تاریخ اسلام و ایران

با پیروزی جنبش مشروطه، زمینه برای حضور زنان در فعالیتهای جدید فرهنگی از جمله انتشار نشریات زنان مهیا شد. «عالم نسوان« یکی از نشریاتی بود که در فاصلة سالهای 1299 تا 1312ش. منتشر میشد. این نشریه ... بیشتر با پیروزی جنبش مشروطه، زمینه برای حضور زنان در فعالیتهای جدید فرهنگی از جمله انتشار نشریات زنان مهیا شد. «عالم نسوان« یکی از نشریاتی بود که در فاصلة سالهای 1299 تا 1312ش. منتشر میشد. این نشریه فرصتی برای نویسندگان فراهم کرد تا با ارسال مقاله و نوشته‌ به بیان دیدگاهها و ایدههای خویش بپردازند. از این رو نویسندگان شناخته شده یا گمنام با قلم خود با این نشریه همکاری نمودند. این پژوهش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که به‌‌رغم این که در آن دوره هنوز بسترِ فرهنگیِ لازم برای رشد زنان باسواد چندان مهیا نبود، مطالب این نشریات توسط چه کسانی نوشته میشده است؟این پژوهش با روش تحلیل محتوایی و آماری، با تمرکز بر مقالات این نشریه در قالب تألیف و ترجمه و با کمک ارقام و ترسیم جداول مشخص، در صدد است نشان دهد که مشارکت مردان و زنان در بخشهای گوناگون این نشریه به چه میزان بوده و این نویسندگان از چه پایگاه فرهنگی و اجتماعی برخوردار بوده‌اند. ماحصل پژوهش نشان میدهد که از حیث آماری، تعداد نویسندگان زن، که در قالب مقاله و به‌شکلی جدی با نشریة همکاری میکردند، بیشتر از نویسندگان مرد بوده است. این آمار شامل 4/45 درصد زنان، 3/43 درصد مردان و3/11 درصد نیز با جنسیت نامشخص میباشد. اغلب نویسندگان که در بین آنان اهل سیاست و اقلیت‌های مذهبی نیز به چشم می‌خورند،‌ افراد تحصیل‌کرده از رده‌های بالای اجتماعی، فارغالتحصیلان مدارس آمریکایی و نویسندگان خارجی، به‌ویژه از آمریکا، بودند که میکوشیدند زنان را با فرهنگ و ارزشهای نوین آشنا کنند.

زن و تحول گفتمان از خلال نشریه های زنان (از مشروطه تا پهلوی)

سهیلا ترابی فارسانی

دوره 26، شماره 30 ، شهریور 1395، ، صفحه 69-92

https://doi.org/10.22051/hii.2016.2502

چکیده

در راستای تحولات اجتماعی و فرهنگی عصر قاجار، نشریات به عنوان ابزاری مدرن در دست منورالفکرهای منتقد در جهت تداوم روند نوگرایی در جامعه نقش قابل توجهی ایفا کردند. نشریات زنان نیز با ظهور جنبش مشروطه بستر ... بیشتر

آداب نامه ها و جایگاه آنها در تاریخ نگاری اجتماعی

سهیلا ترابی فارسانی؛ علی اکبر غندی

دوره 25، شماره 27 ، آذر 1394، ، صفحه 65-102

https://doi.org/10.22051/hii.2015.2114

چکیده

چکیده امروز به روشنی پیداست که دنیای تاریخ نویسان در طول یک قرن گذشته ، دچار دگرگونی و تغییراتی اساسی گردید . از منظر مورخان جدید ، تاریخ تنها گزارش عملکرد شاهان ، قهرمانان ، روحانیون و حوادثی از قبیل ... بیشتر چکیده امروز به روشنی پیداست که دنیای تاریخ نویسان در طول یک قرن گذشته ، دچار دگرگونی و تغییراتی اساسی گردید . از منظر مورخان جدید ، تاریخ تنها گزارش عملکرد شاهان ، قهرمانان ، روحانیون و حوادثی از قبیل جنگ و صلح نیست . بلکه ارائه و شناخت زندگی و بازآفرینی افعال آدمیان ، در گذشته است . نیل به این مقصود ، مستلزم دسترسی به منابع مرتبط می باشد که از جمله این منابع ، متون تأدیبی است . آداب نامه ها صورت مثالی و آرمانی است از آنچه در زندگی روزمره وجود دارد وهمچنین نوعی ادبیات اتوپیایی است که تقابل میان ذهن کمال گرا و عمل اجتماعی عینی را باز می نماید. این مقاله در صدد بررسی این موضوع است که آداب نامه های عصر قاجار و همه ی متون تعلیمی – تأدیبی ، به عنوان متون تأثیر گذار بر ذهن کنشگران فردی و اجتماعی ، چه کمکی به روشن شدن ابعاد زندگی مردم آن عصر می کند . غایت مطلوب مورخ اجتماعی ، نشان دادن کنش فردی و جمعی عصر مورد مطالعه اش می باشد و به ویژه رسیدن به فکری است که فاعل تاریخی را به انجام آن کنش واداشته است . ادعای ما این است که آداب نامه ها یکی از ارکان اصلی سازنده ذهن و فکر کنشگر است . پس به دنبال پاسخ به این سؤالیم که آیا می توان آداب نامه ها را به عنوان یکی از منابع مهم روشنگر تاریخ اجتماعی ایران محسوب کرد ؟حاصل آن که تنوع موضوعات آداب نامه ها و مباحثی که عمدتأ به زندگی و آداب اجتماعی و رسوم متداول هر دوره برمی گردد این دسته از منابع را به مراجعی قابل توجه برای تاریخ اجتماعی بدل کرده است مواردی همچون آداب سفره، آداب معاشرت، آداب تربیت اولاد، آداب طهارت، آداب ازدواج، آداب بازی نمونه هایی از آنها است.

