داریوش رحمانیان؛ غلامرضا ظریفیان؛ سیمین فصیحی؛ شهرام غلامی
چکیده
دولت در اسفند 1309 به موجب قانون، انحصار بازرگانی خارجی کشور را در دست گرفت. در پژوهشهای جدیدی که در مورد تاریخ و اقتصاد ایران صورت گرفته، توجه چندانی به این مسأله نشده؛ یا ارزیابیها شتابزده و نآاگاهانه ...
بیشتر
دولت در اسفند 1309 به موجب قانون، انحصار بازرگانی خارجی کشور را در دست گرفت. در پژوهشهای جدیدی که در مورد تاریخ و اقتصاد ایران صورت گرفته، توجه چندانی به این مسأله نشده؛ یا ارزیابیها شتابزده و نآاگاهانه بوده و دلایل و پیامدهای این اقدام مغفول مانده است. در این مقالهضمن اشاره به برخی از این دیدگاههای سادهانگارانه، تحولات بینالمللی بعد از جنگ جهانی اول، اثرات بحران اقتصادی 1930 و نیز سلطه بازرگانی شوروی بر اقتصاد کشاورزی ایران، در تدوین این قانون بررسی شده است. یافتههای این تحقیق نشانگر آن است که تحولات سیاسی و اقتصادی بعد از جنگ اول جهانی، در ایران نیز همانند سایر کشورهای دیگر، لزوم دخالت دولت در اقتصاد را به وجود آورد. بحران اقتصاد جهانی1930، دولتی شدن بازرگانی خارجی روسیه و پایین آمدن ارزش نقره به عنوان واحد پول ایران، این امر را تا حد زیادی تشدید و الزامآور نمود. این اقدام دولت، حاصل یک برنامهریزی اقتصادی بلندمدت نبود، بلکه نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی آن زمان بود و با آزمایش و خطا همراه شد. اما دستکم در کوتاهمدت باعث بهبود صادرات و تنظیم درآمدهای دولت گردید. همچنین صنعتیسازی جایگزین واردات با دخالت دولت سرعت یافت، شرکتهای بازرگانی و شرکتهای سهامی جایگزین بازرگانی سنتی گردید و تغیرات متفاوتی در الگوی کشاورزی و صادرات آن به وجود آمد.
