آوا) برای اشاره به کاریاییان به کار رفته است، تنها دلالت بر «ناهمسانیِ زبانی» داشت و «بیگانه» معنا میداد. طی سدۀ هفتم تا ششم پیش از میلاد، استعمال این واژه فزونی یافت و از آن نه تنها برای «دیگریسازی»[1] زبانی، بلکه برای اشاره به «تمایزاتِ فرهنگی» و «ارزشگذاری نظام اجتماعی اغیار» استفاده شد. در پژوهش پیش رو، نگارندگان بر آن بودهاند تا با تدقیق در ایلیاد هومر و پارهنوشتههای یونانی بازمانده از سدۀ ششم پیش از میلاد (عصر عتیق: حدود 800-507پ.م)، دلالتهای معنایی واژۀ بربر را -به مثابه مفهومی غیریّتساز- وا پژوهیده، نقاط عطف تحول آن را برجسته سازند. یافتههای پژوهش حاضر که با تکیه بر منابع کتابخانهای و با بهرهگیری از روش تبیین عقلانی فراهم آمده، نشان میدهد که واژۀ بربر از همان سپیدهدمان یادکردش در چکامۀ هومر، با دلالتهای (تلویحاً یا صراحتاً) منفی عجین بوده است. همچنین با اصلاحات سولون در آتن و رشد فزایندۀ «بهبردگیگیری» غیریونانیان در جهان یونانی سدۀ ششم پیش از میلاد، رفتهرفته مرز میان دو مفهوم «بربر» و «برده» برداشته شد و تحقیر «بردگان بربر» به شکلگیری ایدۀ «برتری یونانی بر غیریونانی» انجامید. [1]. Othering