بلدیه و بهداشت عمومی در دوره ی پهلوی اول

سهیلا ترابی فارسانی؛ مرتضی ابراهیمی

دوره 24، شماره 24 ، اسفند 1393، ، صفحه 79-96

https://doi.org/10.22051/hii.2015.807

چکیده

بلدیه به‌عنوان یک نهاد جدید، از دوره‌ی مشروطه فعالیت خود را آغاز کرد و در دوره‌ی رضا شاه به‌صورت جدی‌تر به فعالیت‌های خود درزمینه‌ی شهرسازی، نظافت شهرها و تأمین احتیاجات شهروندان پرداخت. بخشی از ... بیشتر بلدیه به‌عنوان یک نهاد جدید، از دوره‌ی مشروطه فعالیت خود را آغاز کرد و در دوره‌ی رضا شاه به‌صورت جدی‌تر به فعالیت‌های خود درزمینه‌ی شهرسازی، نظافت شهرها و تأمین احتیاجات شهروندان پرداخت. بخشی از اقدامات بلدیه درزمینه‌ی بهداشت عمومی جامعه بود. اسناد این دوره به‌روشنی نشان‌دهنده‌ی تلاش بلدیه برای سروسامان دادن به وضعیت بهداشتی جامعه هستند. نظارت بر حمام‌ها و مغازه‌های اغذیه‌فروشی، نظارت بر پزشکان و داروخانه‌ها، تلاش برای گسترش بیمارستان‌ها، نظارت بر اصنافی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با بهداشت و سلامت مردم ارتباط داشتند، توجه به بهداشت زنان، توجه به بهداشت عمومی جامعه و فرهنگ‌سازی در این موارد و ... ازجمله اقدامات بلدیه درزمینه‌ی بهداشت جامعه بودند. پلیس صحی بلدیه، مفتشین بلدیه و پیگیری‌های قضایی این نهاد، از اقداماتی بودند که بلدیه برای اجرایی کردن دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های خود انجام می‌داد. در تحقیق حاضر، با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و کتاب‌ها و مجلات، به بررسی فعالیت‌های نهاد بلدیه درزمینه‌ی بهداشت عمومی در دوره‌ی پهلوی اول می‌پردازیم. هدف این تحقیق، بررسی فعالیت‌های نهاد نوپای بلدیه در دوره‌ی پهلوی اول درزمینه‌‌ی عملکردهای اجتماعی آن است. در این تحقیق به‌دنبال پاسخگویی به این پرسش هستیم که دراثر فعالیت نهاد بلدیه در دوره‌ی پهلوی، چه تغییراتی در وضعیت بهداشت عمومی جامعه ایجاد شد. برای پاسخ به این پرسش، ابتدا به‌طور کوتاه اوضاع بهداشتی ایران در اواخر دوره‌ی قاجار و دوره‌ی پهلوی اول را توضیح می‌دهیم و سپس وظایف بهداشتی بلدیه در چارچوب ساختار قانونی‌اش و اقداماتی را که در حوزه‌ی بهداشت عمومی انجام داد، بررسی می‌کنیم.

