تاریخ اسلام و ایران

عملکرد دولت قاجار در بحران افزایش قیمت‌ها (1314-1324ق)

فرهاد دشتکی نیا

دوره 31، شماره 50 ، تیر 1400، ، صفحه 93-118

https://doi.org/10.22051/hii.2021.33892.2362

چکیده

اقتصاد ایران در دهة منتهی به انقلاب مشروطیت با بحران‌ روبه‌رو بود. کسری بودجه، افزایش دیون خارجی، فساد ساختاری، بیکاری و مهاجرت نیروی کار به کشورهای خارجی و فقدان زیرساخت‌های اقتصادی، از شاخص‌های ... بیشتر اقتصاد ایران در دهة منتهی به انقلاب مشروطیت با بحران‌ روبه‌رو بود. کسری بودجه، افزایش دیون خارجی، فساد ساختاری، بیکاری و مهاجرت نیروی کار به کشورهای خارجی و فقدان زیرساخت‌های اقتصادی، از شاخص‌های آن بحران بود. پیامدهای بحران یادشده، بیش از هر بخش در افزایش قیمت کالاهای ضروری تجلی یافت. در پژوهش حاضر تلاش شده است با مطالعة زمینه‌های بروز بحران افزایش قیمت‌ها و جلوه‌های آن، به این پرسش پاسخ داده شود که: دولت قاجار در دورة مظفرالدین‌شاه برای مهار بحران افزایش قیمت‌ها چه گام‌هایی برداشت و نتایج اقدامات آن دولت چه بود؟ فرضیة نوشتار حاضر این است که در دولت قاجار، سیاست اقتصادی واحدی برای مهار افزایش قیمت‌ها وجود نداشت و اقدامات انجام شده به‌ صورت بخشی و متکی بر توانایی‌های فردی دولتمردان بود. بر همین اساس، چنان‌که یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، اقدام به تشکیل مجلس انتظام نرخ، معافیت و تخفیف مالیاتی، منع صادرات، افزایش واردات، پرداخت مابه‌التفاوت قیمت کالاهای ضروری، تشدید نظارت بر نرخ‌ها، عزل برخی از دولتمردان و به ‌کارگیری قوة قهریه، در کوتاه‌مدت از سرعت افزایش قیمت‌ها کاست، اما در میان‌مدت فاقد نتیجه بود و به ناخرسندی‌های اجتماعی و شورش‌های معیشتی منجر شد. روش پژوهش حاضر، تاریخی، با رویکرد توصیفی- تحلیلی است.

واکاوی «مسئلۀ گرانی نان» در کردستانِ دورۀ قاجار و تبیین عوامل موجدۀ آن (1332 - 1342ه.ق)

مظهر ادوای؛ علی ناظمیان فرد؛ هادی وکیلی

دوره 27، شماره 34 ، شهریور 1396، ، صفحه 39-67

https://doi.org/10.22051/hii.2017.10533.1161

چکیده

«نان» به عنوان غذای اصلی و قوت غالبِ مردم ایران در دورۀ قاجار و گرانی آن به ویژه طی سال‎های جنگ جهانی اول (1332 - 1336ق/ 1914 - 1918م) مسئله‌ای فراگیر در تمام نواحی ایران بود. مردمِ کردستان هم در غرب کشور، ... بیشتر «نان» به عنوان غذای اصلی و قوت غالبِ مردم ایران در دورۀ قاجار و گرانی آن به ویژه طی سال‎های جنگ جهانی اول (1332 - 1336ق/ 1914 - 1918م) مسئله‌ای فراگیر در تمام نواحی ایران بود. مردمِ کردستان هم در غرب کشور، گرفتار مسئلۀ قحطی و گرانی نان شدند. البته برخلاف دیگر نواحی که با رفتن نیروهای روسیه و انگلیس و برطرف شدن خشکسالی‎ و رفع برخی از عوامل دیگر، اوضاع تغییر کرد و در کیفیت و قیمت گندم و نان ثبات نسبی، به وجود آمد، در کردستان این گونه نشد و با وجودِ خروج نیروهای بیگانه، بارش بارا‎ن‎های گسترده و غلۀ فراوان، دامنۀ گرانی بعد از سال 1336ه.ق/ 1918م گسترده‎تر شد. از‌این‌رو، «مسئلۀ گرانی نان» در کردستان دورۀ قاجار نیاز به تحلیل، تعلیل و واکاوی دارد. این مقاله حولِ محور این پرسش شکل گرفته که چه عواملی سبب شکل‎گیری مسئلۀ گرانی نان در کردستان دورۀ قاجار (1332 - 1342ق/ 1914- 1924م) شدند؟ در پاسخ، مقاله این مدعا را طرح می‎کند، عواملی که مسئله گرانی نان در کردستان دورۀ قاجار را شکل دادند، هر کدام با فراهم آوردن شرایط مناسب، سعی کردند از همین مسئله برای حذف عامل‌های دیگر بهره ببرند. این پژوهش با تکیه بر اسناد، عرایض و منابع‎ محلی‎نگاری و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی می‌کوشد تا به تبیین علی و چرایی تکوین و استمرار این معضل اجتماعی بپردازد و نشان دهد که عامل‎های شکل‎دهندۀ مسئلۀ گرانی، برای کسب منافع بیشتر، چگونه از مسئله‎ای که خود شکل داده بودند، برای حذف همدیگر هم استفاده می‎کردند.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 34 (1403)

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

کلیدواژه‌ها = گرانی

عملکرد دولت قاجار در بحران افزایش قیمت‌ها (1314-1324ق)

چکیده

واکاوی «مسئلۀ گرانی نان» در کردستانِ دورۀ قاجار و تبیین عوامل موجدۀ آن (1332 - 1342ه.ق)

چکیده