تاریخ اسلام و ایران

بررسی دستاوردها و موانع جایگاه و نقش زنان در توسعه اقتصادی محمدرضا شاه پهلوی

زهرا زرگری؛ مرتضی دهقان نژاد؛ علی اکبر کجباف

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22051/hii.2025.48673.2979

چکیده

زنان در طول تاریخ منشأ تحولات زیادی در عرصههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بودهاند. در این راستا، در دوره پهلوی دوم، اقدامات و سیاستهای دولتی عامل تسهیلکننده و بازدارنده در جایگاه و نقش ... بیشتر زنان در طول تاریخ منشأ تحولات زیادی در عرصههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بودهاند. در این راستا، در دوره پهلوی دوم، اقدامات و سیاستهای دولتی عامل تسهیلکننده و بازدارنده در جایگاه و نقش زنان تلقی میشدند. از این منظر، مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی، در صدد پاسخگویی به این سؤال است که دستاوردها و موانع دورۀ محمدرضا شاه، بهویژه بعد از انقلاب سفید در رابطه با نقش و جایگاه زنان در توسعه اقتصادی چگونه بوده است؟ نتایج تحقیق نشان میدهد: اولاً، محمدرضا شاه با سیاست مدرنیزاسیون تلاش میکرد سهم زنان را در عرصه اقتصادی افزایش دهد. دوماً، زنان توانستند دستاورهای مثبت زیادی بهواسطه اقدامات نوسازانه حکومت پهلوی، بهویژه در توسعه و رونق اقتصادی کشور کسب کنند که نمود آن در استقلال اقتصادی، گسترش سطح آموزش و افزایش اشتغال زنان تعیّن یافت. سوماً، نشان داده میشود که سیاست متمرکز و پدرسالارانه محمدرضا شاه در عرصه حکومتداری تأثیر منفی در رابطه با جایگاه و نقش زنان در جامعه داشته است. به گونهای که به دلایلی نظیر تأکید بر سبک زندگی غربی و عدم توجه به سنتها و ارزشهای مسلط جامعه، تبعیض جنسیتی و مغایرت میان نظر و عمل در رابطه با زنان، نوسازی سطحی و عدم توجه به لایههای پایین جامعه و ساخت متمرکز قدرت سیاسی، موجبات نارضایتی اکثر زنان را در جامعه فراهم کرده که به عرصهای برای وقوع انقلاب اسلامی تعیّن یافت.

مشاهده مقاله

چگونگی تشکیل جمعیت فداکاران آذربایجان به رهبری محمد دیهیم و رویکرد آن درقبال دولت ملی دکتر مصدق

عادل باقری بسطامی؛ کریم سلیمانی دهکردی

دوره 24، شماره 22 ، شهریور 1393، ، صفحه 29-45

https://doi.org/10.22051/hii.2014.792

چکیده

با اشغال ایران در شهریور 1320 توسط متفقین، زمینه‌ی مناسبی برای تشکیل احزاب و جمعیت‌های سیاسی در ایران به‌وجود آمد. با اشغال آذربایجان، گروه‌ها و جمعیت‌های مختلفی با گرایش‌های سیاسی خاص درآذربایجان ... بیشتر با اشغال ایران در شهریور 1320 توسط متفقین، زمینه‌ی مناسبی برای تشکیل احزاب و جمعیت‌های سیاسی در ایران به‌وجود آمد. با اشغال آذربایجان، گروه‌ها و جمعیت‌های مختلفی با گرایش‌های سیاسی خاص درآذربایجان شکل گرفتند که معمولاً به سه دسته‌ی چپ طرفدار سوسیالیسم، تجزیه‌طلب و شاه‌دوست تقسیم می‌شدند. یکی از این جمعیت‌های سیاسی، جمعیت فداکاران آذربایجان بود که در تبریز، با رهبری محمد دیهیم و با گرایش سیاسی شاه‌دوستی و دفاع از تمامیت ارضی ایران شکل گرفت. چگونگی تشکیل و میزان فعالیت این جمعیت در دوره‌ی اشغال زیاد برای ما شفاف نیست؛ بعد از 21 آذر سال 1325، به‌دلیل حمایت حکومت مرکزی ایران از این جمعیت، جمعیت فداکاران شکل منظمی یافت و توانست به یکی از جمعیت‌های قدرتمند و پایدار آذربایجان تبدیل شود. این جمعیت در طول مبارزات ملی شدن صنعت نفت تا تیرماه 1331، هیچ موضع سختی درقبال دکتر مصدق اتخاذ نکرد؛ ولی با علنی شدن اختلافات شاه و دکتر مصدق، با حمایت از شاه موضع تندی نسبت به دکتر مصدق درپیش گرفت. مهم‌ترین مسئله در این مقاله، چگونگی تشکیل جمعیت فداکاران آذربایجان و رویکرد جمعیت به جنبش ملی شدن صنعت نفت و نوع تعامل آن با دولت ملی دکتر مصدق است. در این پژوهش، اسناد و مدارک موجود را به روش تحلیلی و توصیف بررسی می‌کنیم و می‌کوشیم تصویر روشنی از عملکرد این جمعیت در دوران حکومت ملی دکتر محمد مصدق ارائه دهیم.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 34 (1403)

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

کلیدواژه‌ها = محمدرضا شاه

بررسی دستاوردها و موانع جایگاه و نقش زنان در توسعه اقتصادی محمدرضا شاه پهلوی

چکیده

چگونگی تشکیل جمعیت فداکاران آذربایجان به رهبری محمد دیهیم و رویکرد آن درقبال دولت ملی دکتر مصدق

چکیده