بررسی روابط تجاری ایران و کمپانی هند شرقی انگلستان در دوره‌ی زندیه، براساس تئوری سیستمی

محمدکریم یوسف جمالی؛ سهیلا ترابی فارسانی؛ هدایت بهنام پور

دوره 24، شماره 24 ، اسفند 1393، ، صفحه 159-178

https://doi.org/10.22051/hii.2015.811

چکیده

انطباق نظریات جامعهشناسی با موضوعات تاریخی، با دشواریهایی که دارد، کاری است که تاریخنگاری جدید باید برای پویایی و پرهیز از فقط نقل رویدادهای تاریخی درپیش گیرد و از نتایج مطالعات رشتههای دیگر، ... بیشتر

برآمدن سرمایه‌داری نوین ایرانی: بررسی موردی شرکت اسلامیه

سهیلا ترابی فارسانی

دوره 23، شماره 20 ، بهمن 1392، ، صفحه 35-55

https://doi.org/10.22051/hii.2014.780

چکیده

موفقیت اروپاییان در امور تجاری و پیشرفت‌هایشان در صنعت که به برتری و تسلط آن‌ها بر اقتصاد، ‌مالیه و تجارت دنیا منجر شد، برخی از تجار ایرانی را به فکر واداشت که با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تجاری، ... بیشتر موفقیت اروپاییان در امور تجاری و پیشرفت‌هایشان در صنعت که به برتری و تسلط آن‌ها بر اقتصاد، ‌مالیه و تجارت دنیا منجر شد، برخی از تجار ایرانی را به فکر واداشت که با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تجاری، از شکل فردی بازار سنتی خارج شوند و به صورت گروهی و با ترکیب جدید سرمایه‌گذاری، از سرمایه‌های کوچک نیز بهره‌گیرند. آنان تأسیس شرکت‌ها با کمپانی‌های مالی و تجاری را به عنوان راه حلی در مقابل نفوذ و هجوم اقتصادی قدرت‌های خارجی برگزیدند و بدین ترتیب، شرکت‌ها و تجارتخانه‌های جمعی خارج از بازار می‌توانستند جایگزین حجره‌های کوچک و تنگ درون بازار شوند. شرکت اسلامیه به ریاست محمدحسین تاجر کازرونی، از مهم‌ترین شرکت‌های تجاری اصفهان بود که شعبه‌هایی در شهرهای مختلف کشور داشت. گروه‌هایی از روشنفکران و علما در شهرهای مشهد، شیراز، بوشهر و ...، با فعالیت‌های شرکت همکاری می‌کردند. این شرکت حوزه‌ی فعالیت خود را به بیرون از مرزهای کشور، از جمله قفقاز و روسیه کشاند و اهداف خود را طی گزارش‌هایی در روزنامه‌ها منتشر کرد. با وجود همه‌‌ی این فعالیت‌ها، این شرکت و شرکت‌های مشابه آن از موفقیت چندانی برخوردار نبودند. در این مقاله با تکیه بر منابع منتشر شده، روزنامه‌ها و برخی اسناد، به دنبال پاسخ برای این پرسش‌ها هستیم که سرمایه‌داری ایرانی به دنبال چه واکنش‌های اقتصادی در مقابل سرمایه‌های بیگانه بود، برخورد‌ آن‌ها با سرمایه‌گذاری‌های جدید چگونه بود و چه عواملی در راهکارهای جدید تجار مؤثر بودند؟

تکاپوی زنان عصر قاجار: فردیت، جهان سنّت و گذار از آن

سهیلا ترابی فارسانی

دوره 19، شماره 2 ، تیر 1388، ، صفحه 1-23

https://doi.org/10.22051/hii.2014.741

چکیده

زنان در عصر قاجار همچون دوره های پیشین در چارچوب نظام سنتی محصور بودند و تنها در جایگاه همسر و مادر نقش ایفا می کردند. نظام خانواده، هنجارهای اجتماعی و نظام حقوقی، جهان بسته ای را فراهم ساخته بود که در ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 34 (1403)

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398)

دوره 28 (1397)

دوره 27 (1396)

دوره 26 (1395)

دوره 25 (1394)

دوره 24 (1393)

دوره 23 (1392)

دوره 22 (1391)

دوره 21 (1390)

دوره 20 (1389)

دوره 19 (1388)

نویسنده = سهیلا ترابی فارسانی

بررسی جنسیت و پایگاه اجتماعی نویسندگان در نشریه عالم نسوان

چکیده

زن و تحول گفتمان از خلال نشریه های زنان (از مشروطه تا پهلوی)

چکیده

آداب نامه ها و جایگاه آنها در تاریخ نگاری اجتماعی

چکیده

بلدیه و بهداشت عمومی در دوره ی پهلوی اول

چکیده

بررسی روابط تجاری ایران و کمپانی هند شرقی انگلستان در دوره‌ی زندیه، براساس تئوری سیستمی

چکیده

برآمدن سرمایه‌داری نوین ایرانی: بررسی موردی شرکت اسلامیه

چکیده

تکاپوی زنان عصر قاجار: فردیت، جهان سنّت و گذار از آن

چکیده